Úrval - 01.02.1982, Qupperneq 115

SAGA UM VINÁTTU
113
undan. Eldar loga allt í kringum
borgina og lýsa upp næturhimininn.
Þúsundir flóttamanna streyma inn í
Phnom Penh og flytja með sér fátæk-
legar eigur sínar. Klukkan hálfsjö að
morgni 17. apríl skrifa ég í minnisbók
mína: „Borgin fellur.”
Pran snýr sér að mér og segir:
„Þessu er lokið.” Við lítum hvor á
annan og sjáum nú í fyrsta skipti
nagandi óvissuna í svipnum. Hvað er
framundan?
Fyrstu klukkustundirnar eftir sigur
kommúnista og í glundroðanum
sem fylgir sláumst við Pran í hóp með
breska blaðamanninum Jon Swain og
A1 Rockoff, bandarískum blaðaljós-
myndara. Við ökum til stærsta sjúkra-
hússins x borginni til þess að fá svo-
litla hugmynd um hve margir hafi
látið líflð.
Þegar við komum á lóð sjúkra-
hússins benda rauðir khmerar okkur
að koma út úr bílnum og beina að
okkur byssum sínum. Þeir skipa
okkur að rétta upp hendur. Ég leita
ósjálfrátt eftir leiðbeiningum frá
Pran. Við höfum áður lent í erfið-
leikum en þetta er í fyrsta skipti sem
ég hef séð raunverulegan óttasvip á
andliti hans. Stamandi segir hann
mér að gera allt sem þeir segi mér. Ég
skelf. Hér verðum við drepnir, hugsa
ég með sjálfum mér. En Pran hefur
einhvern veginn tekist að ná stjórn á
sér og fer nú að biðja khmerana
einhvers á meðan þeir ýta okkur og
Sarun, kambódíska bílstjóranum
okkar, inn í brynvarinn bíl sinn.
Við förum allir upp í bílinn —
nema Pran — sem heldur áfram
bænum sínum fyrir utan. Auðvitað
höldum við að hann sé að reyna að
komast í burtu. Loks klifrar hann upp
í bílinn til okkar og bílinn ekur af
stað. Sarun útskýrir í hálfum hljóðum
að Pran hafi síður en svo verið að
reyna að fá að fara í burtu. Hann hafí
þvert á móti verið að fá þá til þess að
leyfa sér að koma upp í bílinn líka.
Rauðu khmerarnir höfðu sagt honum
að þeir vildu ekki fá hann, aðeins
„stóra fólkið”. Pran vissi að úti var
um okkur ef hann kæmist ekki með
svo hann fékk þá að lokum til þess að
taka sig með, sem þýddi í raun að
hann stofnaði sínu eigin lífí í hættu
til þess að bjarga okkur.
Skyndilega nemur bíllinn staðar og
afturhurðin er rifin upp. Tveir rauðir
khmerar beina rifflum sínum að
okkur. Bak við þá er sendinn árbakki.
Þeir ætla að skjðta okkur hér, hugsa
ég, og kasta okkur íána.
Við stígum út úr bílnum eins og
liðin lík. í heila klukkustund grát-
bænir Pran þá að þyrma lífí okkar.
Liðsforingi sendir mann til höfuð-
stöðvanna. Við bíðum, og vonum, á
meðan Pran heldur áfram að tala.
Loks kemur sendiboðinn aftur — og
eins og kraftaverk hafi gerst eru
rifflarnir látnir síga. Okkur fímm er
sleppt. Ég lít á Pran og hann brosir
varfærnislega. Honum hefur tekist að
sláþessu áfrest, hugsa ég með mér.
Löngu síðar spyr ég Pran hvers
vegna hann hafí lagt svo hart að