Læknaneminn - 01.12.1968, Blaðsíða 31

LÆKNANEMINN
31
tökum í Los Angeles, og sérstakt
tillit er tekið til útblásturslofts
ökutækja (Linville, Holmes o g
Kanter, 1960).
stofnunar Háskólans daglegar
mælingar á geislavirkni í andrúms-
lofti og mánaðarlegar mælingar á
geislavirkni í úrkomu.
Tafla 3
Mengar Heildar- magn TJtblásturs- loft
Kolvatnsefni 1400 900 (lágmark)
Önnur lífræn sambönd 200 30
Köfnunarefnisoxíð 700 430
Kolmómoxíð 5400 4200
Brennisteinstvíoxíð 500 50
Geislavirkt ryk. Mengun af völd-
um úrfalls geislavirks ryks hefur
töluverða sérstöðu meðal þeirra
flokka, sem eru af manna völdum,
þar eð hann er einkum tengdur
hemaðarlegum sjónarmiðum.
Einnig er mengun af þessu tagi
ólíkrar náttúru. Náttúruleg geisla-
virk efni hafa að vísu alltaf
verið í andrúmsloftinu, en í
mjög litlurn mæli. Venjulega
finnst snefilmagn af radon og
klofnunarþáttum þess, C-14 og
K-40. í Bretlandi er áætlað, að ár-
legur náttúrulegur meðalgeisla-
skammtur hins almenna borgara
sé alls um 0,1 rad, og af því er að-
eins Vioo hluti af völdum radons
í lofti. Flestir klofnunarþættir í
kjarnorkusprengingum eru mjög
skammlífir og hverfa fljótt úr
andrúmsloftinu við úrfall og með
regni. Höfuðundantekningin er
strontium-90, sem hefur helming-
unartímann 28 ár. Sprengikraftur-
inn þeytir kjamaleifum allt upp í
heiðhvolfið. Loftstraumar þar efra
bera svo rykið með sér um alla
jörðina. Síðan 1958 hafa hérlendis
verið gerðar á vegum Eðlisfræði-
IH. VEÐURFKÆÐILEG
VIÐHORF.
Hér verður lauslega drepið á
nokkur atriði innan veðurfræðinn-
ar, sem hafa þýðingu, þegar rætt
er um mengun loftsins.
Ryk gegnir þýðingarmiklu hlut-
verki í myndun ský- og regndropa.
Nærri öld er nú liðin, síðan menn
gerðu sér það fyrst Ijóst, að þétt-
ing vatnseims í lofti skeður aðeins,
þega,r sérstakir kjarnar eru til
staðar, sem vatnsdropamir mynd-
ast uta.n um. En það er ekki aðeins
ryk, sem verkar sem þéttikjamar
(condensation nuclei), heldur
einnig vatnssogandi (hygróskóp-
ískir) vökvar eins og saltpéturs-
sýra og brennisteinssýra, enn-
fremur hleðsludreifðar (pólaríser-
aðar) lofttegundir. Sýnt hefur ver-
ið fram á, að allar agnir af stærð-
unum milli 10-7 og 10~5 cm geta
virkað sem þéttikjamar. Til þess
að mynda ský þarf a.m.k. 300-500
kjama í hverjum cm3. Líklega era
saltagnir langalgengustu þétti-
kjarnarnir. Aðrir helztu þétti-
kjarnar koma frá reykháfum íbúð-
arhúsa og verksmiðja, útblásturs-