Úrval - 01.05.1976, Síða 118

116
ÚRVAL
landslagi, gáskafullum, ungum elsk-
endum, bátveislum, þar sem glaum-
ur og gleði ríkti, yggldum leikurum
og umfram allt, töfrandi fögrum
konum, flytja okkur á vit töfraheims,
sem er umvafinn draumabirtu.
Slíkar myndir eru kraftaverk í
þreföldum skilningi, framleiðsla
þriggja listamanna, sem hafa allir léð
augu sín og hendur til sköpunar
listverksins. Fyrsti listamaðurinn,
skapandinn eða málarinn, ræður
upphafínu. Með sönnum innblæstri
listgáfu sinnar dregur hann útlínur
myndarinnar með pensli og bleki á
þunna pappírsörk. Næst fer tréristu-
maðurinn eða, ,grafarinn’ ’ með teikn-
inguna til vinnustofu sinnar og
yfirfærir spegilmynd fyrirmyndarinn-
ar á slétt yfírborð blokkar, sem er úr
fíngerðum viði fjallakirsuberjatrés-
ins. Með beittum hníf sker hann í
viðaryfírborðið, og mynda hæstu
brúnirnar línur myndarinnar. Prent-
arinn leggur síðan síðustu hönd á
verkið. Hann ber blek á tréblokkina
af mikilli vandvirkni. Síðan teygir
hann raka örk úr handunnum pappír
yfír hana og þrýsti henni síðan niður
með púða og færþannig fram prentaða
mynd, sem hann notar síðan til þess
að gera eftirprentanir af frummynd
listamannsins.
Eigi að gera slíka mynd í ffeiri en
einum lit, þarf sérstaka tréblokk fyrir
hvern lit. Nauðsynlegt er, að ná-
kvæmt samræmi sé á milli tréblokk-
anna, að línur þeirra falli alveg
saman, til þess að unnt sé að halda
fyrirmyndinni skýrri og forðast að
útjaðrar litflatanna gangi á misvlxl.
Slíkar einlitar myndir höfðu þekkst í
Japan allt frá 800 e. Kr., en það liðu
síðan margar aldir þangað til aðferð
til þess að gera slíkar myndir í fleiri
en einum lit var fullkomnuð.
Árið 1764 var aðferð þessi loksins
fullkomnuð. Nú var hægt að nota
eins margar tréblokkir og óskað var til
framleiðslu einnar myndar, og voru
stundum notaðar jafnvel fleiri en tíu
blokkir. Liturinn (vatnslitur bland-
aður hrísgrjónakvoðu) var borinn á
blokkina með pensli á undan hverri
prentun. Blokkirnar slitna smám
saman við notkun, og því var
eintakafíöldi hverrar myndar tak-
markaður. Til eru aðeins örfá eintök
af sumum hinna stórkostlegu mynda,
og eru þær oft í ömurlega slæmu
ásigkomulagi.
Hverjir voru þessir listamenn, sem
gátu skapað svo fíngerð iistaverk með
svo grófri aðferð sem tréristuaðferðin
óneitanlega er? í augum yfírstéttar
Japan voru þeir aðeins meðlimir hins
nafnlausa fíölda, menn án þýðingar-
mikillar þjóðfélagsstöðu, sem áttu
það ekki skilið, að ævi þeirra væri
skráð í letur. Það er til dæmis,
næstum ekkert vitað um Sharaku, en
hinar lífmiklu myndir hans af grettn-
um, patandi leikurum eru geysilega
eftirsóttar. Moronobu var sonur
skrautsaumara, og vann hann að
þessari iðn föður síns, þegar hann var
drengur. Síðar varð hann munkur.
Faðir Hiroshige var slökkviliðsmaður.