Læknaneminn - 01.07.1967, Síða 10

10
LÆKNANEMINN
þegar hinum hefir verið sómi sýndur, en það er sú grein, sem hefir
valið sér manninn heilan og óskiptan að viðfangsefni og hér verður
nefnd almennar lækningar. Raunar virðist það í fljótu bragði nánast
vera contradictio in adiecto að tala um almennar lækningar sem hugs-
anlega sérgrein. Ef betur er að gáð, er þó öðru nær.
Sérhæfingu má líkja við útbúnað smásjárinnar til stækkunar. Því
rneiri stækkun, sem beitt er, þeim mun dýpra má rýna í einstök at-
riði þess, sem skoðað er, en að því skapi þrengist sjónsviðið. Sjálfsagt
þykir að byrja rækilega smásjárskoðun með minni háttar stækkun
til þess að yfirsýn fáist og þar með vísbendingar, hvert skuli beint
hinni meiri háttar stækkun. I raun réttri eru bæði stækkunarkerfin
ámóta nauðsynleg. Hvorugt kemur að fullu gagni án hins.
Vissulega krefjast öll læknisstörf sérhæfingar. Þar er fremur um
stigsmun en eðlismun að ræða að réttu lagi. Þeim læknum, sem eru
í framvarðalínu, ef svo mætti að orði kveða, þ.e.a.s. hinum almennu
læknum, mætti líkja við hina minni háttar stækkun smásjárinnar.
Verksvið þeirra er mjög rúmt og raunar ekki nákvæmlega skilgreint;
öllu fremur miðað við, hvað nauðsyn býður, einkum í strjálbýli þar
sem sérhæfðir læknar eru síður tiltækir. Á hinn bóginn getur sam-
band þeirra við sjúklinga orðið allnáið, sérstaklega þar sem þeir eru
heimilislæknar. Þeim gefst mikilsverð yfirsýn með því að þeir kynn-
ast sjúklingum sínum persónulega í því umhverfi, sem þeir lifa í, og
skynja félagsleg vandamál þeirra og viðbrögð. Gagnvart þeim bak-
grunni verða orsakir ýmissa vanheilinda og tíðra kvartana oft miklu
auðsærri en ella. Því má ekki gleyma, að sjúklingur, sem leitar sér
læknishjálpar, er ekki einungis — og máske ekki fyrst og fremst —
líffræðilegt viðfangsefni viðlíka og bifreið, sem þarfnast viðgerðar, er
mekaniskt viðfangsefni. Hann er að vísu kerfi líffæra, sem eru meira
og minna flókin að gerð og verkunum, en hann er jafnframt gæddur
vitund og vilja; hann hefir sál, þótt hér sé ekki endilega lögð meta-
fýsisk merking í það hugtak. Þetta tvennt: líkami og sál, psyke og
soma, er svo samtvinnað, svo háð hvort öðru, að óhjákvæmilegt er
að hafa þá einingu í huga, þegar sjúklingi er veitt læknishjálp. Þessi
staðreynd er sérlega mikilvæg nú, þegar fólki fækkar í strjálbýli, en
fjölgar í þéttbýli, þegar fjölskyldur tvístrast og tengsl milli vina og
venzlamanna verða losaraleg. Fer þá svo fyrir mörgum manninum,
að hann verður tiltölulega einangraður og einmana. Beri einhvern
vanda að höndum, verður lítið um athvarf, fáir til að veita uppörvun
eða leggja holl ráð, engir ,,skriftastólar“ til að létta á sinni og sam-
vizku. Hið andlega álag þrúgar sífellt meira, unz það fær útrás með
einhverjum hætti, og líkamleg kvelli fara að gera vart við sig. Þegar
það verður loks fangaráðið að leita læknis, ríður á miklu, að hann
komi til móts við sjúklinginn af skilningi og kunnugleika.
Ekki verður hjá því komizt að gera miklar kröfur til almennra
lækna, ef þeir eiga að vera vaxnir þeim margvíslega vanda, sem
þeim getur borið að höndum. Þeir verða að sjálfsögðu að hafa til að
bera trausta undirstöðuþekkingu á starfsgrein sinni og hentuga þjálfun
til verka við misjafnar aðstæður. En þeir þurfa helzt að hafa jafn-
framt góða almenna menntun, víðan sjóndeildarhring, glögga dóm-