Mímir - 01.05.1964, Blaðsíða 44

Roð frá hnakka rífðu sundur,
reikna þér það sónia.
En þegar hera drósir drykk,
drjúgan taktu sopa,
eins og hæfir öðrum gikk,
eftir á farðu að ropa.
Framferði Grobbíans og hyskis lians er óskap-
legt og lílt til eftirbreytni, enda kemur í ljós,
að:
Grohbíans ráð eru glettileg,
gera má rétt úr röngu.6
Grobbíansrímur eiga það sammerkt með
kvæði BRANTS, að brugðið er upp spegil-
mynd af siðum og venjum samfélagsins, mynd,
þar sem allt er öfugt við það, sem á að vera.
Minnir þetta á brögð margra nútímaliöfunda.
Ætlunin er að beina hugum fólks á brautir
sannleika, réttlætis, mannúðar og kærleika —
en snúa því frá einskisverðum hlutum. Þung
alvara býr að baki skopsins. Höfundur notar
stóryrði og brigzl, en vill frið, og fíflið er ef til
vill binn eini, sem ekki blær — og afkár speg-
ilmyndin eina vonin, að fólkið vakni.
VI
A öðrum áratug 18du aldar orti Jón Sigurðs-
son, lögsagnari í Bæ í Dalasýslu, rímu, 217 fer-
skeytt erindi, er bann nefndi Tímarímu.7 1
benni er lýst aldarfari í landi því, sem nefnt er
Ósamlyndi. Persónugerir liöfundur mannlega
lesti og eiginleika, og eru böfuðpersónur rím-
unnar mæðginin Öfund og Ranglátur Reig-
ingsson. Talið hefur verið, að þar sé að finna
grófa skopstælingu á þeirn Sigríði Hákonar-
dóttur frá Bræðratungu og svni hennar, Oddi
lögmanni Sigurðssvni, enda komst sá kvittur
6 Grobbíansrímur hafa enn ekki verið gefnar út. Hér
verður því aft vísa til Lbs 1120 4to.
7 Ril Rímnafélagsins IX. Stakar rímur. Rvík 1960,
71—102. Verður hér vísað til þeirrar útgáfu.
snemma á kreik. Jón gerir myndir þeirra þó
illþekkjanlegar, og atburðir þeir, sem lýst er í
rímunni, virðast ekki styðjast við raunveru-
leikann, enda má líklegt telja, að annað liafi
vakað fyrir Jóni Sigurðssyni en það eitt að
hefna sín á þeim mæðginum, þótt ástæður
kunni að hafa verið ærnar, og vera kann, að
ríman liafi verið talin ort um þau Odd og Sig-
ríði, þar sem óvild var í milli Jóns og þeirra.8
Líklegast er, að ríman sé lýsing á háttum yfir-
stéttarfólks á Islandi í upphafi 18du aldar,
beimsádeilukvæði, sem gert er að dæmi eldri
kvæða, enda gætir augljósra áhrifa frá ýmsum
fyrri heimsádeilukvæðum, svo sem kvæði Hall-
gríms Péturssonar Unt ágirnd og aurasafn.9
Hér verður þetta ekki rakið frekar, en liitt er
á að minnast, að í Tímarímu gætir áhrifa ‘der
grobianisclien Literatur’.
Jón Sigurðsson hefur vafalaust þekkt Grobb-
íansrímur, og vera kann, að bann bafi sjálfur
ort eina rímuna.10 Ymis orð í Tírnarímu gætu
bent til beinna þýzkra ábrifa, enda befur Jón
sennilega kunnað þýzku, þar sem líklegt má
telja, að bann bafi verið skólagenginn. En
þetta verður að láta liggja milli liluta, þar sem
byggt er á getgátum.
Eins og áður getur, persónugerir höfundur
Tímarímu ýmsa mannlega eiginleika, svo sem
öfund, ranglæti, ágirnd, illmælgi, lygi, undir-
ferli og ofstopa. Teflt er frarn andstæðum, hinu
illa, Öfund og Rangláti, og binu góða, bjónun-
um Kærleik og Tryggð, sem hrakin eru og
pínd af miskunnarlausum drottnurum, en sigra
að lokum. I frásögn rímunnar kemur fram
miskunnarlaust báð, ádeila á ranglát yfirvöld.
Lýsingar á þeim eru mjög afkáralegar, og
sveinar Rangláts eru fulltrúar mannlegra
lasta: ofstopa, fláræði, illgirni og lygi, og svo
er einnig um þjónustur konu bans, Ágirndar.
1 rímunni kemur einnig fram það einkenni
s Sjá Mcrkir íslendingar V 28. Rvík 1951, 28.
Rit Rímnafélagsins IX. Rvík 1960, xix.
Hallgrímur Pétursson: Sálmar og kvæði II. Rvík
1890, 364—368.
10 Lbs 1120 4to.
44