Helgarpósturinn - 07.12.1979, Blaðsíða 24

24
Föstudagur 7. desember 1979 —he/garpásturínrL.
REISUBÓK
tslandsleiöangur Stanleys 1789.
Ferðabtík. John F. West bjtí
btíkina tii prentunar á ensku
fyrir Förya Frtíöskaparfélag,
Thórshavn 1970—76.
Þýöandi: Steindór Steindtírsson
frá Hlöðum.
Útg. örn og Öriygur Rvík 1979.
— 352bls. Fjöldimynda.
Alltaf má um það deila hvað
ástæða sé til að islenska af þvi
sem lit kemur á erlendum mál-
um. Þó hygg ég enginn hafi horn
isiðuUtgáfueins og þeirrar sem
hér er á dagskrá og séu allir
sammála um að fengur sé að
islenskun hverrar þeirrar bókar
sem á einhvern hátt varpar ljósi
áliðna tið okkarhérlendra — og
gefur um leið upplýsingar um
viðhorf annarra til þeirra er
þetta kalda land byggðu. Rök til
þessaerueinföld: Okkurvarðar
um söguna, þvi fortiðarlaus
maður á sér einfaldlega öngva
nútíð.
,,... Enda þótt þeir (Islend-
ingarnir) áreiðanlega hefðu
aldrei séð menn eins búna og
okkur, litu þeir naumast við
okkur. Þetta móðgaði svo hinn
stirðlynda félaga minn, að hann
bölvaði sér upp á, að allt landið
væri byggt af fávitum.” —
Þannig skrifar James Wright,
læknir og grasafræðingur, og
verður ekki séð að hann hafi
endilega aðra skoðun á
mörlandanum — þó svo hann
beri ferðafélaga sinn fyrir.
1 dagblöðum hef ég séö að
þetta muni vera dýrasta bók
vertiðarinnar. Það er i sjálfu
sér að vonum. Myndprentun er
ávalltdýr, ég tala nú ekki um ef
hún er vönduð — og allt lesmál
sett á „fornprentapappir” (sjá
„kreditlista” bls. 4). Hins vegar
finnst mér útgefandi þyrfti að
leggja áherslu á að allt sé jafn-
vandaðþegarslik bók gengur til
borgar, jafnt málfar sem

Bókmenntir
r eftir Heimi Pálsson
k i
Upp Ur harðfenninu stóðu svartir
hnjótar á viö ogdreif.Lausamjöll skóf um
hvern þeirra en kom þeim ekki á kaf. Sól
var genginundir. Frostið herti. Um þessa
auðnarveröld gekk maður svo grannur að
viðbúið virtist að hann mundi þá og þegar
detta sundur i frumparta eða molna nið-
ur, en það varð ekki, hann tolldi saman i
liki sinu mjóu, fengnu að erföum frá þeim
skepnum sem endur fyrir löngu
skreiddust á land úr sjó og höfðu fimm
fingur eins og við, fimm tær eins og við,
hrygg eins og við, einstakt upphandleggs-
bein eins og við, lærlegg með sama móti,
tvö bein i framhandlegg eins og við, tvö i
fótleggjum eins og við, trjónu i stað
mannshöfuðs. (Ekki er nú ætternið
göfugra en þetta.)
Þessi maður, það var Auðnuleysinginn.
Hann kom gangandi og bar á bakinu býsn
af ólögulegu skrani. Þegar hann tók upp
fót var eins og trémaðurtæki upp fót, liða-
mótalaus í hnjáliðunum. siðan tók hann
upp annan fót, jafn liðamótalausan. Þetta
var hálfskrýtið göngulag.
Hvað var hann annars að fara þessi
íYlálfriður F.inarsdólfir
Auðnuleysingi
og
Tötrughypja
Auðnuleysingi og tötrughypja
eftir Málfríði Einarsdóttur
dauðans hérvillingur? Þvi það sáSt á öllu
að það var hann, og ekki einungis það
heldur spéhræddur lfka. Frá þvi hann
fyrst mundi eftir sér hafði honum heyrst
hæðnishlátrar gjalla að baki sér, og i
hvert sinn fundist kalt vatn renna sér
milli skinns og hörunds og af þessu var
honum svo aumt sem fleginn væri.
En frægðartakmarkið, sigurvonin, hún
var honum meðfædd, jafnsamgróin sem
hörundmanns er manni, allt vildi hann til
vinna að fá þessu takmarki náð, jafnvel
það að fara þangað sem honum þótti
ófýsilegast af öllu, út á böh-landið sem
danirkallasvo. Fá að Bfa þar óáreittur af
spotturum og spéurum þó ekki væri nema
i viku, þvi þá kynni svo að fara að
genialitetið sem hann vissi sér búa i
brjósti, eða öllu heldur kolli, færi að
teygja sig og terra, já goppast upp, lýsa
sér með litum á lérefti, sem lýsa skyldu
öllu mannkyninu upp á við til fegurðar,
ljóss og ljóma, um ókomnar aldir. Hæðn-
ishlátrarnir eltu hann út i sveitina og
genialitetið vildi ekki goppast upp. Þvi
fastar sem hann hugsaði um frama sinn
mikinn þvi fjarlægari virtist hann verða,
uns hann molnaði með öllu.
Hann kom þangaði þessa fjarlægu sveit
þar sem enginn vissi að Reykjavik væri
til, i þann mund sem kartöflur eru teknar
upp úr görðum, og hvar sem maður þessi
fór með bakpoka sinn, var verið að taka
upp útii görðum.bogravið þetta og strita,
og sumir fengu i lófa sinn úr heilum garði,
sumir i vaskafat, aðrir kynstrin öll.
Auðnuleysingja leist þetta lánlitil iðja.
Hann hafði aldrei gruflað i mold, hrædcfist
mold, fannst hún óhrein, enda voru
hendúr hans hvitar og rtísrauðar kringum
nöglurnar eins og nýupptekið Gullauga.
Og þegar kom að Illagili þá versnaði þvi
þar var eitthvert hrúgald úti i kartöflu-
garði að taka upp, og kom nú upp i honum
þrjóturinn: þetta er mikið moldug mann-
eskja, hana skaltu hæða, svo mælti hann
við s jálfan sig. En þegar nær dró og hann
Sérstakt gildi fær tslands-
leiöangur Stanleys af öllum
þeim myndum sem bókina
prýða, hvort heldur eru penna-
teikningareða litmyndir — tvær
slikar fylgja meira aö segja
lausar, vel til innrömmunar
fallnar.
Hins hlýtur svo þessi bók lika
aðgjalda, að frá svipuðum tfma
eru til fleiri og miklu merkari
lýsingar sem þegar hafa veriö
gefnar út — a.m.k. á erlendum
málum. Sumar einnig á
islensku. Þar ber vitaskuid hæst
ferðabók Eggerts og Bjarna —
eldri þessari — og svo ýmsar
bækur frá öndverðri 19. öld —
með menn eins og Henderson
hinn engelska ofarlega á blaði.
Þess er þvi ekki að vænta að
ferðasagnir þeirra Stanleys og
félaga — reyndar er engin
frásögn frá Stanley sjálfum
komin, aöeins athugasemdir —
varpi nýju ljósi á sögu vora; þær
fylla aðeins i.
Þó er sumt með nýju sniði
hér. Ferðamenn sem hingað
komu á siöari öldum virðast
flestir hafa skrifað af mikilli
kurteisi um reisur sinar, sé bor-
iö saman við þessar frásagnir.
Éghef i það minnsta hvergi les-
iöjafnódulbúinnhroka ogfyrir-
litningu á þessu þróunarriki og
þegnum þess og I fslands-
leiðangri Stanleys. Eitt dæmi
getur dugaö, og mætti þó fjölga
svo um munaöi:
frágangur. Þessuerábótavant.
Þannig má finna hér prent-
villur af hvimleiðu tæi. A bls.
160 má t.d. lesa að landlæknir...
„kvatti okkur með fordæmi
sinu”. Sögnin að hvetja er að
visu borin svona fram I
móðurmáli minu, en við skrif-
um hana ekki svona Norðlend-
ingar. Mér kemur lika á óvart
að lesa það á bls. 346 að Danir
hefðu átt „að efla meiri atvinnu
við sjávarsiðuna við að afla
fiskjar og verka hann...” Svo
kenndi mér GIsli Jónsson á
Akureyri að þetta væri hin
versta málleysa. Vist hefðu
menn róið tilfiskjar, enda verið
um fiski að ræða, ekki fisk, sem
ávallthefði heitið fisks i eignar-
falli — nema i máli bögubósa.
Það er Steindór Steindórsson
ekki, heldur er þetta sönnun
þess að skýst þótt skýr sé, og
verður að leggja áherslu á aö
sem flestir véli um handrit
vandaðra bóka.
Af útgáfutæknilegu tæi má
benda á að engin regla verður
séö í notkun tilvitnunarmerkja
utan um athugasemdir Stanleys
eða annarra — þær sem með
smáletri eru prentaðar. Þar er
sumt „i gæs”, stundum aðeins
notuð fyrri merkin, stundum
aðeins hin siðari ('.).
Vitaskulderuþetta smámunir
samanborið viðþaö sem vel fer
á þessari bók. en smámunirnir
skipta lika máli þegar bækur
eru komnar i þennan verðflokk.
Það var ekki nema steinsnar úr leik-
húsinu þangað semEmilia átti heima við
Kongsgötu, en Jasia tók leiguvagn
þangað,
Hannskipaðieklinumaðfara hægt. Það
haföi verið heitt i leikhúsinu en úti blésu
kaldir vindar utan frá Vislu og Praga-
skógunum. Frá gasljósunum lagði daufan
bjarma. Björt festingin var stjörnum
stöfuð. Það var fólgin hugfn) i þvi einu að
hefja augun til himins. Jasia var iila að
sér i stjörnufræði en hafði lesið þó nokkur
alþýðleg fræðirit um það efni. Hann
hafði meira að segja séð hringa
Satúrnusar og fjöllin á tunglinu i sjón-
auka. Hvar sem sannleikann var að
finna, þá var eitt víst — himinninn var
óravíður, endalaus. Það tók Ijósið mörg
þúsund áraðkljúfa geiminn uns það skein
okkur i augu. Fastastjörnur sem leiftruðu
og blikuöu á himininum voru sólir, hver
með sínar reikistjörnur sem sennilega
voru sjálfar sérstakirheimar. Þessi daufi
blettur þarna uppi var ef til vill Vetrar-
brautin, vöndull úr mörgum milljónum
himinhnatta, Jasia lét aldrei framhiá sér
Töframaðurínn frá Lublin
eftir Isaac Bashevis Singer
fara greinarnarum stjörnufræði eða önn-
ur vfsindi i Varsjárpóstinum. Visinda-
mennirnir voru sifellt að uppgötva eitt-
hva ö nýtt. Alheimurinn var nú ekki lengur
mældur i mílum heldur ljósárum. Búið
var að finna upp tæki til þess að efna-
„Ætli éghafi ekki heyrt einhvers
staðar einhverja smásögu”
segir Málfríður Einarsdóttir
Málfriður Einarsdtíttir fór
ekki að skrifa fyrr en á gamals
aldri. Hún var.komin vel yfir
sjötugt þegar fyrsta btík hennar,
„Samastaöur i tilverunni” kom
út f hitteðfyrra. t fyrra kom svo
„Úr sálarkyrnunni”, og f ár
btíkin „Auðnuieysingi og tötrug-
hypja”, sem kaflinn hér er úr.
Tvær fyrri bækurnar voru
endurminningabækur, en sú
nýja er skál.dsaga. Helgar-
ptísturinn spurði Málfriði hvort
btíkin væri skrifuð á þessu ári.
„Minnst af þvi”, svaraði Mál-
friður. „Og stutta sagan aftast,
„Af Hvotta vesaiingi og mér”,
er orðin gömul. Hún fannst ein-
hversstaðar fyrir tilviljun.
„Allt hefur einhvern aðdrag-
anda”, svaraði Málfriður,
þegar hún var spurö um
aðdragandann að þessari skáld-
sögu. „Ætli ég hafi ekki heyrt
einhversstaðar einhverja smá-
sögu, eöa eitthvað sem kom mér
á sporið, um umkomulftinn
mann sem vissi ekki hvað hann
átti aö taka til bragðs, og tók
það til ráðs að fara út i sveit til að
fá innblástur. En það fer margt
öðruvisi en ætlað er”.
Málfriður var siðan spurð
hvaö hún væri að fást við núna.
„Ég er aö hvfla mig”, sagði
hún. „Égkomst i svo vont veður
þegar ég var að kjósa, aö ég
verð rúmliggjandi I viku. Já,
mikið skal til rnikils vinna”.
—GA