Læknaneminn - 01.12.1968, Qupperneq 8

8
LÆKNANEMINN
hólmi, sem þá var ritstjóri Acta
Endocrinologica, var þarna stadd-
ur og skildi, að hér var um stór-
merka nýjung að ræða og birti
fyrirlesturinn allan í supplement-
um við Acta Endocrinologica 1956.
Það kom síðar í ljós, að þetta
erindi dr. Pincus reyndist vera
upphafið að nýrri þróun í notkun
frjóvgunarvarna. Þótt efni þau,
sem í pillunni eru, séu ekki ný af
nálinni, hafði engum til þessa
dottið í hug að nýta þau tvö aðal-
hormón, sem eggjastokkar kon-
tmnar framleiða, til frjóvgunar-
vama. Að vísu hafði það verið vit-
að um meira en 30 ára skeið, að
hægt væri að koma í veg fyrir
egglos hjá konunni með því að gefa
inn vissar tegundir hormóna, en
mönnum hafði ekki hugkvæmzt að
taka upp almenna notkun þeirra í
þessu skyni, þar sem óæskileg
aukaáhrif af stöðugri notkun
þeirra voru talin það mikil, að slík
notkun væri vart réttlætanleg.
Fyrir rúmum 10 árum komu
fram efni framleidd í tilraunastof-
um, skyld þessum hormónum
líkamans. Sum þessara „gervi-
hormóna" höfðu mjög kröftug
áh’n'f en litlar aukaverkanir. Þótt
þau væra í fyrstu einkum notuð
við vmis konar truflanir á hor-
mónframleiðslu líkamans, vaknaði
nú spurningin um, hvort hér væri
ekki fundin hentug leið til þess
að fvrirbvggia egglos, og þar með
væn fundin einföld og hentug leið
til frióvsnmarvama, sem nota
mæt.ti í stórum stíl.
Tilraunir, sem hafnar voru í
þessum tilgangi, gáfu góða raun
begar frá upphafi, og bar sem á
þessum tíma fóru einmitt fram
miklar umræður um offiölgunar-
vandamál heimsins. fékk þessi
husrnvnd byr undir báða vængi.
Telja má, að fyrsta notkun pill-
unnar í stórum stíl hafi átt sér
stað á eyjunni Puerto Rico, árið
1956. Eftir birtingu árangurs
fyrstu áranna þar, fór notkun pill-
unnar síðan hraðvaxandi um allan
hinn siðmenntaða heim. Má
telja, að almenn notkun hennar í
heiminum hefjist ekki fyrr en í
kringum árið 1960. Hófst notkun
hennar um svipað leyti hér á landi.
Um framleiðslu pillunnar er það
að segja, eins og um flest þau lyf,
sem miklar vonir eru bundnar við,
að rannsóknarstofur flestra stærri
lyfjaframleiðenda í heiminum und-
irbjuggu framleiðslu hennar í stór-
um stíl og jafnframt voru hafnar
víðtækar rannsóknir á kostum
hennar og göllum. Einkum var
reynt að leiða í ljós, hvort óæski-
legar aukaverkanir kæmu fram,
og þá jafnframt reynt að finna
ráð til að koma í veg fyrir þær.
Greinar í læknatímaritum, sem
fjalla um pilluna. skipta nú þús-
undum. Segja má, að allur fjöldi
þeirra tegunda, sem framleiddar
eru i heiminum í dag, séu ná-
skyldar. Mismunur hinna ýmissu
tegunda, liggur einkum í því, að
notuð eru mismunandi östrogen-
og progesteronefni og skammtar
þeirra era nokkuð breytilegir frá
einni pillutegund til annarrar.
Þótt það hafi verið fyrir löngu
sýnt og sannað, að ýmsir steroid-
ar geti komið í veg fyrir egglos er
langt frá því, að allir þættir séu
enn fullskýrðir. Áhrif steroida til
frjóvgunarvarna, bæði á endo-
metrium, slím leghálsins, eggja-
leiðara o.s.frv., hafa um langt
skeið vakið fræðilegan áhuga
manna. Margt bendir til þess að
áhrif steroida í þessa átt séu mjög
flókin og að verkun þeirra sé ekki
eingöngu fólgin í því að hindra
egglos, frjóvgunarvöm þeirra sé
einnig á fleiri sviðum. Þetta hefur