Helgarpósturinn - 19.10.1979, Blaðsíða 23

—helgarpósturinn Föstudagur 19. október 1979
23
Kosningaskjálftinn er farinn aö
segja til sfn. t þetta sinn verBur
hann llklega magnaöri en oftast
áöur. Kemur þá hvort tveggja til
aö frambjóöendur flokkanna
þurfa flestir hverjir fyrst aö etja
kapp saman innbyröis I prófkjör-
um eöa forvali, en strax aö þeim
loknum veröa þeir útvöldu aö
hella sér út i sjálfa kosninga-
baráttuna. Þaö veröur stuttur
bardagi og heiftugur ef aö llkum
lætur, bæöi vegna þess hvernig
þessar kosningar ber aö og einnig
vilja sumir amk. halda þvi fram
aö nú séu þaö skarpari andstæöur
sem hér takist á á stjórnmála-
sviöinu en oft áöur. Og þótt
skammt sé liöiö frá stjórnarslit-

h
iL. ad
ilið er á milÍi .%Y0P*
tkkanna
að Hótel 80~-
HLYHM
KOSNINGASKJÁLFTINN
um hefur á siöustu dögum veriö
aö koma I ljós hverja stefnu kosn-
ingabarátta flokkanna ætlar aö
taka.
Sjálfstæöismenn eru aö vonum
sigurvissir um þessar mundir,
ekki slst eftir aö skyndikönnun
VIsis birtist og telja sig nú hafa
mikla möguleika á því aö endur
heimta fylgistapiö frá þvl 1978 og
vel þaö. Könnun VIsis var of ó-
fullkomin til aö hana megi taka
bókstaflega en hins vegar mun nú
um helgina vera von á Dagblaös-
könnun meö stærra úrtaki sem
væntanlega varpar skýraraljósi á
þaö hvernig landiö liggur en engu
að síöur ber aö hafa I huga aö liö-
lega mánuöur er til kosninga og
ýmsislegt getur breyst á þeim
tima. En sjálfstæðismenn hafa þó
sterk áróðursvopn I höndunum —
óstjórn liöins árs og algjöran van-
mátt svonefndra vinstri flokka 1
viðureigninni viö veröbólguna,
mest sakir innbyröis deilna!
Aróöurstaktik flokksins beinist aö
þvi aö hamra á þvl aö nú sé
möguleiki á þvl aö flokkurinn fái
meirihluta og eins flokks stjórn
verði I landinu, sem hljóti aö
veröa tilbreyting frá vanmáttug-
um samsteypustjórnum siöustu
ára. Málefnalega hefur Sjálf-
stæöisflokkurinn venjulega
gengiö til kosninga meö mjög
opna stefnuskrá og vlöfeöma, svo
að hún nái til sem flestra. Nú
bendir ýmislegt til að flokkurinn
muni snlöa sér þrengri og af-
markaöri stakk — komi fram meö
ómengaöri hægri stefnu eöa
frjálshyggjustefnu, eins og Sjálf-
stæöismenn nefna þaö sjálfir, og
helstu stefnumiöin verða naglfest
þannig I kosningaloforöalistum
flokksins aö hann eigi erfiöara
meö aö hvika frá þeim, fari svo aö
flokkurinn veröi aö mynda stjórn
meö öörum aö kosningum lokn-
um. Þetta skal gert „til aö veita
okkur sjálfum aöhald til aö
standa viö eigin orö”, eins og einn
af forystumönnum flokksins
sagði.
Sjálfstæðismenn margir hverj-
ir meta stööuna þannig aö þessi
afdráttarlausa kosningastefna
flokksins muni verða til þess aö
skerpa llnurnar á stjórnmála-
sviöinu — baráttan muni standa
milli þeirra og þess flokks sem er
lengst til vinstri, Alþýöubanda-
lags, og aö Sjálfstæðisflokkurinn
muni I þeim bardaga hiröa at-
kvæöin frá miöjuflokkunum, sem
þeir nefna svo, Alþýöuflokki og
Framsókn, en aö Alþýöubanda-
iagiö haldi sinu.
Þessi bardagaaöferö sjálf-
stæöismanna hentar eölilega
Alþýöubandalaginu ágætlega,
enda hafa alþýöubandalagsmenn
brugöist skjótt viö og beina nú
óspart spjótum slnum aö Sjálf-
stæöisflokknum. í þeirra áróöri
er Alþýöubandalagiö eini valkost-
urinn gegn „kreppu og atvinnu-
leysisstefnu” Ihaldsaflanna og
spyröa þá alþýöubandalagsmenn
Framsóknarflokkinn og Alþýöu-
flokkinn viö Sjálfstæöisflokkinn.
Alþýöubandalagiö eitt sé tilbúiö
aö standa vörö um kaup hins al-
menna launamanns.
Aróöur af þessu tagi dugöi bæöi
Alþýðubandalaginu og Alþýöu-
flokki vel fyrir siöustu kosningar
en nú er aö sjá hvort hann er enn i
gildi. Alþýðubandalagsmenn
sjálfir viöurkenna aö fyrir siöustu
kosningar hafi þeir haft sex mán-
uöi til að hamra þennan áróður
inn i kjósendur landsins, ennsé aö-
eins réttur mánuöur til stefnu þá
veröi heldur ekki horft framhjá
þvl, aö Alþýöubandalagiö sé nú aö
koma út úr erfiöu rlkisstjórnar-
samstarfi, þar sem þeir hafi oröið
aö ýta hermálinu til hliöar út af
efnahagsmálum, þar sem flokk-
urinn hafi enn oröiö aö gera ýms-
ar tilslakanir og jafnvel standa aö
kjaraskeröingu.sem hafi einmitt
verið aö koma fram þegar
Alþýöuflokkur sp-rengdi
stjórnina. Þar meö hafi vopnin
verið lögö upp I hendurnar á
Sjálfstæðisflokknum. Alþýöu-
bandalags menn sjálfir eru þess
vegna undir erfiöan róður búnir I
þeirri kosningabaráttu sem
framundan er.
Helsta hættan fyrir bæöi Fram-
sóknarflokk og Alþýöuflokk getur
veriö sú, aö báöir flokkarnir eöa
annar detti hreinlega upp á milli I
þvl áróöursstrlöi sem allt bendir
til aö muni eiga sér staö milli
Sjálfstæöisflokksins og Alþýöu-
Frá þvi ríkin i OPEC, Samtök-
um oliuf ramleiðslurikj a, komust
uppá lag með að ákveöa hráoliu-
verö á heimsmarkaðí, hefur rlkt
togstreita meöal þeirra, um hver
sjónarmiö skuli ráöa veröákvörö-
uninni. Þarhafa frá upphafi veriö
annars vegar Saudi-Arabla og
smárlkin á vesturströnd Persa-.
flóa, sem viljafara hægt i sakirn-
ar og ekki hækka olíuverðiö upp
úr öllu valdi. Þetta eru frekar fá-
menn rlki sem búa viö heföbund-
ið, arabiskt höföingjastjórnarfar,
og’ hafa þegar meiri ollutekjur en
þau geta meö góöu móti notfært
sér. Þar aö auki eru þessi riki i
nánum viöskipta- og fjármála-
tengslum viö Bandarikin og Vest-
lÍÉSÉfít
HERT Á OLÍUSKRÚFUNNI
ur-Evrópu, og kæra sig ekki um
að valda þar usla með oliuhadtk-
unum sem sett gætu framleiöslu-
skilyrði og fjárhagskerfi á ringul-
reiö.
Hinn ríkjahópurinn I OPEC hef-
ur tilhneigingu til aö setja upp
fyrir oliuna það hæsta verö sem
llklegt er aö standist á hverjum
tima. Þar hafa forustu rlki sem
kenna sig við arabiska þjóöernis-
stef nu og byltingu gegn heföbund-
inniskipan.Fremst iflokki þeirra
eru Irak og Libýa, og oftar en
ekki njóta þau stuönings Alsir.
Þessi riki telja sig hafa full not
fyrir allar oliutekjur sem fáan-
legar eru, og kæra sig sum hver
kollótt, þótt oliuveröshækkanir
séu svo stórfelldar aö atvinnulif
iðnrlkjanna vestrænu gangi úr
skorðum.
Við olfuverðlagningu síöastlið-
inn vetur varð Saudi-Arabia og
riki sem henni fylgja yfirsterkari
I ráði OPEC. Látiö var við það
sitja að setja hámarksverð 23 og
hálfan bandarikjadollar fyrir
oliufatið, og Saudi-Arabar seldu
og selja enn sína oliu á 18 dollara
oliufatið. Þar að auki tóku þeir til
bragös I vor, þegar oliumarkaöur
var hvað óstöðugastur vegna
brottf alls framleiðslu Irans I bylt-
ingunni, að auka eigin fram-
leiðslu um milljón olíuföt á dag
umfram það magn sem ákveðiö
hefur verið hæfilegt til að oliu-
lindir landsins endist fram yfir
aldamótin.
En Saudi-Arabar tóku fram, að
þessi framleiðsluaukning ætti
ekki að standa nema út árið, og
nýlega hafa þeir itrekaö þá á-
kvöröun. Samtimis gerist það, að
óvissa eykst sifellt um olluvinnsl-
una i Iran. Sérfræðingurinn sem
kom henni á ótrúlega skömmum
tima úr engu upp I fjórar milljón-
irollufata ádaghefurveriðlátinn
víkia fvrir öðrum,sem Khomeini
erkiklerkur telur hollari islam.
Siðan hefur ólga aukist I olluhér-
uöum Irans og framleiösla rénaö.
Horfurnar á minnkandi fram-
boði á oliu frá langstærstn fram-
leiðendunum við Persaflóa hafa
orðið til þess, að þeir framleið-
endur sem frá upphafi voru óá-
nægðir með slðustu verðfestingu
hafa farið á kreik. Irak og Libýa
riðu á vaðið. Bæði riki hafa sagt
upp samningum sínum við stóru
oliufélögin um afhendingu á
miklu hráollumagni á föstu veröi.
Nýir samningar eru svo gerðir,
sem gefa framleiöslurlkjunum
aukið ollumagn til að selja hæst-
bjóðanda á dagverði. Með þessu
móti hafa rikin tvö fært sig upp á
skaftið smátt og smátt, og i þess-
ariviku tóku þau skrefið til. fulls
og fóru fram úr verðinu sem
OPEC setti á olíu sem þau selja I
stórum stil samkvæmt samning-
um til langs tima. Einnig hefur
Iran bæst i hóp rikja sem rofið
ha£a OPEC-verðið opinberlega.
Stóru ollufélögunum þykir að
vonum súrt I broti að missa bæði
olíumagn úr vinnslustöðvum sin-
bandalags, þegar báöir þessir
flokkar sjá sér leik á boröi aö láta
bardagann snúast um þessa tvo
andstæðu póla, sem þeir telja sig
fulltrúa fyrir.
Sennilega er Framsóknarflokki
hættara að þessu leyti. Þótt jafn-
vel andstæðingas flokksins telji aö
flokkurinn eigi aö standa bæri-
lega að vigi málefnalega, þá benti
amk. skyndikönnun VIsis til
mests fylgistaps hans I væntan-
legum kosningum, en þá er þess
aö gæta að llklega var þessi könn-
un minnst marktæk hvaö Fram-
sóknarflokkinn áhrærir. Fram-
sóknarmenn munu væntanlega
stlga sitt á hvaö — til vinstri og
hægri — I þeirri kosningabaráttu
sem framundan er. Þeir munu
vara hávært viö þeirri „sam-
dráttarstefnu” sem þeir þykjast
sjá I boöskap Sjálfstæöisflokksins
fyrir þessar kosningar, jafnframt
þvl sem þeir koma fram með all-
vel Igrundaö efnahagsmálapró-
gramm, þar sem stefnt er aö þvl
að ná veröbólgunni niöur I áföng-
um og þeir bera á borö fyrir kjós-
endur sem raunhæfasta valkost-
inn gegn „samdráttarstefnu”
Sjálfstæöisflokksins og „öfga-
stefnu” Alþýöubandalagsins.
Þaö er erfitt að segja fyrir um
það hvernig þessi millivegur mun
reynast Framsókn en sjálfir vita
þeir manna best aö þeir munu
þurfa að halda vel á spööunum I
þeim átökum sem framundan
eru. Ýmislegt bendir t.d. til aö
Framsóknarflokkurinn eigi um
þessar mundir ekki mikinn
hljómgrunn meöal hinna yngri
kjósenda, þeirra sem eru innan
við þrltugt, og sjálfir segja fram-
sóknarmenn aö vinni flokkurinn
ekki á aftur I næstu kosningum
hljóti hann aö veröa aö taka allt
sitt starf til endurmats, llkt og
Alþýöuflokkurinn geröi eftir þá
lægö sem hann var kominn I fyrr
á þessum áratug.
Útkoma Alþýöuflokksins I
væntanlegum kosningum er ef til
vill óráönasta gátan. Flokkurinn
tók verulega áhættu meö því aö
sllta stjórnarsamstarfinu og
þaö er eftir aö sjá hvort hið
djarfa spil skilar flokknum
þeim árangri, sem þeir sjálf-
ir vænta. Nú situr hann einn
viö stjórnvölinn og þótt hann
nifDlM'--JLrDcdJ
yfirsýn
.'(ÉD^DCffldlföCd]
um og þurfa þar á ofan að greiöa
hærra verð en um hafði veriö
samið, en þau fá ekki rönd við
reist. Síðan oliukreppan hófet eru
komnir á markaðinn fjölmargir
smákaupendur, sem láta sér
nægja tiltölulega litiö magn og
eru fúsir aö fara langt yfir verð
OPEC. 1 þessum hópi kaupenda
er margt um rikisrekin olíufélög,
sem sett hafa verið á stofn til að
reyna að tryggja olluaödrætti
ollusnauðra landa með einhverj-
um ráðum.
Sér I lagi er ákaft boöið I auð-
unnustu og afurðabestu hráoli-
una. Hana er einkum aö fá á olíu-
svæðunum i Afriku. Llbýa, Alslr
og Nlgeria hafa á boöstólum hrá-
olíu sem gefur af sér mun hærra
hlutfall af bensini og um leiö mun
lægra af svartollu en arabiska
hráolian. Þessi afriska oli'a er þvl
mjög eftirsótt, og gengur oliufatið
af henni nú á allt að 40 dollara á
dagveröi.
Horfurnar eru þvi allt annaö
en bjartar fyrir oliuinnflytjendur.
Núer sá tími árs, þegar birgðum
er sem ákafast safnað fyrir vet-
urinn i tempruðum og köldum
löndum. Eftirspurnin sem
brigðasöfnuninni fylgir er enn ein
stoðin undir verðhækkunum ollu-
framleiðslurlkja.
Það eru ekki iðnrikin sem verst
fara út úr olíuhækkuninni, heldur
oliulaus þróunarlönd þriðja
heimsins. Kröfur þeirra á hendur
olluframleiðsluri'kjunum, sem
flest ef ekki öll vilja teljast til
sama rikjahóps, verða slfellt há-
værari. Uppúr sauð á ráðstefnu
rikja utan hernaðarbandalaga á
Kúbu I haust. Þar höfðu Indland
og Jamaica forustu fyrirhóp oliu-
snauöra þróunarrlkja, sem setur
dæmið þannig upp að rlkin I
OPEC séu siöferðilega skuld-
bundin til að veita þróunarrlkjun-
um aðstoð af olíugróða sínum.
megi heita bundinn I báöa
skó I þeirri rlkisstjórn hefur hann
þó eitt tromp á hendi. Ráöherrar
hans eru I sviösljósinu og þeir
geta látiö ráöuneyti sín vinna
frumvörp um ýmis þau umbóta-
mál og efnahagsúrræöi, sem
flokkurinn hefur lagt áherslu á.
Þarna má til dæmis nefna nýtt
fjárlagafrumvarp, þar sem
gengið veröur út frá þeim
breytingum á skattalögum sem
Alþýöuflokkurinn vill fá fram og
úrbætur I dómskerfinu. Og þótt
þessi frumvörp verði ekki lögö
fram fyrr en á næsta þingi, geta
alþýöuflokksmenn komiö þeim á
framfæri I miöri kosningabarátt-
unni og eru I aöstööu til aö gera
nokkurt veöur út af þeim.
En meöan þessu fer fram
leggja Alþýöuflokksmenn greini-
lega áherslu á að halda uppi
ábyrgum málefnalegum mál-
flutningi, sem gjarnan hljóöar
eitthvað á þessa lund: „Viö firr-
um okkur ekki ábyrgð á þvi
hverslu miöur tókst I siöustu rlk-
isstjórn, en þaö stafaði af þvl aö
viö komum ekki okkar málum
fram og viö höfðum þá manndóm
I okkur aö hætta þessum leik
fremur en aö sitja áfram.”
Þegar nær dregur kosningum á
tónnin I þeim þó vafalaust eftir aö
skerpast, enda við þvl að búast að
flokkurinn verði hinum
flokkunum drjúgur skotspónn.
Alþýðuflokksmenn eru eins og
hinir meö kosningaplagg sitt I
smiöum, þar sem þeir ætla sér,
llkt og sjálfstæöismenn, aö nagl-
festa enn betur en slöast stefnu-
miö sln og markmiö til aó gera
sjálfum sér enn óhægara um vik
og ganga til stjórnarsamstarfs
með verulegum tilslökunum til
málamiðlunar. „Viö viljum þá
fremur standa utan stjórnar”,
sagði einn alþýðuflokksmaöur-
inn. En þaö verður fróölegt aö sjá
hversu áætlun þeirra Alþýöu-
flokksmanna hrekkur langt til aö
halda i þaö fjöldafylgi sem gekk
til liös viö flokkinn I siöustu kosn-
ingum.
Eftir
Björn
Vigni
Sigurpálsson
Eftir
Magnús
Torfa
ólafsson
sem nægi til aö vega upp á móti
auknum kostnaöi þeirra af ollu-
kaupum.
Verst kemur þaö við oliusnauð
þróunarlönd, að verðhækkanir á
oliu geta hæglega gert að engu
framfarir sem þeim hefur tekist
að ná I landbúnaði og bægt hafa
frá hættunni á hungursneyð I
löndum eins og Indlandi og Pak-
istan. Græna byltingin I þessum
löndum sem svipað er ástatt um
byggist á þvi, að bændur hafi efni
á að kaupa olíu á búvélar slnar og
áburö og skordýraeitur á akrana,
en verð á þeim vörum báðum
fylgir olíuverði náið.
A ráðstefnunni I Havana hétu
rikin I OPEC aö sinna betur en
hingað til þörfum þróunarland-
anna, sér I lagi þeirra sem verst
eruávegistöddogramba sifellt á
barmi hungursneyðar. Ekki er
enn ljóst, hverjar efndir veröa, en
stjórn Alsi'r hefur tekið sig til og
borið fram tillöguum alþjóðaráö-
stefnu á vegum SÞ um oliuverð-
lag og oliuþarfir.
Fulltrúar þróunarlandanna eru
ekki ýkja hrifnir af þessari tíl-
lögu. A alþjóðaráðstefnu kæmu
iðnríkin einnig til skjalanna meö
slnar þarfir og sjónarmiö. Þróun-
arlöndin kjósa miklu frekar aö
taka OPEC-rikin til bæna I sinn
hóp.
Vestur-Evrópuriki eru einnig
tortryggin á tílganginn meö upp-
ástungu Alsi'rstjórnar. Þau hafa
um skeið veriö að leitast við að fá
á fund með sér oli'uríkin við
Persaflóa, sem þau eiga mest
undir um oliuaödrætti. Grunar
Evrópurlkin aö alsirska tillagan
sé til þess sniðin að spilla fyrir
þessu áformi.