Mímir - 01.03.1983, Qupperneq 58

Sprengisandur III
með svefnpoka undir augum
höldum við ferðinni til streitu
reimleikar bílsins
halda hreyfingunni við
vænsta kinnhest mundi ég gefa þér
olíulitlum og illa bónuðum
ef það fleytti þér hraðar
um þessa ýlfrandi hrímþoku
með svefnpoka undir augum
kalla ég þig vænsta klárinn í gamni
fjórhjóla vin með rafkerfi tauga og olíu
um hlýjan skrokkinn
höldum saman ferðinni til streitu
eftir fæðingarhríðir sandsins
vaknar skyndilega spegill vatns
fæðist sól eftir óráð myrkurs
við sjáum stráin falla fyrir blaðsins egg
um bárðardal allan
og vofur nítjándualdarskálda
kankvísar á vappi milli hóla
í sólinni
Þetta er þriðja ljóðið í Ijóðabálki sem ber
nafnið „Spengisandur“ og samanstendur af 4
ljóðum. Bálkurinn er greinilega byggður á
yfirreið höfundar um þessa víðáttumiklu
auðn. Miðað við ljóðið sem við vorum að
hverfa frá, sjáum við strax að sú sameining
kyrrðar og friðar sem maðurinn og náttúran
dvöldu í þar, hefur verið rofin af bíl. Þetta
farartæki hefur skotið sér upp á milli manns-
ins og náttúrunnar og þess vegna virðist ferð-
in hafa í för með sér vissa þjáningu fyrir höf-
und (ég ljóðsins). Ljóðið skiptist í 3 erindi,
mislöng með óreglulegri hrynjandi. Mynd-
málið samanstendur af beinum myndum og
n.k. ,,grunn“-líkingum sem skreyttar eru tví-
ræðum orðum af mikilli mælsku. Fyrstu tvö
erindin fjalla um samskipti bíls og manns og
,,í gamni“ líkir hann bílnum við hest og geng-
ur sú líking í gegnum allt ljóðið, líkt og fugl-
inn í ,,fiðla og skógur“. Þessi líking verður
að teljast mjög sterk og áhrifamikil. Bíllinn
„fjórhjóla vinur“ nútímamannsins hefur kom-
ið í stað hestsins sem áður flutti menn yfir
sandinn. Þá erum við komin að vísun ljóðs-
ins í samnefnt ljóð Gríms Thomsen. Það er
athyglisvert að mörgu leyti að bera saman
þessar Sprengisandsferðir skáldanna. I fyrsta
lagi er tímamunur þeirra u.þ.b. öld, þannig
að þarna höfum við annars vegar nútímann
,,með rafkerfi tauga og olíu“, og svo hins
vegar gamla tímann fullan af útilegumönnum
og álfadrottningum. Það er ekki fyrr en í
þriðja erindi sem umhverfið fær einhverja
lýsingu að marki hjá Sigurði, aðra en „ýlfr-
andi hrímþoka“. Grímur hins vegar byggir
sitt kvæði aðallega á umhverfinu og lýsingu
þess. Fararskjóti hans, hesturinn, fær þá einu
meðferð að fyrst vonar hann að drottinn leiði
hann áfram á sínum vegum og undir lokin er
hann reiðubúinn að fórna hestinum til bjarg-
ar eigin skinni. Þá kallar hann hestinn drösul,
sem hefur neikvæða merkingu. Það má því
segja að samband Sigurðar og bílsins sé gætt
meira trausti og vináttu en samband Gríms
og hestsins. Sigurður gerir sér betur grein
fyrir takmörkunum bílsins og „skilur“ hann
betur en Grímur hestinn. Setninguna „kallo
ég þig vænsta klárinn í gamni“ má túlka sem
háð Sigurðar gagnvart þessum annmörkum á
fyrrnefndum kveðskap Gríms.
Eins og btll ♦----♦ maður voru grundvall-
arafstæður, þemu, í fyrstu tveim erindunum,
þá má segja að í síðasta erindinu séu það:
byggð *------* óbyggð. „Sameining" bíls og
manns hefur átt sér stað og saman verða þeir
fyrir þeirri opinberun sem verður þegar
byggðin tekur við af óbyggðinni, sandinum.
Þessi opinberun er sýnd í smekklegum og lát-
lausum myndum og fögnuður skáldsins levn-
ir sér ekki: „fæðist sól eftir óráð myrkurs“.
Vatn, sól og gróður taka við af auðn og eyði-
leika sandsins.
Stíll og orðfæri höfundar eiga svo stóran
hlut í heildaráhrifum þessa ljóðs, að ástæða er
til að athuga það rækilega. „Með svefnpoka
56