Mímir - 01.03.1983, Blaðsíða 40

litskaflana um skáldin. Ofan í fullyrðingu
sína vitna þremenningarnir þrátt fyrir allt í
rökfærslu mína fyrir því að atómskáldin skipi
sama flokk: eigi samleið í tíma, þroska og
skáldskap og þjóðfélagsviðhorfum. Mér þykir
ólíklegt að nokkrum manni detti í hug að
atómskáldin séu svo einangrað eða einstætt
fyrirbæri að í skáldskap þeirra finnist aðeins
það sem ekki finnst hjá öðrum.
Og til að árétta enn einu sinni landamerki
atómskáldatímabilsins til glöggvunar í bók-
menntasögunni skal þetta tekið fram: Það
koma ekki fram ný Ijóðskáld önnur en atóm-
skáldin á tímabilinu 1945—1955 nema Jónas
Svafár (sem þremenningarnir minnast ekki á)
og svo Gunnar Dal (sem ég held að enginn
hafi nefnt atómskáld), þó að örfá einstök
ljóð næstu kynslóðar hafi birst á prenti fyrir
lok þessa tímabils. Hópurinn hefur því skýra
afmörkun bæði hvað varðar skáldskaparein-
kenni og tíma. Þess vegna er 1945-—1955
tímabil atómskáldanna. Eftir það kemur ný
kynslóð skálda sem að vísu er misjafnlega
gömul eða ung í holdinu. Sú kynslóð nýtur
atómskáldanna og samherja þeirra í mörgu
og er upphaf að nýju skeiði skáldskapar þar
sem mörg snjöll skáld eru að verki, og atóm-
skáldin eru ekki lengur framvarðarsveit. Ljóð
annarrar kynslóðar formbreytingarinnar bera
vitni þessu sem ég kallaði formgerðarfrelsi
og þremenningarnir virðast ekki skilja. Ég
tel augljóst að skáldskaparbreytingin um
miðja öldina hafi verið eins konar endurlausn
fyrir íslenska ljóðagerð. Hún leysti úr læðingi
ný tækifæri, nýja tjáningu, ný form og hefur
skilað ríkulegum arfi. Andhverfa þessa form-
gcrðarfrelsis er sú tilætlunarsemi og sú þjóð-
ernishrokafulla krafa að allir skyldu yrkja
,.að íslenskum lögum“ eins og það hét, þannig
að njóta mætti kveðskapar með bragevranu,
eins og það hét líka.
Það gildir mig auðvitað einu þótt þre-
menningarnir eða aðrir kalli sjónarmið mitt
dýrkun á módernismanum eða atómskáldun-
um, enda tekst þeim ekki að rökstyðja slíkt.
Ég hef aldrei kallað skrif atómskáldanna
„æðstan sannleika“ né ljóð þeirra „hina
sönnu list“ eins og þremenningarnir gera mér
upp. Órökstuddum fullyrðingum um að ég
halli máli gagnvart varðmönnum ljóðhefðar-
innar vísa ég á bug. Ég leiði fram sjónarmið
beggja deiluaðila jafnt í deilunum um rétt-
mæti Ijóðnýjunga, eins og hver óvilhallur les-
andi getur séð. Þeim þremenningum þykir
ótilhlýðilegt að ég geti um mótsagnir annars
aðilans, rétt eins og mér bæri að úthluta báð-
um einhverjum kvóta af mótsögnum án til-
lits til málflutnings þeirra. Sæmra væri nú
að hrekja sjónarmiðin á málefnalegan hátt,
t.d. með því að sýna fram á mótsagnir í mál-
flutningi nýjungamanna, ef menn telja sig
finna þær.
Það lýsir ótrúlegu eftirtektarleysi að þre-
menningarnir segja mig ekki hafa athugað
það að atómskáldin hafi skapað sína eigin
hefð sem nútímaskáld verði að sigrast á (eitt-
hvað hljóta þau þá að hafa sameiginlegt skáld-
skaparlega úr því að þau hafa mvndað hefð).
En það vill nú svo til að það er einmitt þetta
sem ég bendi á varðandi módernismann.
Hann er ekki neitt endanlegt form, engin
afmörkuð eða heildstæð hugmyndafræði eða
stefna eða lokaskeið. I 4. kafla bókarinnar
ræði ég einmitt um það að nýjungar sem ná
fram að ganga, verði með tímanum úrelt hefð
og að þá sé vísast að fram brjótist aðrar nýj-
ungar til að hreinsa sig af hinu gamla og full-
nægja endursköpunarþörf listarinnar. Það er
einkennilegt að þremur mönnum í hóp skuli
hafa sést yfir þetta.
Það er vissulega ástæða til að minnast á
það að þessi endurnýjunarþörf eða andóf
gegn gömlu módernistunum hefur farið vax-
andi hjá ungum skáldum síðustu árin og birt-
ist t.d. eftirminnilega í ,,heimsókn“ Einars
Más Guðmundssonar í ljóðabók hans í fyrra
(Róbinson Krúsó snýr aftur). í ljóðinu er
ekki talið vænlegt „að halda áfram að skjóta
örvum af gráhærðum streng atómskáldanna“
heldur mælt með öðrum vopnabúnaði.
38