Skógræktarritið - 15.05.2003, Qupperneq 46

Stærð Heiðmerkur
Leiða má líkur að því að stærð
Heiðmerkur hafi nú verið mæld
með nákvæmari hætti en áður,
enda er kortagrunnur nú ná-
kvæmari en áður. Þar sem ekki
var unnt að greina girðingu, á áð-
urnefndum loftmyndum, var
gengið á punktana með GPS
staðsetningartæki. Heildarflatar-
mál Heiðmerkur reyndist nokkuð
stærra en áður hefur verið talið,
eða 2966 ha, en 3102 ha að
Rauðhólum meðtöldum. Áður
var flatarmálið talið 2812 ha.
Flokkun lands
Eins og áður segir, var land
utan skógræktarsvæða flokkað
eftir jarðmyndunum, gróður- og
jarðvegsgerð og/eða landnotum.
Ekki var flokkað eftir sérstöku fyr-
irfram þekktu kerfi. Þess í stað
mótaðist flokkunin af því sem fyr-
ir augu bar. Niðurstaða þeirrar
greiningar getur að líta á mynd 4.
larðmyndanir hafa mikil áhrif á
gróðurþekju og jarðveg Heið-
merkur. Skógrækt hefur fyrst og
fremst verið stunduð á rofsvæð-
um hins svo nefnda Heiðmerkur-
grágrýtis.6 Áberandi er að sjálf-
græðsla birkikjarrs er mun meiri í
mosavöxnum eldhraununum en f
frostlyftingarflögum grágrýtis-
svæðanna. Undantekningin frá
þessu eru frjósamar og skjólgóð-
ar brekkurætur Hjalladals og
Löngubrekkna, þar sem birkikjarr
er hvað vöxtulegast.
Kjarrlendi
Kjarrlendi er nú algengasta
gróðursamfélagið á Heiðmörk.
Lágvaxið birkikjarr eldhraunanna
reyndist þekja 425 ha. Þar eru
gambur- og grámosi enn ríkjandi
botngróður. Misvöxtulegt birki-
og víðikjarr grágrýtissvæðanna,
með stöku ilmreynitrjám, þekur
Landflokkun á Heiðmörk
Jarðmyndun og gróðurþekja eða Iandnýting
Mynd 4
181 ha. Samtals þekur sjálfsprott-
ið kjarr því 606 ha utan skógar-
teiga. Kjarr er einnig að finna
innan og í jöðrum skógarteiga.
Sumstaðar hefur það farið hall-
oka í samkeppni við gróðursetta
skóga, eins og greni eða furu.
Annars staðar nýtur það góðs af
skjóli og sambýli við þessa land-
nema. Þar sem skráð var hvort
birki væri að finna innan skógar-
teiga er hægt að draga þá álykt-
un, að þéttir teigar af stafafuru
drepi kjarrið að lokum af sér, eða
gefi því ekki færi á að spretta
upp. Öðru máli gegnir um aðrar
trjátegundir.
Gaman væri að bera útbreiðslu
skóg- og kjarrlendis saman við
stöðuna fyrir um fimmtíu árum.
Þær tölur liggja því miður ekki
fyrir. Af orðum þeirra Einars E.
Sæmundsen 7, Hákonar Bjarna-
sonar2 og Einars G. E. Sæmund-
sen 8 má þó ráða að aðeins hafi
mátt finna fáeina birkifláka í
Hólmshrauni, á Elliðavatnsheiði,
í Strípshrauni og Vffilsstaðahlíð.
Þá hafi leifar af „allhávöxnu
birkikjarri" verið í hlíðum Hjalla-
misgengisins og í Löngubrekk-
um.
Þetta kemur vel heim og saman
við yfirlitskort af Heiðmörk11, sem
birt er í bæklingnum frá 1941 og
áður hefur verið vitnað til. Sam-
kvæmt því hefur umfang
birkifláka varla verið meira en
nokkrir tugir hektara. Því er unnt
að segja með sæmilegri vissu að
útbreiðsla birkis hafi a.m.k. tí-
faldast á friðunartíma Heiðmerk-
ur. Þá er gaman að geta þess að,
eftir að höfuðborgargirðingin var
girt, gætir sjálfsáninga af birki og
víði langt út fyrir Heiðmerkur-
girðinguna.
Skógarteigar og skráning
þeirra
Ræktaður skógur þekur nú 758
hektara eða um fjórðung af flat-
armáli Heiðmerkur. Þar af eru 51
ha innan afgirtra brunnsvæða 111
Orkuveitu Reykjavíkur og um 20
ha á einkalóðum. Að þessu sinni
var látíð nægja að reikna flatar-
mál skóga innan brunnsvæða og
einkalóða en önnur greining þar
44
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003