Heimili og skóli - 01.12.1950, Blaðsíða 8

124
HEIMILI OG SKÓLI
anda var maðurinn í eitt skipti fyrir
öll aðgreindur frá dýrinu. Jafnvel ný-
fætt barnið, sem ekki hafði enn verið
lagt við brjóst móður sinnar, átti sinn
rétt til að lifa og þroskast. Því hlaut
útburður barna að verða boðendum
hins nýja siðar til ásteytingar. Og þótt
þeir létu undan kröfu heiðinna á hinu
sögulega alþingi árið 1000, að „um
barna útburð og hrossakjöts át skulu
haldast in fornu lög“ (Kristnisaga),
hlaut hinn nýi mannskilningur að
sigra eða kristnin verða örverpi og
skrýpamynd í landinu. En þó að skiln
ingur einstakra manna á mannúðar-
hugsjón kristinnar trúar hefði opnazt,
var hann enn þröngur og möguleik-
arnir til að raunhæfa hugsjónina
furðulega takmarkaðir. Menn voru
rígbundnir í hugsunarhætti síns tíma.
Eftir nokkurt þjark á fyrstu áratugum
kristninnar, féllust menn raunar á, að
veikluð, vansköpuð og fávita börn
fengju að halda lífi, en ekkert var
gert til að efla þroska þeirra og skapa
þeim lífsskilyrði við þeirra hæfi. Sú
hugmynd var tíðarandanum fjarlæg.
Hver skyldi sjá um sig og búa að
sínu.
Þannig liðu aldir. Afbrigðileg börn
allra tegunda fengu að lifa, en enginn
gaf gaum né bar umhyggjufyrirhinum
sérstæðu þroskamöguleikum þeirra.
Á okkar tímum er hugsjón almennr-
ar menntunar viðurkennd. En það
skipulag, sem gefur hverju barni kost
á að njóta nokkurrar fræðslu, er ekki
gamalt. Þegar einn helzti forvígismað
ur alþýðufræðslunnar, Svisslendingur-
inn Johann Heinrich Pestalozzi, tók
að safna um sig vanhirtum, hungruð-
um og villtum flóttabörnum Napo-
leonsstyrjaldanna og kenna þeim bók-
leg og verkleg fræði, þóttu það fáheyrð
býsn. Síðan hefur stefna almennrar
menntunar unnið sigur, að því er
snertir heilbrigð börn. Og í skjóli hins
almenna skóla hafa risið upp skólar
lianda afbrigðilegum börnum. Ótrú-
legri breytingu hafa þeir valdið á
skömmum tíma. Málleysingjar voru
áður taldir til fávita; nú verða þeir
talandi og lærðir í margvíslegum
greinum. Blindra barna beið áður
volæðið eitt; nú er þeim kenndur lest-
ur og ýmsar haglegar iðnir. Engin
menningarþjóð lætur sér nú lengur
nægja, að andlega veikluð og van-
þroska börn fái að lifa; þær leitast við
að nota út í æsar alla möguleika þeirra
til náms og þroska.
Þannig gerir hugsjón mannúðarinn-
ar ólíkar kröfur til hinna ýmsu skeiða
sögulegrar þróunar. Krafan, sem
kristniboðar 10. aldar fluttu hingað
til íands, var: matur og klæði einnig
handa hinum ósjálfbjarga smælingja.
Krafan, sem beinist til okkar á 20.
öld, er: hjúkrun og hagnýt kennsla
líka handa þeim, sem sakir veikinda,
slysa eða annarra ósjálfráðra orsaka
geta ekki fylgzt með á hinni venju-
legu námsbraut. í annað sinn höfð-
ar mannúðarhugsjón kristninnar til
skilnings okkar á tilverurétti smæl-
ingjans, en í þetta skipti er krafa henn-
ar strangari — í samræmi við aukna
getu nútímans.
Hvernig verðum við íslendingar
við hinni nýju kröfu?
Ýkjulaust má segja, að við séum að
vakna til skilnings á henni. Við eig-
um sérskóla handa málleysingjum,
annan handa blindum. Við einn skóla