Úrval - 01.03.1967, Blaðsíða 41

SAGNRITUN HERODOTUSAR
39
hann komst í kynni við grísku ný-
lendurnar þar og ennfremur kynþátt
Skyþa, sem Grikkir kölluðu Bar-
bara. Heródus heimsótti Aþenu
oftar en einu sinni, og komst þar
í kynni við Perikles, hinn mikla
aþenska stjórnmálamann og það er
sa<?t. að hann hafi árið 446 f.Kr. les-
ið upp fyrir almenning úr Sögru sinni
og verið gefnar tíu talentur (200
þús. sterlingspund) úr almanna
sjóðnum. A efri árum settist hann
að í grísku nýlendunni Thurii í
Suður-ítalíu, en ekki virðist hann
hafa farið ti! Rómar né nokkurrar
hina etrusisku borga. í bókum sín-
um ársetur hann enga atburði eftir
429 f.Kr., og því er haldið, að hann
hafi dáið fjórum eða fimm árum
seinna.
Hann hefur eytt langmestum
hluta ævi sinnar í ferðalög og farið
þau vegna Sögru sinnar. Eins og
nefnt var hér að framan virðist, sem
hann hafi í fyrstunni aðeins hugsað
sér að skrifa um hinar miklu styrj-
aldir við Persa, en eftir því sem
tíminn leið og hann ferðaðist víð-
ar og yfir stærri svæði af hinum
þekkta heimi, hefur honum fundizt,
að rétt væri að taka með í Söguna
allar þær upplýsingar ,sem hann
aflaði sér á ferðum sínum um sögu,
landafræði, siði og venjur, trú og
félagslíf þess fólks, sem kom við
sögu styrjaldanna. Arangurinn varð
siðan eitt af óvenjulegustu verkum
fyrri tima. Hann á óumdeilanlega
skilið heitið Faðir sagnritunarinnar,
en hann á kannski ekki siður skilið
heitið Faðir landafræðinnar. Hann
hefur auðsjáanlega verið með af-
brigðum spurull maður og allt, sem
hann heyrði hefur orðið vatn á
myllu hans. Bókin er rituð á grísku,
eða hinni jónisku mállýsku, sem töl-
uð var í grísku nýlendunum á vest-
urströnd Litlu-Asíu. Stíllinn er ein-
faldur og skýr og yfir honum mikill
þokki.
Það voru uppi á undan Herodotusi
grískir sagnritarara, landfræðingar
og þjóðsagnaþulir, en Herodotus
safnar öllum þessum þáttum sam-
an í eitt og kemur þetta skýrt í ljós
í fyrstu bók hans, sem hefur verið
gefið nafnið: Clio, eða sagnagyðjan.
Bókin hefst á kafla, sem er eins-
konar skýrsla um það, sem Hero-
dotus frá Halicarnassus hefur upp-
götvað, og er sú skýrsla samantek-
in til þess að hinar undursamlegu
dáðir, sem drýgðar höfðu verið bæði
af Grikkjum og Barbörum, (svo
nefndu Grikkir alla, sem ekki voru
Grikkir) - féllu ekki í gleymsku.
Þá tekur við löng frásögn af stofn-
un lydiska einveldisins, í miðri
Litlu-Asíu, og þeirri frásögn fylgir
harmræn saga af falli þess sem pers-
neski keisarinn, Kyrus, olli. í þess-
um sögukafla er einnig fjallað um
sigur Persa yfir hinum grísku ný-
lendunum í Jóníu og síðan ósigur
Kýrusar og dauða hans í orrustu við
Massageae, en það er kynþáttur
Barbara við Kaspiahafið.
f allan þennan sagnabálk sem rit-
arinn kallar sagnfræði, er blandað
ágætum sögum, en þrátt fyrir ágæti
þeirra og töfra, eru þær ekki eins
dýrmætar og athugasemdir þær,
sem Herodotus skýtur inn, þegar
honum .finnst hann þurfa að lýsa
siðum og venjum einhverra af hin-
um fjölmörgu sögupersónum sínum.