Mímir - 01.05.1964, Side 54

önnur dellumál sem þeir héldu að gerði þá
frjálsa“, (bls. 42).
Söguþráðurinn er ósköp hversdagslegur:
haust, rigning, göngur, dálítil áflog og gangna-
mjólk, réttir, kossaflens, gamall faðir deyr,
felldur gæðingur, skuldir og uppboð, rneiri
ást og þó brottför aðalsöguhetjunnar. En þessi
söguþráður leynir reyndar þéttingsmikið á sér.
Það er sérlega athyglisvert og bendir til
smásögustíls, hve höfundur kemst af með
ákaflega fáar persónur. Kannski er þetta af
ásettu ráði gert til að undirstrika mannfæðina
í sveitunum?
Persónurnar rnættu reyndar sumar vera
skýrari. Einar, aðalpersónan, er átakanlega
vonlaus, svo að næstum virðist óhugsandi, að
hægt sé að vera svona vonlaus, ef um heil-
brigðan mann er að ræða. Honum finnst allt
ómögulegt heima og fer burt án þess að eiga
að nokkru að Iiverfa. Hann flokkast ekki einu
sinni undir ævintýramenn, því að skýjaborgir
virðist hann ekki byggja. I fyrstu virðist það
dálítið með ólíkindum, að Einar skuli fella
hestinn Hvíting, en við nánari athugun sést,
að Einari hlýtur eins og öðrum að þykja vænt
um eitthvað: stúlkuna og hestinn, þó að
kannski þyki honum vænt um hestinn aðeins
vegna þess, að þetta var hestur móður hans.
Einar fer líkt að við bæði. Hann fór með hest-
inn upp á hól og felldi hann. A bls. 203 segir
Margrét við Einar: „Af hverju ferðu ekki með
mig upp á einhvern hól?“ Hann fór burt án
hénnar í lok sögunnar.
Margrét er óljósari manngerð. Hún er í vafa
um, hvort hún eigi að fara, og ef til vill ligg-
ur áróður í því hjá höf., að láta hana ekki fára,
eins og drepið var á hér að framan. Margrét er
allnátengd föður sínum, sem er athyglisverð-
asta persóna bókarinnar.
Tómas í Gilsbakkakoti er maður, sem þekkja
má víða, líklega eru hans líkar í flestum sveit-
um landsins. Þessi manngerð kann að laga sig
eftir aðstæðum, gefur frat í hugsjónirnar, ef
þær reynast ekki nógu nýtar. Hann er dugn-
aðarforkur og hýsir vel bæ sinn. Hann ýtir við
kaupfélaginu, til að það standi sig, drekkur
brennivín í göngum og er að jafnaði kátur og
hress. Hann talar í tvíræðum tón um, að yngri
kynslóðin erfi landið, en meinar það samt.
Þessa persónu hefur Indriði tekið nokkru ást-
fóstri við, og þess vegna er persónan skýr og
skemmtileg. Augljóst er, að íslenzkar sveitir
myndu leggjast í auðn, ef menn á borð við
Tómas væru þar ekki til að spvrna við fótum.
Það er greinilegt merki um mikla rithöfundar-
hæfileika, ef höfundi tekst að skapa jafn trú-
verðuga persónu og Tómas hefur orðið í með-
förum Indriða, persónu, sem allir þekkja að
meira eða minna leyti. Að vísu má vera, að sá
hluti þjóðarinnar, sem aldrei hefur dvalizt í
sveit, skilji ekki þessa manngerð, nema að tak-
mörkuðu leyti, en þeir skilja þá bókina í heild
ekki jafn vel og hinir og hafa af henni minni
skemmtun.
Olafur, faðir Einars, er brjóstumkennanlegt
gamalmenni, sem hefur, að því er virðist, hald-
ið dauðahaldi í bókstaf æskuhugsjónanna af
þráa, hliðstæðum þráanum, sem Einar er hald-
inn, þegar hann er ákveðinn í að fara og fer,
þótt Margrét komi ekki með honum. Ólafur
hefur ekki haft dugnað og aðlögunarhæfni
Tómasar til að bera, og því fer hann til muna
verr út úr lífinu. Hann fær engu tauti komið
við einkasoninn, þar sem Tómas aftur á móti
ræður við dóttur sína. Hér er um að ræða hið
átakanlega í sögunni. Allt um það nær Ólafur
því engan veginn að vera jafn raunsönn per-
sóna og Tómas. 1 raun og veru væri maður eins
og Ólafur kannski þegar fluttur á mölina, þeg-
ar sagan er látin hefjast.
Land og synir er staðbundin saga. Þar eru
ekki byggðar skýjaborgir um glæsileik fjar-
lægra héraða eða landa. Einn þátturinn sker
sig þó úr um þetta. Það er frásögnin af tilkomu
Örlygs skálds, sem víða hefur farið. Þessi þátt-
ur sýnir, að heimurinn er ekki aðeins þetta
eina hérað og er að því leyti til ef til vill nauð-
synlegur í bókinni.
Indriði notar tvær aðferðir til persónusköp-
unar, annars vegar samtöl og hins vegar bein-
54