Læknaneminn - 01.12.1968, Síða 49

LÆKNANEMINN
J,9
rannsóknum og í mörgum tilfell-
um takmarkaða þekkingu á því
sviði.
Á undanförnum árum hafa þó
orðið framfarir í þessmn efnum,
sem einkum eru fólgnar í ákveðn-
ari reglum og aukinni vandvirkni
við sýnitökur, svo og meiri að-
gæzlu við geymslu sýna og send-
ingu frá tökustað til rannsókna-
stofu. Einnig er hafin verksmiðju-
framleiðsla á dauðhreinsuðum
áhöldmn og ílátum til töku,
geymslu og sendingar sýklasýna.
Þá er miðað við, að hvert áhald
og ílát sé notað einu sinni, en ekki
tekið til þvotta, dauðhreinsunar
og endurnotkunar á rannsókna-
stofum eða sjúkrahúsum.
Sýnum til sýklarannsókna má
skipta í tvo aðalflokka: f fyrsta
lagi þau, sem miða að því, að
finna sýkil eða sýkla, sem sjúk-
dómnum valda, og í öðru lagi þau,
sem miða að því að finna slóð
sýkilsins, þ. e. þær breytingar,
sem hann hefur skilið eftir sig í
líkamsvökvum eða vefjum. f fyrri
flokknum eru sýni til smásjár-
skoðunar, ræktunar og dýraprófa,
en í síðari flokknum sýni til mót-
efnamælinga.
Við sýnitöku í fyrri flokknum
ber fyrst og fremst að gæta eftir-
talinna atriða: Sýni skal taka með
dauðhreinsuðum áhöldum og
flytja í dauðhreinsuðum ílátum.
Sýni þarf að vera frá sýkingar-
stað. Það má ekki mengast utan-
aðkomandi sýklum við sýnitöku
eða flutning til rannsóknastofu.
Sýni má ekki mengast neinum
efnum, sem drepið geta sýkla eða
hindrað vöxt þeirra. Sýni til
ræktunar þarf að haldast rakt og
aðeins skammur tími má líða frá
sýnitöku til rannsóknar. Þessi
tími er þó mismunandi, í sumum
tilfellum má hann aðeins vera
nokkrar mínútur, en í öðrum til-
vikum kemur ekki að sök, þótt
sýni geymist nokkrar klukku-
stundir eða daga. Þetta er háð
tegund sýkla, geymsluskilyrðum,
t. d. hita, raka, sýrustigi o. fl.
Öll sýni þarf að merkja vel með
einkennisstöfum eða nafni sjúkl-
ings og nafni sendanda. Æskilegt
er að nota nafnnúmer við slíkar
merkingar. Einnig er rétt að skrá
þann tíma, sem sýni var tekið og
fylgja þeim leiðbeiningum um upp-
lýsingar og merkingar, sem gefn-
ar eru á fylgiseðlum fyrir sýkla-
rannsóknir. Hreinlega og tryggi-
lega þarf að ganga frá sýnum,
þannig, að öruggt sé, að þau mengi
ekki umhverfið og engin smit-
hætta stafi af þeim við sendingu
á rannsóknastofu og fyrstu höndl-
un þar.
Oft veltur á miklu, að sýni sé
tekið á réttum tíma í sjúkdómn-
um. Má þar nefna ,,enteritis“ og
,,sepsis“. Einnig getur haft þýð-
ingu, á hvaða tíma dags sýni er
tekið (hálsstrok, hráki, þvag). Þá
er nauðsynlegt, að sýni sé nægi-
legt að magni fyrir þær rannsókn-
ir, sem gera þarf. Nauðsynlegt er,
að rannsóknastofan fái nokkrar
,,klin?skar“ upplýsingar til þess að
velja viðeigandi sýklaæti og
beina rannsóknum strax inn á
þær brautir, sem líklegastar eru
til árangurs.
Sýnitökuáhöld
og ílát fyrir sýni.
Eins og áður segir, verða áhöld
og ílát fyrir sýklasýni að vera
dauðhreinsuð og þannig frá þeim
gengið, að sýni mengist ekki af
utanaðkomandi bakteríum, né
heldur að það geti sýkt umhverfið.
Til þess að svo megi vera þurfa
ílát að vera úr traustu efni,
vatnsheld og tryggilega lokuð, en