AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.06.1998, Qupperneq 66

SIGÞRÚÐUR PÁLSDÓTTIR, ARKITEKT
G
i'
október s.l. var Nýjasta undrabarnið í arkitekt-
úrheiminum formlega tekið í notkun. Við
skyggnumst nánar inn í tilkomu þessarar
sérstöku safnbyggingar sem er á Norður-
Spáni. í borginni Bilbao í Baskahéraðinu á
Norður-Spáni hefur nýlega risið ein merkileg-
asta bygging 20. aldarinnar, en hún hýsir útibú
Guggenheimsafnsins í New York. Höfundur
byggingarinnar er hinn 69 ára gamli arkitekt Frank
O. Gehry, sem búsettur er í Santa Monica í
Kaliforníu og hefur hann vakið heimsathygli fyrir
sköpunarverk sitt. Engin bygging hefur fengið
álíka alþjóðlega umfjöllun síðan Sydney Óperu-
húsið var reist á sjöunda áratugnum.
AÐDRAGANDINN
Um nokkurt skeið höfðu borgaryfirvöld Bilbao-
borgar haft áhyggjur af því hversu illa gengi að
laða ferðamenn til Baskahéraðsins, sem fram að
þessu hafði aðallega verið miðstöð iðnaðar, versl-
unar og siglinga. Eftir nokkrar vangaveltur varð
niðurstaðan sú að það eina sem gæti bjargað
héraðinu væri menning. Áður en hægt væri að
hyggja að aukinni ferðamenningu þurfti þó að
enduendurbæta samgöngur og samhæfa hafn-
arstarfsemina við helstu umferðaræðar þjóðvega-
og lestarkerfis. Bilbao á að baki 500 ára sögufer-
il og er fjórða stærsta borg Spánar með 2.1 milljón
íbúa.
64
HEILDARSKIPULAGIÐ VAR í ÞREMUR LIÐUM:
1) Að Ijúka framkvæmdum á stækkun hafnar-
svæðis og útivistarsvæðis borgarinnar.
2) Að endurbæta samgönguleiðir. Var verk-
fræðingurinn Norman Foster fenginn til þess að
hanna neðanjarðar- og umferðarmiðstöð miðbæj-
arkjarnans. Flugvallarsvæðið var í höndum Santi-
ago Caltivera og lestar- og strætisvagnakerfið sem
hinn látni James Stirling hannaði í upphafi er nú í
umsjón Michaels Wilford.
3) Að byggja skrifstofuhúsnæði upp á rúmlega
eina milljón rúmfet, verslunar- og íbúðarhúsnæði,
sem arkitektinn Cecar Pelli teiknar, ráðstefnu - og
tónlistarhöll sem hönnuð er af Frederico Soriano/
Dolores svo og umrætt safn fyrir nútímalist. Áætl-
að er að öllum þessum framkvæmdum verði lokið
fyrir árið 2000.
FRANK O. GEHRY
Gehry er kenndur við byggingarstefnu áttunda
áratugarins, „deconstruction”, en auðkenni hennar
er sveigjanleiki rýmisins með abstrakt sprenging-
um á umgjörð kassalögmálsins. Hann hefur verið
athafnasamur á sínum starfsferli.
Frank er fæddur árið 1929 í Toronto og skírður
Frankie Owen Goldberg. Foreldrar Gehrys, sem
voru af gyðingaættum, ráku smásöluheildverslun í
litlum kanadískum gullnámubæ sem heitir
Timmins. Honum var mikið strítt í smábænum,
ýmist kallaður fiskfésið eða fiskhausinn með
reglulegum líkamlegum árásum frá jafnöldrum
sínum. Gehry segir að besti vinur sinn hafi verið
amma sín og að þau hafi leikið sér saman á
gólfinu við að byggja borgir úr viðarkubbum. Síðar
á ævinni, þegar hann var að gera upp við sig hvað
hann skyldi taka sér fyrir hendur á lífsleiðinni,
mundi hann eftir leikjunum í arkitektúr með ömrnu,,
og það gaf mér hugmyndina að það er líka hægt
að vera fullorðinn og leika sér“.
Eftir að hafa lokið námi frá Harvard's School of
Design of Architecture starfaði Gehry á stórri
viðurkenndri arkitektastofu, Victor Cruen Associ-
ates í Los Angeles. Þremur árum síðar, árið 1962,
stofnaði Gehry sína eigin stofu í L.A. Það var
góður tími og góð staðsetning fyrir ungan arkitekt.
Ólíkt öðrum stórborgarsvæðum var nóg af opnum
landsvæðum sem buðu upp á mikla möguleika til
byggingarframkvæmda. Gehry hannaði margar
smáskrifstofur, verslanir, íbúðarbyggingar, ein-
býlishús, verslanakeðjur og skipulagði útivistar-
svæði og lystigarða. Einnig hannaði Gehry hús-
gögn til fjöldaframleiðslu úr léttum ódýrum límvið
við góðar undirtektir. Síðari árin hefur hann gert
meira að því að gera stærri og einkennameiri hús-
gögn sem seljast í sérverslunum fyrir hátt verð.
Árið 1975 giftist Gehry seinni eiginkonu sinni Bertu
og festu þau kaup á yfirlátslausu bárujárnklæddu
bjálkahúsi við hversdagslega íbúðargötu í Santa
Monica. Húsið yfirbyggði hann að hluta með gleri
og leyfði útiveggjum að verða að inniveggjum og
fleiri óhefðbundar skapandi útfærslur. Þetta hús
kom honum reyndar alþjóðlega á bók sem „decon-
strucivista” og varð vendipunktur að framhaldi
sköpunarfrelsis Gehrys í hönnun bygginga.
65