Heimili og skóli - 01.10.1946, Blaðsíða 14

108
HEIMILI OG SKÓLI
fært hinar þyngstu fórnir. Heimurinn
og framtíð hans er því miklu óráðn-
ari gáta nú en nokkru sinni áður. Og
á slíkri örlagastund fer ekki hjá því,
að hver hugsandi maður nemi staðar
og spyrji: Hvernig verður sá nýi heim-
ur, sem börnum okkar er ætlað að lifr
í á komandi árum? Eg segi hinn nýi
heimur, vegna þess að heimurinn,
sem við þekktum fyrir 1939, kemur
aldrei aftur. Hann hefur hrunið með
öllum sínum ytri glæsileik. Það var
heimur tir stáli og járni, og hefði því
átt að vera traustur, en það fór eins
og þegar Díon ætlaði að skapa mann.
Það vantaði lífsneistann, það vatnaði
andann til að gefa efninu menningar-
gildi og eilífðargildi. Það hefur ein-
hver sagt, að trúlaus stjörnufræðing-
ur væri vitfirringur. Andlaus og trú-
laus vélamenning verður vitfirrt og
skapar heimsstyrjaldir.
Það vantaði eitthvað í þann heim,
sem hefur hrunið í rústir. Það vantaði
í hann það öryggi, sem líf okkar og
menning verður að hvíla á, svo að við
eigum það ekki á hættu hvenær sem
er, að lönd og þjóðir verði formyrkv-
uð af vitfirringslegum styrjöldum og
blóðsúthellingum. Það er óhjákvæmi-
legt að gera stórfelldar tilraunir með
að skapa betri og öruggari heim. En
hitt er svo annað mál, hvernig það
tekst. Og sannast að segja mun þurfa
nokkra mannsaldra til að byggja sjálfa
undirstöðuna, ef hún á ekki að bregð-
ast, því að hvítglóandi hatur hinna
hernumdu þjóða og lamandi minni-
máttar- og vanmáttarkennd hinna
sigruðu er ekki traustur grundvöl'lur.
En lítum við hins vegar í okkar eiginn
barm, sjáum við þá staðreynd, að blint
og skefjalaust flokkaofstæki og flokks-
hyggja er á góðum vegi með að
hrinda hugsandi mönnum frá öllum
afskiptum af opinberum málurn.
En segjum nú svo, að leiðtogum
þjóðanna takist með víðsýni og góð-
um vilja að byggja upp fullkomið
skipulag, fullkomið hagkerfi, svo að
atvinnuleysi og annað slíkt böl verði
þurrkað burt. Gerum ráð fyrir, að það
takist að byggja upp réttlátt stjórn-
skipulag, þar sem frelsi og jafnrétti
einstaklinganna er tryggt með löggjöf.
Og þetta væri vissulega óendanlega
mikils virði. En þó gæti svo farið, að
þetta allt yrði næsta lítils virði, ef ekki
tækist jafnframt að ala upp sann-
menntaða, réttláta og víðsýna menn,
bæði til að framkvæma þetta skipulag
og þó ekki síður til að lifa eftir því.
Það hörmuðu það margir á síntun
tíma, að okkur íslendingum skyldi
ekki gefast kostur á að senda fulltrúa-
á hina örlagaríku ráðstefnu hinna
frjálsu þjóða í San Franciskó á síðast-
liðnu sumri. Ekki dreg ég það í efa,
að það geti verið mikilsvert fyrir okk-
ur að eiga fulltrúa á slíkum alþjóða-
ráðstefnum. En hitt vil ég fullyrða, að
það verða ekki fyrst og fremst odd-
vitar alþjóðamálanna, stjórnmálaskör-
ungar og þjóðhöfðingjar, sem byggja
upp hinn nýja heim. Þeir geta gert
nokkurs konar teikningu af honum,
jafnvel klambrað saman grindinni.
Nei, hinir eiginlegu byggingameistar-
ar verða þú og ég. Það verður fjöld-
inn, sem fyllir þennan heim lífi og
starfi, góðu eða illu. Foringjadýrkunin
á að vera úr sögunni, og ef einstakling-
urinn getur ekki lifað sem sjálfstæð,
hugsandi vera, en þarf að standa í