Úrval - 01.10.1950, Blaðsíða 44

42
ÚRVAL
marglitu Ijósum, er leiftra frá
bráðinni deiglu þjóðfélagsins.
Jurt, sem ekki á rætur sínar
í mold, hlýtur að visna. Lista-
maðurinn er daufdumbur án
meðbræðra sínna. Hann talar
tungu þeirra, finnur samúð
þeirra og deilir með þeim
reynslu þeirra. Frá þessu sjón-
armiði er félagsiegt gildi lista-
mannsins ákaflega mikið. Eng-
inn listamaður er á undan sín-
um tíma, enginn getur viðun-
andi túlkað tilfinningar óbor-
inna kynsióða, ekki frekar en
vísindamaðurinn getur leyst
viðfangsefni dagsins nema með
þekkingu og tækni eins og hún
er í dag. Sköpunarverk lista-
mannsins tilheyrir sköpunar-
degi sínum. Ef meðbræður hans
verða snortnir af söng hans eða
hrífast af höggmynd hans, þá
hefur hann talað við þá eins og
maður við mann. Annarlegt
tungutal er algerlega persónleg
athöfn — í vissum skilningi
sprottin af sjálfselsku.
1 þessu Ijósi verðum við að
líta á skilning marxismans á
félagsiegum skyldum lista-
mannsins. Það leiðir af sjálfu
sér, að þjóðfélag, sem þekkir
ábyrgð sína, mun sjá svo um,
að listamenn þess séu ekki þrúg-
aðir af efnahagsþrengingum
eins og algengt eru í okkar þjóð-
félagi. Hvar á skáldið að fá það
sem það þarfnast til að lifa af?
Hvar eru þeir foreldrar, sem
taka með rósemi þeirri ákvörð-
un sonar eða dóttur að lifa ein-
göngu fyrir skáldskapinn eða
tónlistina? Vita ekki allir, að
það er ekki fagurfræðilegt sjón-
armið sem ræður því hvort
Ijóðabók eða tónverk sér dags-
ins Ijós, heldur hitt, hvort það
muni láta sín getið í eigna- eða
skuldadálki útgefandans ? Það
er verzlunarsjónarmiðið, sem
ræður. Þó að útgefendur Iáti
stöku sinnum stjórnast af óeigin-
gjörnum hvötum, er það engu að
síður staðreynd, að hagnaður-
inn er það meginsjónarmið, sem
ræður gerðum þeirra, en ekki
fagurfræðilegt uppeldi fólksins.
Er þá nokkuð að undra, þótf
djúp sé staðfest milli listarinnar
og fólksins?
En það er önnur hlið á þessu
máli. Ef persónuleiki mannsins
er hinn gullni þráður í samfé-
laginu, hafa þá hinir ótöldu
miljónir verkamanna enga
kröfu til að njóta þeirrar feg-
urðar, sem sprettur af list-
rænni tjáningu? Hver vill leiða
börn okkar við hönd sér? Eru