Skógræktarritið - 15.05.2003, Page 90

Útbreiðsla og kjörlendi
Ertuyglan finnst um alla Evr-
ópu allt til Miðjarðarhafs og
raunar allt austurtil Japans. Hér
á landi er hún talin að mestu
bundin við sunnanvert landið. Til
dæmis er Akureyri eini skráði
fundarstaður hennar á Norður-
landi.2 Grunur leikur þó á að út-
breiðsla hennar sé mun meiri en
formlegar skráningar gefa til
kynna. Lítið er um heimildir um
þetta fiðrildi frá fyrri tfð, en nær
öruggt má telja að það sé hér
gamall þegn.3 Fyrsti skráði fund-
arstaður tegundarinnar hér á
landi er f Reykjavfk árið 1857.4
Það var þýskur fiðrildafræðingur,
Otto Staudinger, sem það gerði,
en hann var sennilega fyrsti al-
vöru fræðimaðurinn á þessu sviði
sem hingað kom (Erling Ólafs-
son, pers. uppl.).
Eins og nafnið gefur til kynna
þá kýs ertuyglan sér gjarnan jurtir
af ertublómaætt til viðurværis,
svo sem hið íslenska baunagras.2
Hún getur þó lagst á ýmsan ann-
an gróður eins og engjarós, loka-
sjóð, mýrasóley, súrur, víði og
hrossanál.2 4'5 Ein er þó sú jurt
sem ertuyglan kýs sér öðrum
fremur, og teljast verður kjörlendi
hennar á fslandi í dag. Það er
alaskalúpínan, en vfst má telja að
ertuyglan hafi notið góðs af mik-
illi útbreiðslu alaskalúpfnu sfð-
ustu áratugina og er þar komið
dæmi um innlenda tegund sem
nýtur góðs af innfluttri.
LífsferiII yglunnar
Fiðrildin eru á ferli f júní og
fram f júlí2 og verpa þá á blöð
ýmissa plantna sem lirfurnar lifa
á, einkum á alaskalúpínu. Eggin
klekjast á um 10 dögum 5.
Lirfurnar skríða því úr eggi um
eða eftir mitt sumar og nærast á
blöðum hýsilplantnanna og ann-
ars nálægs gróðurs. Þær verða
fullvaxnar síðla hausts og leggj-
2. mynd. Ertuyglulirfur
á alaskaösp, sitkagreni,
blágreni, og birki í
Hornafirði í ágústlok
2000. Myndir: LH.
ast þá í dvala. Að vetrardvala
loknum púpa þær sig og skríða
sfðan úr púpunni fyripart sumars
sem fiðrildi.
Það eru mikil áraskipti að þvf
hversu mikið er af ertuyglu, eins
og þekkt er með fleiri ygluteg-
undir. Þekktustu dæmi um slíkar
stofnsveiflur eru tvímælalaust
hin svokölluðu maðkaár grasygl-
unnar. Skordýrafræðingurinn Geir
Gfgja6 tók saman heimildir um
öll maðkaár milli 1608 og 1958,
og taldi 34 slík ár. Hann sýndi
einnig fram á að slíkir faraldrar
myndast aðeins ef aðstæður eru
grasmaðkinum hagstæðar nokkur
ár í röð, og að slíkur faraldur
stendur sjaldnast lengur en eitt
ár6.

Þekktir skaðar af völdum
ertuyglu
Síðsumars 1991 varð mikill
ertuyglufaraldur í Morsárdal í
Skaftafelli, og sá mikið bæði á
lúpínu sem þar vex og á öðrum
tvíkímblaða jurtum á blettum í
allt að 2 km fjarlægð frá næstu
lúpínubreiðu. í júlílok 1993 eydd-
ust nokkrir hektarar af land-
græðslusvæðinu á Hólasandi
vegna skordýrabeitar þar sem
lúpína var að koma upp eftir sán-
ingu með raðsáningarvél. Þar var
að öllum lfkindum um ertuyglur
að ræða, en lirfurnar bárust út á
sandinn frá lítilli lúpínugirðingu
sem var fast við landgræðslu-
svæðið. Síðsumars 1995 var aftur
mikið um ertuyglu í Skaftafells-
sýslum og sá víða verulega á
lúpínunni.
88
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003