Mímir - 01.05.1964, Blaðsíða 53

Indriði G. Þorsteinsson:
Land og synir.
Iðunn, Revkjavík 1963.
235 bls.
Hér er á ferð skáldsaga, sem margir liafa
vissulega beðið með óþreyju. Höfundurinn
hefur áður vakið á sér mikla athygli með
smásögum og skáldsögunni 79 aj stö&inni, en
þeirri skáldsögu hefur hlotnazt sá heiður um-
fram aðrar íslenzkar skáldsögur að vera kvik-
mynduð á íslenzku, hvað þá annað. Þessi nýja
skáldsaga Indriða ætti því að óreyndu að vera
verð athygli.
Þegar skáldrit er tekið til athugunar, væri
þægilegt, ef hægt væri að vita, hvað skáldritið
á að liafa til brunns að bera til þess að geta
talizt gott eða þá í annan stað vont. Hér er um
að ræða Iiluti, sem erfiðlega hefur gengið að
skilgreina. Þó virðist ljóst, að bók selst eða
selst ekki, eða ef það er orðað öðru vísi: stend-
ur eða fellur samkvæmt dómum annarra en
höfundarins um gildi hennar. í þeim skilningi
er hún því skrifuð fyrir lesendurna fremur en
höfundinn. Ekki má þó gera lítið úr skáldlegri
köllun, hún er vissulega oft fyrir hendi í bók-
menntum. Að vísu hefur nokkuð skort xar á í
íslenzkum bókmenntum síðustu árin. Gervi-
bókmenntir Iiafa vaðið uppi, sjónarmið fjár-
þurfa fólks hafa ráðið mestu og því verið hirt
rnest um að gefa eitthvað út, oftast mjög án til-
lits til gæða. Alltof fáar bækur hafa verið laus-
ar við að vera skrifaðar út frá sjónarmiði Iiús-
byggjenda, sem skort hefur fé. 1 þessari nýju
bók Indriða kveöur þó við annan tón.
Land og synir er í eðli sínu löng smásaga.
Aðeins er lýst nokkrum haustdögum í sveit úti
á landi fyrir svo sem aldarfjórðungi. Uppbygg-
ing sögunnar er hnitmiðuð, sagan ber þess
merki að vera rækilega unnin. Viðfangsefnið
er náttúran og fólkið sjálft og svo samband
fólksins við náttúruna.
Flestar íslenzkar sveitasögur til þessa, og
þær eru margar orðnar, hafa verið dýrðaróður
um sveitasæluna, uppfullar af rómantík og því,
sem Indriði nefnir „almennt snakk um sam-
vinnu og menningu“, hls. 42. Indriði fer ekki
í sömu slóð. f bók h ans er raunsæ lýsing á
þjóðfélagslegu vandamáli, nokkurn veginn án
áróðurs, ef svo má orða það. Hinn margumtal-
aði fólksflótti úr sveitunum er til uinræðu, og
það er fyrst í lokin, sem ef til vill má segja, að
Iiöfundur lýsi á honum nokkurri vanþóknun,
þegar Einar er látinn fara án stúlkunnar sinn-
ar. Á bls. 81 er líka viðurkennt, að „ekkert
þjóðfélag getur verið án bænda“. Áður er þó
höf. búinn að gera grín að aldamótahugsjón-
unum, sem erfiðlega hafði gengið að láta ræt-
ast: „ . . . . þegar þeir voru að hvetja hver ann-
an til að læra sund með þinglegum tilburðum
og höfðu uppi baráttuljóð um skógrækt og
53