Helgarpósturinn - 26.10.1979, Qupperneq 20

20
Riley kom í Hamrahlíð
Inni hálfrökkvaöansal Mennta-
skólans viö Hamrahliö tinist
fólk. A palli I miöjum salnum
stendur flýgill og er stólum raöaö
hringinn i kring. Lágvaxinn maö-
ur gengur 1 salinn og sest viö
flýgilinn og byrjar aö spila.
Fingurnir þjóta einsog hvitur
stormsveipur eftir fUabeininu og
tónlistin fyllir verund og vitund
þeirra fáu gesta sem sitja i kring.
hellist yfir þá i sistreymi.
Svo er hlé og mætur maður seg-
En hvaö um þaö, hann spilaöi
þó Monk i lokin.
II
Howard Riley er enskur pian-
isti og tónskáld, hámenntaður Ur
fjölda tónlistarskóla. Hann er 36
ára ög hefur leikið með flestum
fremstu nýdjassleikurum ensk-
um svo og með eigin hljómsveit
og sem einleikari. Hann hefur
gefið Ut fjölda hljómplatna og af
irfrá þvi þegar Cecil Taylor lagði
útaf Round About Midnight i' hálf-
an þriðja tima. Þegar allir hafa
drukkið kókiö sitt er fariö inn aft-
ur til að hlusta á meira og
Howard Riley tekur aöra törn viö
flýgilinn.Þegarþað er búiö leikur
hann aukalag og bros færist yfir
andlit djassgeggjaranna i saln-
um: Round About Midnight eftir
Thelonius Monk. Vonandi dottaöi
enginn á meöan.
— Hvernig var svo tó nlistin?
— Jú, takk, ansi áhugaverö en
dálitiö þreytandi á köflum.
einleiks plötum hans skal sér-
staklega bent á Interwine
(Mosiac GCM 77).
Eins og margir enskir af þeim
skóla er suðurgötumenn kenna
við spuna en ýmsir aðrir við
nýdjass, á tónlisthans dýpri ræt-
ur i evrópskri tónlist en djassi.
Sama má segja um Evan Parker
sem hingaö kom i fyrra, en saxa-
fóninn býöur uppá fjölbreyttari
notkun tónlita en pianóiö og yfir-
tónarnir leiöa hugann ósjálfrátt
að djassi hversu djasslaus sem
tónlistin er.
Föstudagur 26. október 1979 _helgarpósturinru
RUey
Nýdjassleikarar á meginland-
inu eru yfirleitt handgengnari
djasstradisjóninni svo sem hinn
þýski Peter Brötzman er hér lék i
sumar.
Riley var heldur nær djass-
heiminum eftir hlé og var það
verk skemmtilega byggt upp af
endurtekningum I ætt við riffin
góðu.
Suðurgötumennhafa verið iðnir
viö aö fá hingað nýdjass & spuna-
menn og hvernig væri að huga að
þeim er höfuð og herðar ber yfir
aöra slika i Evrópu, þeim þýska
básúnublásara Albert Mangels-
dorf?
Gallerí Myndkynning
— Ég hef alltaf haft áhuga á
myndlist, og graf iklistinni
kynntist ég I gegnum nokkra
vini mina i Þýskalandi. sem
reka Galleri þar. Mig langaði til
að greiða fyrir þvl, aðalmenn-
ingur geti keypt sér listaverk,
og öðruvisi get ég eiginlega ekki
skýrt tiikomu þessa gallerls,
segir Konráð Axelsson við
Helgarpóstinn.
Myndkynningu kallar Konráð
gallerfið, sem hann opnaði um
siöustu helgi að Armúla 1, og
hefur mestmegnis til sölu grafik
myndir. Það er einmitt megin-
hugmyndin viö galleriið, þvi
grafíkmyndir eru yfirleitt ekki
dýrari en svo, að almenningur
hefurtök á aö eignast þau.
Verðið á myndum þeim sem eru
til sölu I Myndkynningu, er frá
25 þúsund krónum upp i 340
þúsund.
I galleriinu eru nú verk eftir
Braga Asgeirsson, Erró, Kristin
Pétursson og Kjartan
Guðjónsson, og auk þess all-
mörg verk erlendra listamanna.
Þá er þar að finna gibsmynd
eftir Helga Gislason, og oliu-
málverk eftir Guðmund Karl.
— ÞG.
KRIMMI
Gunnar Gunnarsson: Gátan
leyst. — Margeir. — Lögreglu-
saga. Iðunn Rvik. 1979.
Um langan aldur hafa góðir og
lélegir rithöfundar stytt mann-
urinn orðið býsna fjölbreyttur.
Allir þekkja nöfn eins og Conan
Doyle, Agata Christie,
Simenon, S j ö v al 1-N ahl o
o.s.frv. Margir vita að Graham
Green hefur stundum brugðið
Bókmenntir
eftir lleirni Pálsson
kyninu stundir meðþvi að skrifa
handa þvi afþreyingarsögur
sem fjalla um það hvernig farið
er að þvi aö fletta ofan af vond-
um glæpónum. Sumir rekja
þetta til smásagna Edgars A.
Poes, og siöan hefur urtagarð-
þessari bókmenntagrein fyrir
sig. Kannski er þaö þess vegna
sem sænskaakademian vill ekki
við honum lita?
A islensku er fátt um fræði-
heiti yfir þessa sérstöku grein
bókmennta. Stundum er talað
tslendingar hafa ekki veriö
iðnir viö að semja krimma fram
að þessu. Flestir hafa borið þvi
við að islenskt samfélag sé svo
smátí (sumirsegja jafnvel laust
við glæpi!) að krimmarnir eigi
litið erindi við okkur. Hvernig
sem þvi er háttað hafa krimmar
sem gerast hérlendis löngum
verið heldur leiöinleg afþreying.
Ekki skal ég halda þvl fram
að GunnarGunnarssonhafimeð
nýjum krimma skipað sér i
fremstu röð islenskra rithöf-
unda. Enhittheld ég sé áreiðan-
legt: Gátan leyst er ágæt
afþreyingarsaga. Þarna er búin
til hæfilega ótrúleg flétta,
brugðið upp nokkrum stöðluð-
um lýsingum staða og manna,
og maður hefur gaman af.
Gunnar hefur ekki til einskis
komist I kynni við sænska rit-
höfunda á þessu sviði. Ahrif
frá þeim félögum Sjöwall og
Wahlöö leyna sér ekki, og góðu
heilli hefur hann reyndar lika
lært af þeim ágæta höfundi Bo
Balderson, sem skrifar frábæra
krimma með rikisráð nokkurt '
að söguhetju. — Af þessum höf-
undum sýnist mér Gunnar hafa
lært margt, og það er vel. Menn
eiga að hafa góðar fyrirmyndir
frekar en vondar.
Það væri að taka glæpinn af
lesendum að fara að vikja að
efnikrimmans.Þessskal aðeins
getið til fróðleiks að þarna
bregður fyrir glæpum sem
enginn getur horft framhjá i
þjóðfélagi okkar — og mér
finnst ágæt hugmynd að flækja
akureyska góðborgara i málin
— hvað sem Akureyringum
finnst!
Takk fyrir skemmtunina.
um ley nilögreglusögur,
stundum um eitthvað annað. Á
titilblaði nýrrar bókar Gunnars
Gunnarssonar stendur iögreglu-
saga. Af einhverjum ástæöum
finnst mér þessi orð svo leiöin-
leg að ég sælist til að nota
útlenda slettu i islenskum bún-
ingi: á skandinaviskum málum
er talað um kriminalrómana, hvi
ekki að búa til oröiö krimmium
þetta? (Tilað foröast allar, mis-
skilning skal ég taka fram aö ég
er ekki höfundur þessa orðs).
Við lifendur söðlum
löngum þann brún
Stefán Hörður Grimsson: Ljóö.
— Otg. Iðunn, Rvlk, 1979.
Arið 1946, þegar Stefán Hörð-
ur gaf út fyrstu ljóðabók sina
hefur þurft glöggskyggna menn
til að sjá aö þar færi einn helsti
vaxtarbroddur nýrrar ljóða-
gerðar. Glugginn snýr i norður
hét bókin og þar varð fátt eitt
lesið annað en he-föbundinn
kveðskapur um menn og nátt-
úru, áhrifin frá Daviö, Tómasi
og Steini leyndu sér ekki. 1
sjálfu sér leyndist ekki heldur
að þarna fór skáld sem var i
senn myndvist og fundvist, en
sinn eigin tón hafði það þó ekki
hitt fyrir.
Allt öðru máli gegndi meö bók
númer tvö.Svartálfadansíl. útg.
1951, 2. útg. endurskoðuð 1979)
er persónuleg og sjálfstæð bók
sem best má verða. Ahrif eldri
skáldanna hafa nú orðið til góös
eins, og Stefán Hörður gengur
vigreifur til baráttu viö öng-
þveittan heim. Myndmáliö hef-
ur skýrst og fengiö sjálfstæðara
hlutverken fyrr: brugöiö er upp
raunsæilegum eða súrrealisk-
um myndum og lesanda látið
eftir aö túlka þær og meta. Það
er nýtt skáld sem hefur fundiö
sjálft sig.
Smám saman eru ljóðin úr
Svartálfadansi að verða sigild
um þessar mundir. Hvort held-
ur eru gefnar úr sýnisbækur eða
lestrarbækur fær Stefán Hörður
verðugan sess. Eða hver fer
ekki að kannast við ljóð eins og
Bifreiðin sem hemlar hjá rjóðr-
inu, Vetrardagur eða Lóðabát-
ur? Túlkanirnar geta að sönnu
verið breytilegar, álitið skipt,
en enginn sem mark er takandi
á treystist til að ganga framhjá
Stefáni Herði.
Séu ljóðin i Svartálfadansi
lesin grannt og borin saman við
kvæðin i Glugginn snýr i norður,
verður fljótt ljóst að það er ekki
einasta form og myndmál sem
hefur breyst. Eitthvað voðalegt
hefur gerst: „Hið bláa haf var
alltaf grátt / login var fegurð
borganna / og húsin eru ekki
lengur meö grænu þaki / það
glamrar I sál heimsins: málm-
ur. (Nú er garðstigurinn þög-
ull). Þessi málmur, hver sem
hann er, hljómar viða i bókinni,
og skýrist raunar. Þaö er
málmgjöll striðsins og eyöing-
arinnar sem hefur blandast við
rauöamálminn gull. 1 ljóöinu
Dans á sandi er talað um dans
manna með horn, og kvenna
með snúnar klaufir, og menn-
irnir ,,léku að rauðum
málmi”. I Bifreiðin hemlar
hjá rjóðrinu er vikið að stúlk-
unni með „málmbjöllurnar”
(sbr. hljómandi málm og hvell-
andi bjöllu) og i titilljóði bókar-
innar, Svartáifadansi segir:
„Eftir hjartslætti timans /
fölskum blóðtónum stundar /
stigum við bálvigðan dansinn /
og nú á að leika eftirlætiö okkar
/ Rauðagullssinfóniuna.”
Frá þessum hrunadansi er lit-
ið um leiðir. Þó bregður stund-
um fyrir von: „Þegar undir
sköröum mána / kulið feykir
dánu laufi / mun ég eiga þig að
rósu. — Þegar tregans fingur-
gómar / styðja þungt á streng-
inn rauða / mun ég eiga þig að
brosi.”
Þriðja bók Stefáns Hliðin á
sléttunni (1970) staðfesti flest
það sem fram var komið i
Svartálfadansi. Ahersla var
lögð á myndir, sem látnar voru
tala sinu máli sjálfar, án þess
skáldið træði sér milli þeirra og
lesendanna. óttinnvarenn rikj-
andi þvi striöinu var enn ekki
lokiö. Siðdegi varð eitthvert
máttugasta ljóö sem ort hefur
verið á islensku gegn þeim böl-
valdi. En samt er eins og von
mannanna sé einhver enn, feg-
urð heimsinsverðurekki neitað.
„Það er sumarið / sem málar
biáar vindskeiðar / á dagsbrún-
ina. / Þvi verður ekki neitað.”
( Flugmundir). En þessi von er
háð þvi að maðurinn geri sér
grein fyrir hver hann er, þvi viti
hans er sjálfskaparviti: „Við
lifendur söðlum löngum þann
Brún sem dauðir riðum” (Ei-
rikur góði).
ginn getur kallað Stefán
Hörð afkastamikið ljóðskáld.
Samanlagðar rúmast allar bæk-
ur hans á 100 siðum eða svo. En
þaðsem á þessum siðum stend-
ur er svo þrungið tilfinningu,
harmi og von samtiðar okkar að
enginn sem lætur sig bókmennt-
ir skipta eða hugsar um vanda
vorn getur látið sem ekki sé.
Á árdögum þessarar aldar
var mikil tiska aö gefa út heild-
arsöfn lifandi ljóðskálda. Siðan
dró dálitið úr þessu, og fá skáld
virtust verð ljóðasafna fyrr en
þau væru dauð — eða a.m.k.
sannanlega hætt að yrkja. Mér
þykir gaman að Iðunn skyldi
hafa sett sér að gefa út flokk
heildarsafna lifandi skálda
(fyrstur kom Hannes Pétursson
ifyrra). Þvilik útgáfa ber vitni
um stolt og virðingu fyrir ljóð-
inu. En vonandi taka skáldin
það ekki svo að verið sé að reisa
þeim bautastein!
Hringur Jóhannesson hefur
myndskreytt Ljóð snoturlega,
en án þess að auka i sjálfu sér
nokkru við þaö slungna mynd-
mál sem Stefán Hörður ræður
einn yfir.