Heimili og skóli - 01.04.1953, Side 22

42
HEIMILI OG SKOLI
90—95% af öllum lestrartímanum, en
augnahreyfingar nema 5—10%. Lestr-
arefnið skynjum við meðan augun
standa kyrr. Meðan á hreyfingum
þeirra stendur er ekki um neina les-
málsskynjun að ræða. Hver áning eða
stöðvun augnanna tekur 1/20—1/10
úr sekúndu og fer það hjá æfðum les-
anda einkum eftir því, hvort lestrar-
efnið er auðvelt eða erfitt, hvort
auafnastöðvun er löna; eða stutt. Sé
efnið sérstaklega erfitt, eða ef menn
ætla sér of mikið, vill oft fara svo, að
menn ná ekki öllu efninu og verða
þá að láta augun stökkva til baka,
mætti ef til vill kalla þær hreyfingar
afturhlaup augnanna. Afturhlaupin
eru mörg hjá lélegum lesendum, enda
slæmur lestrarvani, sem nauðsynlegt
er að koma í veg fyrir, eftir því sem
unnt er.
Lesmálssvæði það, sem við skynj-
un við hverja augnastöðvun, kallast
lestrarsvæði, allmikinn hluta þess
skynjum við það greinilega, að við
skynjum einstaka bókstafi, en við ná-
um merkingu úr meira lesmálsefni
en því, sem bundið er við nákvæma
skynjun einstakra bókstafa. Með
skammsjárrannfóknum hefur verið
gengið úr skugga um, að allur almenn-
ingur greinir fullkomlega bókstafi,
sem eru 2.5 cm. frá augnastöðvunar-
bletti og standa í sömu línu og hann.
Með venjulegri línustærð greinast
bókstafir einnig 2 cm. upp og niður
fyrir línuna.
Lengj vel héldu menn, að við
skynjuðum bókstaf fyrir bókstaf, þeg-
ar við lesum, en samruni þeirra í orð-
heildir væri svo hraður, að við gerð-
um okkur ekki grein fyrir honum.
Var þessi kenning í fullkomnu sam-
ræmi við synjunarkenningar gömlu
heimspekinganna, sem nú hafa orðið
að víkja að miklu leyti fyrir rann-
sóknum heildarsálfræðinganna, sem
sanna, að við skynjum heildir, en
ekki einstaka hluta heildanna fyrst
og fremst. Þessu til sönnunar má
benda á tilraunir ameríska sálfræð-
ingsins Cattels. Cattel notaði skamm-
sjá við tilraunir sínar, en skammsjá
er þannig útbúin, að þegar þrýst er
á hnapp, opnast hún snögglega, ekki
ósvipað myndavél, og sér þá sá, sem
prófaður er, það sem leynzt hefur bak
við hin hreyfanlegu lokunarblöð
skammsjárinnar, hvort sem það er
bókstafur, orð, setningar eða eitthvað
annað. Tímanum, sem lokunarblöð-
in eru opin, má breyta eftir vild.
Með skammsjármælingum þessum
sannaði Cattel, að það tekur 360 sigma
að þekkja eitt orð, en 1000 sigma er
sama sem ein sekúnda, hins vegar
þurfti aðeins 800 sigma til þess að
þekkja 4 orð. Ef borinn er saman tím-
inn, sem þarf til þess að þekkja einn
bókstaf og setningar með fullri merk-
ingu, verður munurinn enn meiri.
Við frekari rannsóknir tókst að sýna
fram á, hvað helzt kæmi til greina
við greiningu orða, þannig, að les-
andanum væri ljóst um hvaða orð
væri að ræða, voru það einkum Þjóð-
verjarnir Erdmann og Dodge, sem
unnu að þeim rannsóknum. Þeir
töldu, að lengd og lögun orðanna
skipti miklu máli, og máli sínu til
sönnunar bentu þeir á, að þekkja
mætti orð, þótt þau væru svo langt
frá augnastöðvunarpunkti, að ógerlegt
væri að greina einstaka bókstafi. í
i