Helgarpósturinn - 19.10.1979, Blaðsíða 19

helgarpásfurinn Föstudagur 19. október
1979
19
Af afglapahætti og
staffírugum germana
Uppákoma.
Halldór Haraldsson lék meö
miklum ágætum á slaghörpuna
i Norræna húsinu þ. 10. okt.
Fyrst spilaöi hann tvær blóö-
ungar hyllingar eftir John
Speight, siöan „Den
wohltemperierten Pianisten”
eftir Þorkel Sigurbjörnsson,
sónötu nr. 10 eftir Beethoven og
eftir hlé verk eftirDanann Vagn
Holmboe, einn af bestu arf-
tökum- Carls Nielsen.
Trúr þeirri köllun aö segja
helst frá hinum ómerkilegri
hlutum, sem átónleikum veröa,
skal nú greint frá eigin afglapa-
hætti:
Halldór lék sem sé þessar
hyllingar Speights meö litt
merkjanlegu hléi á milli. Síöan
stóö hann upp og tók viö klappi
og í höndina á John. Svo hélt
hann áfram aö spila þaö sem ég
hélt vera seinni hyllinguna. Svo
fór hann út eins og þeir gera
(maöur veit ekki alltaf til
hvers), settist aftur og nú hélt
ég hann færi aö spila Þorkel.
Eitthvaö var nú byrjunin
óþorkelsleg, en meö visun til
nafnsins, sem er jú stæling á
frægu verki gamla Bachs, þá
hugsaöi ég sem svo, aö þarna
væri hann lika aö stæla 18.öldina
aö gamni sínu. Þetta dróst þó
svo á langinn, aö mér varö um
siöir ljóst, aö ekki var allt meö
felldu og Halldór var aö spila
Lúövik, en ekki Þorkel.
Hermann Prey.
Þaö var margtsmátt og gott á
fyrstu sinfónlutónleikum
haustsins. Hljómsveitin komst
þannig frá ljóöasmámunum
Mozarts, Rossinis, Haydns og
Brahms, aö ekki er hægt aö
ausa hana neinu lofi og þvi siöur
lasti.
En puntudrengur hennar aö
þessu sinni var auövitaö hinn
frægi þýski baritónsöngvari
Hermann Prey. Og vist er hann
firnagóöur. Þó var sem honum
tækist betur upp viö aö syngja
ljóö Mahlersenhinar glansfullu
Figaró-ariur Mozarts og Ross-
inis. Og aukalagiö úr Tann-
hauser var tærasta dýrindi.
(Wagner á dásamleg augnablik
— en löng kortér, sagöi
Rossini). Kannski á þaö betur
viö þennan staffiruga germana
aö syngja i „þýskum” stil en
„itölskum”.Eöaþáaö maöur sé
Tónlistarherbergi Mozarts 1 Vin.
fenginn fyrir löngu, rauk niöur á
bókasafn og gredp velþekkt
leikrit á þeim tima. Rakarann i
Sevilla eftir Beaumarchais,
sem ófáir menn höföu áöur
snúiö i óperu. Þ.á.m. Mozart 30
árum fyrr.
Siöan breytti hann heimili
sinu i óperuverkstæöi. 1 einu
Eyrna lyst
eftir Arna Björnsson
oröinn óþarflega kröfuharöur á
Figaró-ariurnar, eftir aö hafa
heyrt flesta frægustu söngvara
heimsins syngja þær af plötum
um áratuga skeiö.
Snör handtök.
Þaö er alltaf gaman aö uppá-
tækjum snillingsletingjans
Rossinis. Hann var beöinn aö
semja eina litla óperu fyrir
karnivaliö i Róm áriö 1816.
Rossini var ekki fyrir þaö aö
hafa allt i tæka tfö, en hátiöar-
stjórinn vakti um siöir athygli
hans á þvi, aö páskarnir og þar
meökarnivaliö væru meö fyrsta
móti þetta áriö. Þaö voru ekki
nema 3 vikur til stefnu.
Rossini henti þá óperutext-
anum, sem honum haföi veriö
herbergi sat hagyröingur viö og
lamdi saman óperutexta úr
leikritinu. 1 næsta herbergi
gramsaöi Rossini I sinum fjöl-
mörgu gömlu óperum, einkum
þeim sem höföu veriö pipaöar
niöur, tók mars úr einni, largo
úr annarri, ariu úr þeirri þriöju
og kórsöng úr hinni fjóröu.
Frumsamdi svo smávegis til
uppfyllingar. tJti á gangi sátu
svo nótnaafritarar, og um leiö
og blekiö þorrnaöi var
blööunum ýtt upp fyrir skörina,
þar sem söngfólkiö stóö og æföi.
En úr þessusamsulli bjó hann
samt til eina sina skemmti-
legustu óperu, liklega hápunkt
þess sem hefur veriö kallaö
„OperaBuffa”. Sagter, aö hann
hafi ekki mátt vera aö þvi aö
raka sig i þessar þrjár vikur og
hafi þvi fariö beint til rakarans,
þegar hann loks var búinn aö
skila „Rakaranum” af sér.
Allt var gott sem gjörði
hann.
Þaö er margt einkennilegt i
sambandi viö Wolfgang Ama-
deus Mozart, þetta undrabarn
allra undrabarna, sem skáldaöi
aö sinu leyti jafnvel 6 ára og
Egill Skallagrimsson 7 ára.
Leopold faöir hans fer fyrst meö
hann sjö ára gamlan i tónleika-
ferð um Evrópu. Honum er
klappaöaf kóngum og keisurum
og kysstur af drottningum og
keisaraynjum, m.a.s. Mariu
Theresu.
En hvaö annaö fékk blessaö
barniöaö launum? Jú. Þaö voru
t.d. tannstönglabaukar úr gulli,
neftóbaksdósir úr silfri, rauöir
heiöursboröar og silkivasa-
klútar. En þeir feögar fengu
heldur li'tiö greitt af þeim bein-
höröu peningum, sem þá van-
hagaöi þó mest um. Þetta voru
nefnilega ekki eignamenn.
Svona gekk þaö i stórum
dráttum ævina út, 35 ár. Um
tvitugt segist hann i bréfi eiga
orðið fjögur dýrindis gullúr.
Hann sé aö hugsa um að láta
sauma nokkra úrvasa á buxur-
nar sina og láta öll úrin hanga
þar meö keöjum. „Þá dytti
þeim kannski siöur i hug ab gefa
mér úr.”
Á þessari skömmu ævi sinni
samdi hann á 7. hundraö verka
(sem eru skrásett,) þ.á.m. 12
meiriháttar óperur, um þaö bil
40 sinfóniur og nefnir maöur þó
alls ekki þaö sem allir þekkja
eins og t.d. hann Tumi fer á
fætur.
Hann var vissulega dáöur og
dýrkaöur i lifanda lifi. En hann
deyr á þeim aldri, þegar margir
aörir telja sig fyrst vera aö
komast til nokkurs þroska, blá-
fátækur. Jaröarförin fór fram i
kyrrþey aö viöstöddu miklu
fámenni. Eiginlega voru ekki
aörir viöstaddir en grafmennir-
nir. Ekki einu sinni ekkjan,
Konstansa Weber. Hún hefur
fengiö heldur slæm eftirmæli
likt og Tyrkja-Gudda. En hver á
aösetjasig áháanhest? Jafnvel
ógætnustu slúörurum ber
saman um aö Mozart hafi
elskað hana og hún hann. Og
hvaö vill maöur meira: Gröfin
týndist strax og hefur ekki
fundist enn. Þetta er verra en
meö Jónsa Hallgrimsson. En
hvaö kom til meö fátæktina?
Jú. Þótt ekkert viröist nema
ljúfmennskuna aö finna í tónlist
Mozarts, þá var hann stoltur og
stór upp á sig og nánast
uppreisnarmaður. A hans
timum liföu tónsnillingar (t.d.
Haydn) yfirleitt sem hálf-
anauöug vinnuhjú hjá greifum
og furstum. Þau voru t.d. látin
boröa meö þjónustufólkinu
(Upstairs — Downstairs ).
Mozart vildi vera frjáls lista-
maöur og fyrir þaö fékk hann
spark I rassinn frá furstan-
um. Þar meö lenti hann I
fjárhagslegu banni hjá
yfirstéttinni, sem auövitaö
gat ekki þolað frjálsan
listamann þá fremur en
endranær. Þetta er aö slnu leyti
eins og þegar smárlki ætlar aö
reyna aö sýna sjálfstæði sitt
gagnvart auðhringunum.
Mozartliföi ekki nógu lengi til
aö sjá sina eigin sigurför.
vegna túlkunar Judy Garland á
hlutverki Dórótheu. Eða hver
man ekki söng hennar I laginu
„Over the Rainbow”. John nokk-
ur Harryson fékk siöan lánaöa
kvikmyndatónlist Harolds Arlen,
samdi viöhana söngtexta ogvarö
úr þessu leikgerö Galdrakarlsins
IOz. Þess mágeta aðGaldrakarl-
inn i Oz hefur nú á ný veriö kvik-
myndaður.
á ferö þessari, I liki nornanna
tveggja, hinna vondu Vestan-
nornar og hinnar góöu Norðan-
nornar. Auövitaö sigrar hiö góöa
aö lokum, en til þess þarf hjálp-
semi og samtakamátt, og er þaö
helsti boöskapurverksins, en auk
þess hiöf ornkveðna aö ,,Heima er
best”J Þrátt fyrir alla fegurö
Smaragöaborgará Dórothea litla
þá ósk heitasta aö mega snúa
Leiklist
jeftir Reyni Antonsson
Galdrakarlinn I Oz segir frá
draumaferö litlu stúlkunnar
Dórótheuog hinna kynlegu félaga
hennar til landsins Oz, handan
regnbogans til aö hitta þar fyrir
hinn mikla og volduga Galdrakarl
sem þar býr og viö öllu kann ráö,
draumaferð burt frá andstreymi
veruleikans ogþangað sem allt er
svo gott og fagurt. Að sjálf-
sögöu togast á hiö góöa og illa
aftur heim til veruleikans, þrátt
fyrir þaö aö hann sé ef til vill
stundum kaldur.
Galdrakarlinn I Oz gerist á
mörkum draums og veruleika.
öll eigum viö okkur draum um
einhvern betri heim en þann sem
viö lifum I I dag og ef til vill er
þessi draumur okkur lifsnauösyn-
legur. Þessi draumur býr ekki
hvað sist i' huga barnsins. Hver
man ekki sfna fögru bernsku-
drauma? Sú stefna hefur veriö
rikjandi i barnabókmenntum
undanfarinna ára aö vanrækja
hið draumkennda og ævintýra-
lega. Raunsæi hefur veriö fyrsta
Dóróthea og ljóniö 1 sýningu LA á
Galdrakarlinn I Oz.
boöoröiö. Ekkert skal hér haft á
móti þvi aö börn kynnist raun-
veruleika þjóöfélags okkar I
gegnum þaö bókmenntaefni er
þau meðtaka, en sú spurning
hlýtur að vakna hvort þeir sem
fyrir börn skrifa hafi ekki einum
um of vanrækt þá möguleika sem
ævintýriöbýöur upp á til aö koma
boðskaö sínum á framfæri.
Uppfærsla Leikfélags
Akureyrar á Galdrakarlinum I Oz
viröist mér hafa tekist meö ágæt-
um. Þetta er frumraun Gests E.
Jónassonar sem leikstjóra á
Akureyri en áöur mun hann hafa
sett upp leikrit á Grenivlk. Má
hann vel viö árangurinn una þótt
fagmenn kunni ef til vill að finna
einhverja byrjendaga 1 la .
Frammistaöa leikenda er yfir-
leitt góð. Sólveig Halldórsdóttir
leikur hiö veigamikla hlutverk
Dórótheuog tekst ótrúlega vel aö
gera sig barnalega þrátt fyrir 25
ára aldur. Nokkurs óstyrks gætir
þó hjá henni i söngnum, til dæmis
i hinu fræga lagi „Ofar
regnbogans gliti”, en ekki er
heiglum hent aö feta I fótspor
Judy Garland hvaö túlkun þess
varðar. Þráinn Karlsson er alveg
óborganleg fuglahræöa og
Pjáturkarlinn og Ljóniö standa
fyrir sinu. Bjarni Steingrimsson
er prýöilegur 1 sinum þrem hlut-
verkum, en þó sýnu bestur i hlut-
verki Galdrakarlsins mikla sem
er þó ekki nema bara ósköp
venjulegur karl þegar allt kemur
til alls. (Jtsetningu tónlistar hefur
Karl Jónatansson annast, og er
hún fremur litlaus, en stórkost-
legur pianóleikur Ingimars Eydal
bjargar miklu. Ragnar Lár hefur
gert leikmyndina og hefur vel
tekist aö ná hinu draumkennda
andrúmslofti leiksins. Einkum
vakti athygli mlna leikmyndin i
Putalandsatriðinu. Hún er svo
„absúrd”, eins og svo oft á sér
stað I draumum. Þrátt fyrir
skrautið I leikmyndinni er hún þó
nægilega einföld til að höföa til
imyndunarafls barnsins. Ljósin
sér um hinn nýráöni ljósa-
meistari L.A. Ingvar B. Björns-
son oggerir hannsitt til aö auka á
dýrðina.
1 lokasöng leiksins segir aö
flestir eigisérdulinn draum og aö
draumar þeirra geti ræst. Ekki
erþaö nú svo vistaö allir draumar
rætist, en fyrir þá sem vilja lifa i
draumaheimi um stund er tilvaliö
aö bregöa sér á „Galdrakarlinn 1
Oz og upplifa feröina handan
regnbogans meö Dóretheu og
félögum hennar.
ÓBORGANLEG SKEMMTUN
Sýning sem gekk fyrir
fullu húsi í allan
fyrravetur
VIÐ BORGUM EKKI!
VIÐ BORGUM EKKI!
Miðnætursýning í Austurbæjarbíói i kvöld kl. 23,30
Ot blaðaumsögnum:
,,Allt ætlaði um koll að keyra hjá áhorfendum
— óborganleg skemmtun” (Visir)
„óvenju heilsteypt sýning” (Mbl)
„Galsafengin sýning” (Þjv)
„Og nú er hægt að mæla eitt sinn með góðri samvisku
með ósviknum hlátursleik i bænum” (Dbl)
Miðasala í Austurbæjarbíói frá kl. 4 í dag — Sími 11384
Alþýðuleikhúsið