Helgarpósturinn - 24.04.1981, Blaðsíða 8

Uielgat----------------
pásturinn—
Blað um þjóðmál/ listir og
menningarmál
Útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon
Ritstjórar: Árni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn-
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Guðmundur Árni
Stefánsson og Þorgrímur
• Gestsson.
utlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart.
Auglýsinga- og sölustjóri:
Höskuldur Dungal.
Gjaldkeri: Halldóra Jóns-
dóttir.
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Síðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8—10. Símar:
81866, 81741, 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Hið rétta
hugarfar
Þeirrar tilhneigingar gætir
töluvert um þessar mundir að lof-
syngja athafnafrelsi ein-
staklingsins og einkarekstur,
jafnt hcr á tslandi sem i
nágrannalöndunum. Likt og flest
evröpsk lýðræðisriki hafa lslend-
ingar hins vegar kosið sér að lifa
við blandað hagkerfi, þar sem
markmiðið á að vera að einka-
rekstur og opinber rekstur dafni
hlið viö hlið og vegi hvorn annan
upp. Hitt hefur hins vegar ætíð
verið pólitiskt álitamál hvar
draga eigi mörkin milli einka-
rekstursins og rikisrekstursins.
Það getur verið fróðlegt að
velta þvi fyrir sér hvcrs vegna
kröfur um aukinn einkarekstur á
kostnað rikisrekstursins verða
stöðugt háværari. Fyrir þvi liggja
vafalaust að nokkru utanaðkom-
andi ástæður, svo sem hug-
myndafræðilegir straumar er-
lendis frá, en ástæðurnar má
einnig finna aö nokkru leyti hér
innanlands. I Helgarpóstinum á
liönum misserum hefur iðulega
verið bent á ótrúleg dæmi um
Adeins góöar fréttir
NU er stórhelgi páskanna
ásamt nærliggjandi fri- og
helgidögum að mestu að baki,
og samanlagður flugvélafloti
landsmanna hefur skilað drjúg-
um hluta ferðalanga heim. Þó ef
til vill ekki öllum þeim, sem
leituðu utan, en vonandi koma
þeir aftur i vorbliðu og hafa
sérstaka fyrirbæris, sem ein-
ungis sést i islenskum milli-
landaþotum, biðraðir við sal-
ernin.
Og þegar við minnumst göngu
Krists á Golgata, þegar Simon
varð að bera fyrirhann krossinn
siðasta spölinn, þann dag sem
myrkvaði um miðjan dag, þá
Akureyrarpóstur f rá Bjarna Sigtryggssyni
þegar kvatt kaldasta vetur i
minni okkar, þeirra sem ekki
hafa aldur til aö muna frosta-
veturinn 1918.
Skyldleiki viö nautfé.
NorðurálfubUar virðast eiga
það sameiginlegt með nautfé,
að kunna sér ekki læti þegar
voriö tánum tyllir. Þetta nálg-
ast það að vera trúaratriði, þaö
að komast eitthvaö af stað, likt
og þegar kýrnar leika við hvurn
sinn fingur. Þegar stórhátið
kristninnar gengur i garö og
minnst er helgi siðustu kvöld-
máltiðarinnar, þá fara fokkerar
og bóingar með drunum og þyt
milli landshluta og skila
hundruðum ef ekki þúsundum
landsmanna tilmeginlandsins. t
þr játiuþUsund feta hæð er
brauðið ekki brotiö og blessað,
heldur er þar snædd hin hefð-
bundna gerviskinka i plast-
umbUðum, og skolað niður með
tvöföldum vodkikók og sjö-átta
bjórum. Sem aftur leiðir til hins
skeiöa allir sem vettlingi geta
valdið með skiðin á bakinu upp
til fjalla, þar sem stólalyftan
tekur við og ber okkur hinsta
spölinn. Þannig sjáum við
spegilmynd táknrænna trúarat-
hafna hvarvetna i þeirri einu
trUarhelgi sem tslendingar allir
sem einn játast og viröa, sól-
dýrkuninni.
Draugarnir látnir.
Ekki þori ég aö hætta mér Ut i
samanburð af nokkurri kunn-
áttu,en af þeirri tilfinningu sem
ég leyfi mér óspart þori ég að
fullyröa að helgiathafnir okkar
tengist allar á einn eða annan
hátt þrá okkar til ljóssins, og þá
fyrstog fremst hins veraldlega.
En ekki má gleyma hinum þætti
ljóssins, en hann undirstrikar
aðeins vægi veraldlega gildis-
ins, og það sést best á þvi, hve
trUarlif þjóðarinnar hefur
breyst eftir þvi sem rafmagns-
veitur efldust i byggðum lands-
ins. Þær hafa að mestu eytt öll-
um draugabyggðum. 1 dag
þýðir ekkert að hræða börn á
draugum. Ef þeim er sagt að
draugarnir komi ef þau fara
ekki að sofa, þá er vitað mál að
þau neita að fara að sofa fyrr en
þá fái að sjá að minnsta kosti
einn draug. „Gerðu það, bara
einn”, grátbiðja þau. Og jaðrar
viö að vilji maður fá börnin til
að lesa bænirnar sinar, þá þurfi
maöur aö halda þvi fram að
konan i sjónvarpinu hafi sagt
það að þær séu ekki ætlaðar
börnum.
Eg vona bara að kirkjan verði
sá klettur að elta ekki allar
tiskudettur það langt, að farið
verði að auglýsa messur, þar
sem prestarnir verði i videö.
Þrengri hagur.
Enkveöjum páskana aö sinni.
Þvi nú er sumarið komið. Ef
spár feröaskrifstofa rætast
verður örlitil aukning i komu er-
lendra ferðamanna hingað i
sumar, þrátt fyrir samdrátt i
ferðamennsku i viðskiptalönd-
um okkar. Ekki er hægt að sjá
að aukning verði mikil I ferðum
tslendinga utan, þótt boðið sé
upp á nýjar slóðir, svo sem eins
og að upplifa „andrúmsloft
villta vestursins” eins og ein
ferðaskrifstofan auglýsir. Það
er hins vegar liklegra aö það
andrúmsloft muni rikja milli
ferðaskrifstofanna sjálfra og
flugfélaganna, verði sam-
dráttur verulegur, eins og
reyndar þegar er farið að bera
á. I sjálfu sér er þarna aðeins
um það að ræða, að hagvöxtur
er að verða búinn i iðnrikjum
okkardaga. Þau tóku út vöxtinn
á áttunda áratugnum, og um
hagbata verður vart að ræða Ur
Utivist og náttúruvernd
Hiöeinstaka góðviðri sem veriö
hefur um land allt um páskana,
og Náttúruverndarþing, sem
haldið er i Reykjavik i vikunni,
leiöir hugann að náttúruvernd á
Islandi og aukinni útivist hér á
landi. Fram undir þetta höfum
við Islendingar varla kunnað að
lifa i eigin landi hvaö varðar úti-
vist og náttúruvernd. Það eru
ekki mörg ár siöan öræfaferðir
voru einkasport fámennra áhuga
mannahópa,og uppistaðan i þeim
voru oft náttúruvisindamenn,
sem þurftu beinlinis atvinnu sinn-
ar vegna aö ferðast um landið. Að
öðru leyti voru öræfin óþekkt al-
menningi i landinu, nema auðvit-
að bændum og búaliði i sveit sem
fór á fjall á hverju hausti og
komst þá i nána snertingu viö
náttúruna. Brúun stóráa hér á
landi og betri bilar hafa gert þaö
aö verkum að nú geta flestir bil-
eigendur ekið inn á Kjöl að norð-
an og sunnan, og yfir hásumarið
að minnsta kosti, komast menn
hér sunnanl- nds nú inn fyrir Sig-
ölduvirkjun og i Landmannalaug-
ar, án þess aö hafa undir höndum
rándýr og eyöslufrek tryllitæki.
Þekkja útlendingar
iandið betur?
Óneitanlega er nokkur munur
á, eöa hefur veriö, feröamáta
tslendinga og útlendinga hér á
landi. Otlendingarnir hafa i rik-
ara mæli látið aka sér á ákveðna
staöi, aö þaðan hafa þeir svo farið
i lengri og styttri gönguferöir.
Margir lslendingar hafa hinsveg-
ar haft annan háttinná. Þetta
kemur glöggt i ljós, þegar farið er
t.d. að sumarlagi inn i Land-
mannalaugar. Þar liggja út-
lendingar viö i tjöldum svo dög-
um skiptir og fara I gönguferðir
um nágrennið, enda nóg að skoða.
Hinsvegar vill þaö brenna við hjá
meirihluta þeirra tslendinga sem
þangað koma, aö þeir þeysa inn i
Laugar aö kvöldlagi, fara gjarn-
an i baö og taka um leið tappa úr
flösku. Siöan er setið við tjald-
skörina I timburmönnum daginn
eftir. Þeir hressustu i hópnum
ganga þó á Bláhnjúk. Daginn eftir
er svo afgangurinn af pylsunum
settur I pottinn, áður en brennt er
af staö I bæinn.
Þetta er kannski svolitiö ýkt
lýsing, en hún á við marga. Sem
betur fer virðist þó þróunin vera i
rétta átt, og það á sérstaklega viö
ungt fólk, sem viröist hafa mun
meiri áhuga á landinu en margt
miöaldra fólk.
Koma þarf til móts við
áhugann
Ferðafélag Islands og Útivist
hafa með lofsverðum hætti komið
til móts við aukinn áhuga fólks á
landinu, en vart verður hið sama
sagt um hið opinbera. Mjög skort-
ir til dæmis á alla upplýsinga-
starfsemi, sem á að vera hluti af
starfsemi Náttúruverndarráös.
Þarna kemur tii fjárskortur eins
og á svo mörgum öðrum sviðum
þjóölifsins. Fjarveitingar til
Náttúruverndarráðs hafa hvergi
nærri aukist i réttu hlutfalli við
veröbólguna hvað þá aö raun-
verulega auknum fjármunum
hafi verið veitt til þessa mála-
flokks. Þetta á bæöi viö um riki og
bæjarfélög, með kannski örfáum
undantekningum. Sveitar-
stjórnarmenn eru á ferðinni til
Reykjavikur allan ársins hring,
og alltaf er veriö að kria út pen-
Fostudagur 24, apríl 1981 híDlrjarpncztl irinn
bruðl og óskynsamlega ráðstöfun
á fjármunum skattborgara i
rikisrekstrinum.
t stöku tilfellum á þetta sér sin-
ar eðlilegu skýringar, þegar um
er að ræða dýra þjónustu við
þegnana, sem rikið verður að
taka á sig, þar sem ábatavonin er
svo litil aö engir talsmenn einka-
framtaksins myndu lita við þeim
sviðum. En oftar er hreinlega um
það að ræöa að rikið skákar i
skjöli einokunar eða séraðstöðu
og forsvarsmenn þess telja sig
ekki þurfa að standa neinum skil
á gerðum sinum. Þarna er þvi
meinið oft á tiðum fyrst og fremst
hugarfarslegs eðlis og hefur átt
stóran þátt i að grafa undan tiltrú
almennings á rikisrekstri og gera
hann að cins konar óskapnaði i
vitund almennings.
Það er þvi ánægjulegt að heyra
viðhorf hjá forsvarsmanni opin-
berrar stofnunar á borð við þau
sem koma fram hjá Elfu Björk
Gunnarsdóttur, borgarbókaverði
i viðtali við Helgarpóstinn. Hún
segirþar m.a.: „Ég hef orðið vör
þessu. Hagurinn mun þvert á
móti þrengjast lltillega, og við
munum þurfa að aðlagast
þrengri hag, lakari kjörum. En
það þurfa vissulega ekki að
verða lakari lifskjör, ef við
kunnum aö laga okkur sjálf að
minni neyslu, og ef við beitum
hugvitinu i rikara mæli og
þroskum okkur til að lifa i sátt
við auðlindir náttúrunnar og
losum okkar við tilhne^igingar
til aö granda þeim fyrir
stundargróða.
Þaö góða færist í vöxt.
Ég fæ ekki betur séð en margt
tómstundagaman ‘af hinu góða
færist i' vöxt. Við verjum nú
meiri tima og orku I að stunda
hvers kyns likamsrækt, trimm,
en áður tíðkaðist. Við gefum
mataræði okkar meiri gaum.
Viða er farið að beita markviss-
um aðferðum innan félaga og
fyrirtækja til að verjast illum
áhrifum álags og streitu.
við að sums staðar rikir sá andi,
að þegar maður vinnur hjá opin-
berum stofnunum, þá geti maður
unnið slakar og þurfiekki að fara
vel með fé. Það hef ég aldrei skil-
ið. Þetta er okkar sameiginlega fé
og það á að gæta hagsýni eins og
hægt er á flestum sviðum.
Þetta á til dæmis við i sam-
bandi við húsnæði. Þar finnst mér
að hið opinbera ætti að ganga á
undan með góðu fordæmi og
reyna að teikna og byggja
„ódýrt” eftir þvi sem hægt er og í
samstarfi við þá sem eiga að
vinna i húsinu, til þess að ekki
gleymist það nauðsynlegasta. Við
þessar byggingar ætti að hafa I
huga að gera litið i einu og koma
þvi sem fyrst i gagnið.”
Væri sjónarmið i þessum anda
og ámóta hugarfar rikjandi innan
reksturs hins opinbera, þyrfti
naumast að spyrja að þvi að allur
þorri tslendinga mundi una vel
við hæfilega rikisforsjá, og einka-
rekstur og rikisrekstur að geta
dafnað hlið við hlið i góðri hrynj-
andi.
Endurmenntun fullorðinna fær-
ist I vöxt. Við erum aö minnka
að nokkru vinnuálag, en færum
það þess i stað yfir á sjálfsrækt.
Ef við kunnum okkur hóf, þá
getum við aukið lifsgæðin, þótt
þjóðarframleiðslan minnki, þ.e.
sú framleiðsla sem mæld er af
þjóðhagsstofnun i seljanlegum
verðmætum.
Verum bjartsýn.
Þess I stað snúum við okkur
frekar að öflun annarra verö-
mæta, sem við þörfnumst engu
að siður. Ég er siður en svo
svartsýnn. Þvert á móti er
engin ástæða til nokkurs nema
bjartsýni. Hættum að gera úr-
tölumönnunum hátt undir höfði.
Það væri full ástæða til að leggj-
ast á sveif með hinum, og til
dæmis mætti gera það að reglu
að byrja allar hádegisfréttir i
útvarpinu með fimm minútum
af góðum fréttum. Það myndi
bæta meltinguna.
HÁKARL
inga i hafnargarðinn eöa skóla-
húsið, en mjög sjaldan heyrist
hinsvegar um þrýstihópa utan af
landi til að knýja á um meiri pen-
inga til náttúruverndar. Hér þarf
að veröa mikil breyting á, og auö-
vita á Náttúruverndarþing að
marka stefnuna i þessum efnum.
Efla þarf starfsemi Náttúru-
verndarráðs tii mikilla muna og
starfsemi þess þarf að vera á
þann veg aö hver einasti Islend-
ingur veröi var við hana.
Hér á landi eru miklir fjársjóðir i
margskonar náttúrufyrirbrigðum
og minjum, þetta tvennt þurfum
viö að vernda vel, en gera það
jafnframt aðgengilegt, ekki aö-
eins fyrir sérvitra erlenda ferða-
menn, heldur fyrir landsmenn
alla.
Þá veröur aö vera þannig um
hnútana búiö aö borgarbúinn geti
fariö frjáls feröa sinna um landið,
meðfram ám og um fjörur, svo
tvennt eittsé aöeins nefnt. Landið
á ekki að vera nein einkaeign
nokkurra auðugra jarðeigenda,
heldur eign þjóðarinnar.
Hákarl