Skógræktarritið - 15.05.2003, Page 104

MINNING
Páll Guttormsson
F. 25. maí 1913. • D. 17. nóvember 2002.
Hann var alinn upp við skóg og helgaði skóginum líf sitt
í námi og starfi.
Skógurinn er hluti hinnar lifandi náttúru, og þannig
átti gróðurríkið allt hug hans líka.
Veðrið er stærsti áhrifavaldur gróðurríkisins, og atvikin
höguðu því svo, að Páli gafst færi á að athuga þann þátt
náttúrunnar sérstaklega langan tíma ævinnar.
Páll fæddist á Hallormsstað. Foreldrar hans voru
Guttormur Pálsson skógarvörður og Sigríður Guttorms-
dóttir, sem lést 1930. Þau voru bræðrabörn. Páll var
næstelstur fjögurra barna þeirra.
Hann ólst upp í foreldrahúsum og vann á unglingsár-
um algeng sveitastörf á búi foreldra sinna. En snemma
fór hann einnig að vinna í gróðrarstöð Skógræktarinnar,
sem faðir hans stjórnaði.
Veturinn 1933-1934 sat hann íbændadeild Bænda-
skólans á Hólum. Árið 1936 var hann við verklegt nám í
skógrækt í Danmörku hjá kunnum skógareiganda, Muus
að nafni, sem fleiri íslenskir skógræktarmenn störfuðu
hjá, m.a. Hákon Bjarnason.
Árið 1937 var hann á skógskólanum f Steinkjer f Inn-
Þrændalögum, Noregi, og lauk þaðan prófi sem skóg-
tæknifræðingur, fyrstur fslendinga. En þann skóla sóttu
síðar margir íslenskir skógræktarmenn.
Árin 1938-1939 var hann skógarvörður Skógræktar rík-
isins á Vöglum í Fnjóskadal, en frá 1940 til vors 1974
verkstjóri í gróðrarstöðinni á Hallormsstað, að undan-
teknum árunum 1956 og rúmum helmingi ársins 1957.
Sumarið 1956 dvaldi hann í Tromsfylki f Noregi og kynnti
sér störf skógræktarinnar þar.
Frá vori 1974 til sjötugs 1983 vann hann ýmis störf við
umhirðu í Hallormsstaðaskógi.
Hann var formlega veðurathuganamaður Veðurstofu
íslands á Hallormsstað 1954-1989, en hafði í raun skráð
veðurathuganir frá því í febrúar 1941. Hér eignaðist
hann áhugasvið - nátengt skógræktarstarfinu, eins og
vikið var að í upphafi - sem hann rækti af sérstakri alúð,
og áreiðanlega meiri en krafist var og venja var á veður-
stöðvunum. Birtist þessi sérstaki áhugi hans í athuga-
semdadálki veðurskýrslnanna.
Samhliða veðurskýrslunum fylgdist hann með blómg-
unartíma margra villtra jurta.
Tvö rannsóknaverkefni vann hann í veðurfræði og
plöntulífeðlisfræði, sem hér skal minnst á.
Þannig var mál með vexti, að vorið 1959 voru settir
upp fjórir veðurhjallar í hlíðina ofan við Hallormsstaða-
bæ til þess að kanna mismun hita og úrkomu í mismun-
andi hæð yfir sjávarmáli. Páll Bergþórsson veðurfræð-
ingur og Haukur Ragnarsson skógfræðingur stóðu fyrir
rannsókn á þessu, sem þeir gerðu grein fyrir í Ársriti Skóg-
ræktarfélags íslands 1965. Páll Guttormsson tók að sér að
lesa á mælana einu sinni á dag mánuðina júní til ágúst.
Hæsti veðurhjallinn var í 350 m h.y.s. Var lesið á alla
mæla og skráð í báðum leiðum. Þetta var, eins og menn
sjá, drjúg fjallganga á miðjum degi. Þetta verk vann Páll
í 3 mánuði daglega, og nefndi nafni hans Bergþórsson
einhvers staðar, að hann hefði verið léttur f spori - enda
var hann það jafnaðarlega. Þannig þurfti Páll að rffa sig
frá verkstjórastarfinu í gróðrarstöðinni um háannatím-
ann. Sams konar athugun var svo gerð hinum megin
Fljótsins 1960. Þar vann Guttormur Þormar, náfrændi
Páls Guttormssonar, sama verkið. Niðurstöður þessarar
rannsóknar vörpuðu ljósi á veðurfarsleg atriði, sem
menn höfðu aðeins óljósa hugmynd um áður.
Annað rannsóknaverkefni tók Páll að sér fyrir Hauk
Ragnarsson, forstöðumann Rannsóknastöðvarinnar á
Mógilsá: Að fylgjast með og skrá laufgunarferil nokkurra
trjátegunda og kvæma af þeim. Það var gert eftir þýsku
skema, sem sundurliðaði þennan feril mjög nákvæm-
lega. Páll vann þetta verk á annan áratug. Það veitti
mjög verðmætar upplýsingar um hegðun viðkomandi
trjáa að þessu leyti, og hafði mikla þýðingu sérstaklega
varðandi innfluttu tegundirnar. Við þetta starf reyndi
bæði á nákvæmni og þolinmæði í 3-4 vikur á vori. Mér
þykir miður, að ekki var unnið úr þessum skýrslum á
Rannsóknastöðinni á Mógilsá og þær birtar, eins og ég
bað um á sínum tíma, meðan ég var fyrir sunnan.
Þá vil ég geta þess, að meðan ég var skógarvörður, bað
ég Pál um að skrifa kaflann um tíðarfarsyfirlit hvers árs í
starfsskýrslu mfna til skógræktarstjóra. Þetta gerði hann
af mikilli nákvæmni, og hélt því raunar áfram hjá eftir-
mönnum mínum.
102
SKÓGRÆKTARRiTIÐ 2003
Uppeldi trjáplantna í gróðrarstöð
er mikið nákvæmnisverk, sem út-
heimtir óskipta athygli og árvekni
ræktandans, einkanlega á fyrsta
stigi ræktunarinnar, meðan fræið
er að spfra og næstu vikur á eftir.
Ekki sfður fyrir daga gróðurhús-
anna, þegar unnið var undir berum
himni. Þessa eiginleika hafði Páll
Guttormsson f rfkum mæli, og hefi
ég vissu fyrir því, að marga vornótt-
ina svaf hann slitrótt, einkum þegar
veður voru válynd.
Páll var vissulega sérstæður
maður á ýmsa lund, en fas hans var
höfðinglegt. Hann gat verið annars
hugar, og leið þá stundum nokkur
tími, að hann svaraði viðtalanda
um tiltekið samtalsefni, en hafði í
millitíðinni rætt um eitthvað ann-
að. Að þessu hentum við vinir
hans og samstarfsmenn oft gaman.
En hann átti lfka sinn sérstæða
húmor, og gat - ef því var að skipta
- verið meinlegur í tilsvörum. Eig-
inleiki, sem faðir hans átti f ríkum
mæli. Vinfastur var hann og kurt-
eis með afbrigðum.
Frá því starfsmannahús reis í
Mörkinni á Hallormsstað 1953, bjó
Páll þar í tveimur litlum herbergj-
um, en flutti svo um miðjan 8. ára-
tuginn f Sólheima í innjaðri skógar-
ins, sem Sigurður bróðir hans reisti
sem nýbýli eftir miðjan 5. áratug-
inn. Árið 1990 flutti hann íEgils-
staði, þar sem hann hafði keypt
íbúð f fjölbýlishúsi aldraðra.
Páll Guttormsson var í annarri
kynslóð íslenskra skógræktar-
manna, sem höfðu aflað sér þekk-
ingar erlendis og valið skógræktina
að ævistarfi, ásamt Hákoni Bjarna-
syni, Einari G.E. Sæmundsen,
Garðari jónssyni og ísleifi Sumar-
liðasyni. Þessar tvær kynslóðir ör-
fárra einstaklinga ruddu brautina
fyrir það ævintýri, sem skógræktin
á íslandi er nú orðin.
Sigurður Blöndal
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003