Mímir - 01.05.1964, Síða 15

með Grafskrift Jóns Þorlákssonar, |)á er nú
var nefnd, í huga, en gamansemina í kvæðið
liafi liann sótt til einhvers af hinum kvæðun-
um, sem nefnd voru, eða jafnvel þeirra allra.
Þetta er þó aðeins tilgáta, og til dæmis gæti
vitaskuld einnig verið, að eittlivert minna
háttar sveitarskáldið hafi gerzt þarna millilið-
ur.
Miklu gleggri eru þó efnistengslin milli
kvæðis Hjálmars, Grafskrift höfundarins, og
Grafskriftar Jóns Þorlákssonar. ICvæði Jóns er
stutt, aðeins þrjú erindi, og má sem dæmi taka
hér upp fyrsta erindi þess, sem hljóðar svo:
Leikhnöttur lukkunnar
liggur í þessum reit;
mjög þeim hún mislynd var,
meir þó oft köld en lieit;
hvílu, sem þráði þrátt,
þversynjað honum var,
og rór á engan liátt
unnt, nema þessarar.
Efnistengslin milli þessa erindis og fyrsta er-
indisins í kvæði Hjálmars eru svo ótvíræð, að
á þeim verður naumast villzt, og hið sama á
við um hin tvö erindin, svo sem sannfærast má
um með einföldum samanburði, sem ekki er
þörf á að gera liér.
Hér á því enn við hið sama og fyrr, að eldri
fyrirmyndir hafa æxlazt og ávaxtazt í verkum
Hjálmars og getið af sér sjálfstæð verk. Graf-
skrift Jóns Þorlákssonar getur naumast talizt
sérlega stórbrotið verk. A svipaðan hátt og
Sjálfslýsing er þetta laglega gert kvæði, yrkis-
efnið er líklegt til að hafa vakið athygli á sín-
um tíma, en andríki höfundarins ekki nægi-
legt til þess að gera úr því neitt stórvirki. En
þetta kvæði les H jálmar eða lærir, og þá strax
virðist það ekki ósennilega verða honum
kveikjan í kvæðið Grafskrift. Hann er þó enn
ungur og lítt þjálfaður, og því verður kvæði
hans máttlítið og uppfyllir naumast kröfur
nema frumstæðasta bókmenntasmekks. Á efri
árum lians vaknar þelta yrkisefni með honum
að nýju, og er hann tekur þá að fást við það,
blandast saman við það beiskja hans sjálfs í
garð umheims og forlaga, sem honum þykir
sem hafi lagzt á eitt til að ofsækja sig og meina
sér að njóta hæfileika sinna. Úr því verður
kvæðið Grafskrift höfundarins, napurt kvæði
og kuldalegt, þar sem Hjálmar segir umheini-
inum óspart til syndanna, en skákar sjálfur í
því skjólinu, að réttlætið bíði sín handan við
gröf og dauða, þar sem drottinn almáttugur
muni á efsta degi gjalda sérhverjum þau
verkalaun, sem hann liafi unnið til.
Af handritunum má sjá, að Hjálmar hefur
gengið lengi með þetta kvæði í huga og velt
því talsvert fyrir sér, áður en það lilaut endan-
lega mynd. Hann hefur breytt ýnisu í því, og
meira að segja fellt niður úr því tvö heil er-
indi, sem liann liefur verið búinn að yrkja, en
við nánari athugun ekki fundizt falla nægilega
vel inn í heildina. Þetta kvæði ber þess líka
skýr merki, að það er ort af skáldi með lang-
þjálfaðan og öruggan listrænan smekk, og
fyrir vikið verður það að fastmótaðri heild,
þar sem vart má greina nokkra brotalöm.
Hjálmar sendi nágrönnum sínum og nánasta
umhverfi margra ómjúka sendingu um dag-
ana, enda var samkomulagið ekki alltaf upp á
niarga fiska. Með þessu kvæði hefur hann vilj-
að ríða hæfilegan endahnút á langa keðju
hnippinga og sviptinga þeirra á milli og gera
upp mál sín við heiminn þannig að í minnum
yrði haft. í samræmi við þá fyrirætlun sína
yrkir liann þetta hvassyrta og kaldranalega
kvæði, þar sem hann útskýrir málin frá sín-
um sjónarhóli og flettir ótæpilega ofan af löst-
um og spillingu heimsins. Beinagrindina í
það sækir liann til Jóns Þorlákssonar, en í
holdið og blóðið á liann nóg efni sjálfur. Síðan
leggur hann allt sitt ráð í drottins hendur og
býður heiminum að naga nú sín dauðu bein.
Ur þessu verður því hrikaleg og stórskorin
liinzta kveðja mikilhæfs skáldanda til um-
lieimsins, sem alla ævina bjó honum of þröng-
ar skorður til þess að hann mætti ná að kom-
ast til þroska með öðru móti en því að bíta
öðru hverju allóþyrmilega frá sér.
15