AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1994, Qupperneq 24

PETUR H. ARMANNSSON ARKITEKT
VIÐHORF TIL VIÐBYGGINGA

Að byggja við eldra hús er með erfiðustu
verkefnum sem arkitekt tekst á hendur.
Fá viðfangsefni gera meir kröfur um
dómgreind og listrænt innsæi höfund-
arins. Taka þarf aðstöðu til grundvallarspurninga um
eðli byggingalistar og tengsl fortíðar og samtíðar. Af
þessari ástæðu eru viðbyggingar einkar áhugaverðar
fyrir þá sem gaman hafa af að lesa hús. Það sést
glöggt ef skoðaðar eru ýmsar sögufrægar byggingar
í Evrópu, sem þróast hafa stig af stigi á ólíkum
tlmabilum. Með elstu dæmum um merkar viðbygg-
ingar er hækkun dómkirkjunar í Reykjavík á árunum
1846-47 eftir arkitektinn L.A. Winstrup og „Kringlan"
við Alþingishúsið, reist árið 1908 eftir teikningu
annars dansk húsameistara, Kjörboe, sem hingað
kom sem eftirlitsmaður með byggingu Safnahússins.
Þriðja dæmið, sem hér verður fjallað um, er
endurbygging Landsbankans í Austurstræti á árun-
um 1922 til 1924. Bankinn hafði upphaflega reist
tvílyft steinhleðsluhús á lóðinni árið 1899, en það hafði
eyðilagst að mestu í Reykjavíkurbrunanum mikla árið
1915. Útveggir hússins stóðu þó uppi og var ákveðið
að nýta þá að hluta til í endurbyggingunni. Var upp-
haflega byggingin lengd til vesturs og einni hæð bætt
ofan á. Arkitekt endurbyggingarinnar, Guðjón Samú-
elsson, hélt sig fast við ný-endurreisnarstíl gamla
hússins, og það þótt komið væri til sögunnar nýtt
byggingarefni, steinsteypa, sem í burðartæknilegu
tilliti laut allt öðrum lögmálum en steinhleðslan, sem
hin eldri stílgerð var eðlileg afleiðinga af. Árið 1934
var efnt til samkeppni arkitekta um stækkun Lands-
bankabyggingarinnar til norðurs og austurs, með-
fram Pósthússtæri vestanverðu. Þar stóð þá fyrir
Ingólfshvoll á horni Pósthússtrætis og Hafnarstrætis,
eitt elsta steinsteypuhús í miðbænum. Hlaut tillaga
ungs arkitekts, Gunnlaugs Halldórssonar, önnur verð-
laun ásamt annarri tillögu, en engin fyrstu verðlaun
voru veitt. (Þess má geta að Guðjón Samúelsson átti
sæti í dómnefndinni). Bankinn ákvað að byggja sam-
kvæmt tillögu Gunnlaugs, þó með nokkrum breyt-
ingum. í samkeppnistillögunni var lagttil að Ingólfs-
hvoll viki, en þess í stað var ákveðið að byggja einu-
ngis tvær neðstu hæðirnar af þeim hluta, sem lá
milli Ingólfshvols og bankahússins. Framkvæmdir
hófust árið 1940. í þessu verkefni birtust skýrt hin
andstæðu sjónarmið, er einkenndu íslenska húsa-
gerð á kreppuárunum. Annars vegar voru fylgismenn
fúnkisstefnunar sem flestir störfuðu sjálfstætt. Hins
vegar var teiknistofa Húsameistara ríkisins, þar sem
þjóðernisrómantískar hugmyndir í bland við sögustíl
19. aldar einkenndu flest verk. í hugmynd sinni að
viðbyggingunni var Gunnlaugur trúr þeirri hugsjón
fúnksjónalismans að öll sönn byggingarlist ætti að
bera samtíð sinni vitni. Viðbyggingin var gerð úr járn-
bentri steinsteypu líkt og aðalbyggingin, en í þessu
tilviki nýtti höfundur sér úti í ystu æsar þá möguleika
til opnari rýmisskipunar, sem hin nýja byggingar-
aðferð bauð upp á. Það lá beint við að ytra útliti
Gunnlaugur Halldórsson. Viðbygging við Landsbanka íslands, Austurstræti, Reykjavík (samkeppni 1934, byggt
1938 -1940).
A4
22