Mímir - 01.03.1983, Page 23

tengja þetta rómantíkinni eins og hún birtist
í öðrum Evrópulöndum.
III. STEINGRÍMUR THORSTEINSSON
I bókmenntasögu sinni segir Stefán Ein-
arsson um ljóð Steingríms Thorsteinssonar:
„þau fjalla um ást, ættjarðarást og íslenska
náttúru.“4 Svo mörg voru þau orð. Þannig
hefur Steingrímur framar öðru verið talinn
skáld íslenskrar náttúru, „skáld tveggja
svana“, sagði Halldór Laxness eitt sinn. Og
allt þetta má vafalaust til sanns vegar færa.
Hinu má þó ekki gleyma að hann er sér mjög
meðvitaður um það samfélag sem hann bjó
í, þéttbýlið, og þann tíma sem hann lifir. Af
rómantísku skáldunum íslensku gengur sjálf-
sagt enginn jafn langt og Steingrímur að
kryfja þennan veruleika sem var svo ólíkur
öllu því sem menn höfðu kynnst áður. Um
hetta vitna ýmis kvæði hans. Gott dæmi er
Hnossið (vitnað er í útgáfu Menningarsjóðs,
1958).
Þú finnur aldrei hnoss í heimsins glaum,
Hégómadvrðin gelst með bitrum sorgum.
Þú vilt hið góða, — flý þá trylltan flaum,
Þar fíflast öld á strætum og á torgum,
En leita þess í huldum hjartans draum,
Því duldar áttu í djúpi þinnar veru
Þær dýrstu perlur, — betri víst þær eru
En froðan glæst á föiskum tímans straum.
(93)
Andstæðurnar eru hinn ytri heimur og hin
innri vera mannsins, heimsins glaumur og
hiartans draumur, froðan Rlæst og þær dýrstu
perlur. Sú reynsla sem ljóðið vitnar um er
tilfinnin.R þess staka sem stendur andsnænis
ógeðfelldri veröld og neitar að taka þátt í
henni, en hvetut menn til að leita á vit inn-
sæisins, leita að hinum dulda en dýra fiár-
sióð sem hver maður á. hinu góða, guðdóm-
inum í eigin briósti. Hér eins og svo oft
í lióðum rómantískra skálda kemur einstakl-
ingurinn fram í andófi gegn hversdagsleik-
anum og múgsál borganna, kemur fram sem
útlagi sem leitar burt úr glaumnum í „ein-
verunnar helgidóm“. Það viðhorf sem talið
hefur verið einkennandi fyrir módernisma 20.
aldar, að maðurinn sé alltaf einn er hér einnig
til staðar.
Hversu margt sem um þig er
Ymsra samfylgjara,
Verður sjálfur þú með þér
Þó samt lengst að fara. (Fylgdin, 331)
Þannig vitna ljóð Steingríms um mjög ein-
staklingsbundna skynjun veruleikans. Maður-
inn er einn andspænis heiminum og það er
hann sjálfur sem veldur mestu um líf sitt. I
einu kvæði segir þannig: „Vort lán býr í oss
sjálfum“ (121). Skáldið hefur ekkert traust
í öðrum mönnum, en er haldið sífelldum efa-
semdum um allt og alla. I kvæðinu Efi koma
fram ýmis þau einkenni sem eru dæmigerð
fyrir hinn ráðvillta nútímamann andspænis
undirstöðulausri tilveru. Líf hans er einangr-
að og í leit sinni að svörum við lífsgátunni
rekst maðurinn allsstaðar á veggi „kemst ei
lengra“ (298).
Hvað er eg, var og verð — og hvar,
En ekkert svar er engra. (298)
Hann getur hvorki fellt sig inn í neitt
tilvísunarkerfi né skilgreint sig út frá um-
heiminum eða sínu eigin sjálfi. Það eru engin
tákn sjáanleg, engar vísbendingar um svör
eða hvar þeirra sé að leita. Leit hans er noklc-
urs konar naflaskoðun, hann rýnir í stjörn-
urnar, sjálfan sig og dauðann í stað þess að
reyna að útskýra líf sitt í ljósi umhverfis
síns og annarra manna. Og það eina sem
leitin færir heim sanninn um eru takmarkanir
mannlegrar tilveru, vitundin um það hve líf
mannsins er lítilfjörlegt, þekking hans og
geta óveruleg.
Að óhugsuðu máli gæti manni virst að
með borgarmyndinni í Hnossinu: „Þar fíflast
öld á strætum og á torgum“ væri ekki ver-
21