Læknaneminn - 01.07.1967, Page 23

LÆKNANEMINN
es
Gylfi Ásmundsson, sálfræðingur:
A TFERLISLÆKNINGA R
Um áratugabil hafa aðferðir
orkusálarfræðinnar, einkum sál-
könnun og skyldar aðferðir, verið
langmest notaðar í kerfisbundn-
um sállækningum. Engin kenning
um sálarlífið hefur komið fram,
sem er jafn heilsteypt og yfir-
gripsmikil og sálkönnunarkenning
Freuds. Þó hafa kenningarnar og
lækningaaðferðirnar legið undir
harðri gagnrýni. Freud og fylgj-
endur hans byggðu niðurstöður
sínar á snjöllum athugunum á
sjúklingum sínum, eða beirri rann-
sóknaraðferð, sem nefnd er klin-
isk aðferð. Klinisk aðferð er allt-
af að miklu leyti huglæg, en að-
eins að nokkru leyti hlutlæg.
Klinisk aðferð byggist að miklu
leyti á revnslu, innsæi og hug-
vitsemi. Rannsóknartækin eru
þessir eiginleikar athugandans,
sem aldrei eru nákvæmlega þeir
sömu og eiginleikar einhvers ann-
ars athuganda. Erfitt er því fyrir
aðra að komast að nákvæmlega
sömu niðurstöðu, því að þeir hafa
ekki nákvæmlega sömu tæki til
þess. Vísindalegar niðurstöður
fást aðeins, ef aðferðin og tækin
til bess að komast að þeim eru
fullkomlega skilgreind, þannig að
hver og einn geti beitt sömu að-
ferð og fengið sömu niðurstöðu.
Þetta er sú gagnrýni, sem til-
raunasálfræðingar og aðrir sál-
vísindamenn hafa ætíð borið gegn
sálkönnun. En gagnrýni stoðaði
lítið, ef ekki var hægt að bjóða
neitt betra í staðinn. Um svipað
leyti og sálkönnun rann upp á
stjörnuhimininn og bætti úr
brýnni þörf, sátu tilraunasál-
fræðingar á rannsóknarstofum
sínum og gerðu, að því er virtist,
smámunalegar rannsóknir á rott-
um. Svo virtist sem bilið milli
rannsóknarstofunnar og rottusál-
fræðinganna annars vegar og
lækningastofunnar og geðlækn-
anna hins vegar yrði seint brúað.
En síðan hefur mikið vatn runnið
til sjávar. Áratuga rannsóknir til-
raunasálfræðinganna virðast nú
vera farnar að bera ávöxt og far-
ið er að gera vel heppnaðar lækn-
ingar á mönnum eftir sömu lög-
málum og fundizt hafa við rann-
sóknir á rottum og öðrum til-
raunadýrum. Þessar lækningaað-
ferðir nefnast atferlislækningar
(behaviour therapy). Ég mun hér
á eftir gera stutta grein fvrir
þróun þessarar stefnu og stöðu
hennar nú.
Bandaríkjamaðurinn Watson er
talinn höfundur atferlisstefnunn-
ar svonefndu (Behaviorism), og
setti fram kenm'ngar sínar á ár-
unum 1910—1920. Stefna hans
var einskonar uppreisn gegn siálf-
skoðunarstefnunni, sem ríkiandi
var á þeim tíma. Sú rannsóknar-
aðferð var, eins og nafnið bendir
til, að mestu levti huglæg, þann-
ig að athugandinn skoðaði eigin
hugsanir, tilfinningar og viðbrögð.
Watson hélt bví fram, að sú að-
ferð gæti aldrei fært okkur nein
algild sannindi um sálarlífið.
Hrein hlutlæg athugun væri eina
aðferðin, sem leiddi til vísinda-
legra niðurstaða. Við hlutlægar
rannsóknir á sálarlífi mannsins