Helgarpósturinn - 15.05.1981, Blaðsíða 22

»_________________________________________________Föstudagur 15; mat 1981 helgarpósh irinn
I DEIGLU
Fjölbrauta- og áfangakerfi framhaldsskólanna:
Síst minni kröfur
Fjölbrautaskóli og áfangakerfi
eru tvö orö, sem hafa skotiö upp
koilinum á undanförnum árum.
Enda þótt af og til hafi brotist út
umræöur um skólamál i fjöl-
miölun, og þúsundir ungmenna
hafi kynnst þvf sem liggur aö baki
þessara oröa, má fullyröa, aö ali-
ur almenningur hafi um þaö litla
vitneskju.
Þaö sem meira er, þessum hug-
tökum er oft rugiaö saman. Af
þeim sökum hefur sá ótti gert
vart viö sig, aö fjölbrautafyrir-
komuiagiö, eöa hugmyndir um
samræmdan framhaidsskóla,
muni annars vegar útrýma hrein-
um menntaskólum, og hinsvegar
vaida þvi, aö menntunarkröfur
veröi minni en áöur, og öllum
veröi i framtíöinni hieypt i hvaöa
nám sem er.
Tveir fyrstu fjölbrautaskólar
iandsins, Fjölbrautaskóiinn i
Breiöholti og Flensborgarskóli í
Hafnarfiröi, tóku til starfa
haustiö 1975. En þaö geröist án
þess, aö tii væru iög um sam-
ræmdan framhaldsskóla, þótt ári
fyrr hafi menntamálaráöuneytiö
skipaö nefnd til aö undirbúa slik
lög.
Sföan hafa fjöibrautaskólarnir
þróast, og þeim fjölgaö talsvert.
En lögin eru enn ekki til, þótt
samin hafi veriö fjögur frumvörp
og tvö þeirra lögö fyrir Alþingi.
Dragbitur.
Skólamenn eru orönir talsvert
langeygir eftir þessu frumvarpi
og telja forkastanlegt hversu
lengi þaö hefur veriö á leiöinni.
( Þaö er alvarlegt, aö frum-
varpiö skuli ekki vera oröiö aö
lögum. Þaö er dragbitur á fram-
haldsskólana, segir Kristján
Bersi Ólafsson, skólameistari
Flensborgarskóla viö Helgar-
póstinn.
— Skólunum fjölgar, og þeir eru
skipulagöir I samræmi viö megin-
stefnuna I væntanlegum lögum,
svo þaö má segja, aö þau séu
komin 1 framkvæmd aö- einhverji
leyti. En þaö er misræmi milli
einstakra þátta i þróun þeirra, og
þaö veldur mestum erfiöleikum,
aö kostnaöarskiptingin milli rikis
og sveitarfélaga liggur ekki fyrir,
segir Kristján Bersi.
Þaö er einmitt á kostnaöar-
skiptingunni sem frumvarpiö
hefur strandaö lengst af. Sam-
kvæmt gildandi lögum greiöir
rlkiö allan kostnaö, af mennta-
skólum en helming af kostnaöi viö
fjölbrautaskóla, öörum en
kennslukostnaöi, sem raunar er
80—90% af heildarkostnaöinum.
Þetta hafa talsmenn sveitar-
félaganna ekki getaö fellt sig viö,
og allt undanfariö ár hefur veriö
unniö aö þvi hjá menntamála-
ráöuneytinu aö jafna þátttöku
sveitarfélaganna I rekstri fram-
haldsskólanna.
Fullbúið frumvarp.
Aö sögn Ingvars Gíslasonar
menntamálaráöherra er lausn á
kostnaöarskiptingunni i sjónmáli,
þótt frumvarpiö veröi úr þessu
varla lagt fyrir Alþingi fyrr en
næsta haust.
— Ég hef i höndunum fullbúiö
frumvarp, sem ég gæti hugsaö
mér aö standa aö, en þaö er vafa-
samt aö leggja þaö fram á þessu
þingi úr þessu, þar sem þá yröi of
stuttur timi til aö ræöa um þaö,
segir Ingvar Gislason viö Helgar-
póstinn.
Kjarni framhaldsskólafrum-
varpsins er óbreyttur frá þvi sem
þaö var haustiö 1979, þegar þaö
var þó ekki lagt fram. En höfuö
breyting er sú, aö sögn mennta-
málaráöherra, aö nú er um tvö
frumvörp aö ræöa, eitt sem
varöar sjálf skólamálin og annaö
um skiptingu á kostnaöi viö
skólahaldiö, en þvi er ætlaö aö ná
yfir bæöi grunnskólastigiö og
framhaldsskólastigiö.
Þrátt fyrir þau orö ráöherra, aö
frumvarpiö sé nánast tilbúiö, er
ekki sopiö káliö þótt I ausuna sé
komiö. Þaö er nefnilega skoöun
margra skólamanna, aö deil-
urnar um kostnaöarskiptinguna
séu aö nokkru leyti yfirvarp.
Margir Alþingismenn munu
raunverulega vera andvígir ýms-
um veigamiklum þáttum I þeirri
skólastefnu, sem er mörkuö I
frumvarpinu, þótt þeir hafi ekki
látiö þaö 11 jós opinberlega. A hinn
bóginn eru skólamenn nokkuö
sammála um meginstefnuna, þótt
ágreiningur sé um einstök atriöi.
Allir sömu tækifæri.
En hvaö er svo fjölbrautaskóli,
eöa samræmdur framhaldsskóli,
eins og þaö er nefnt I frumvarp-
inu?
Hann er I stuttu máli skóli þar
sem boöiö er upp á ýmsar náms-
brautir, sem áöur var aöeins aö
finna I sérskólum. Innan fjöl-
brautaskólanna er þvi hægt að
stunda menntaskólanám, meö
undirbúning undir háskóla fyrir
augum, iönskólanám, verslunar-
skólanám eöa annaö þaö nám,
sem hingaö til hefur veriö veitt I
framhaldsdeildum gagnfræöa-
skólanna, og er víöa enn.
Hugmyndin með þessari sam-
ræmingu er fyrst og fremst sú, aö
öllum séu gefin sömu tækifæri til
aö spreyta sig viö hvaöa fram-
haldsskólanám sem er. A fyrri
stigum framhaldsnámsins er
námskjarni meira og minna sam-
ræmdur, en námiö veröur þvi sér-
hæföara sem lengra dregur.
Þannig geta nemendur fariö á
milli námsbrauta og skóla
framan af náminu og fengiö
metiö allt þaö nám sem er aö
baki. Meö þessu fyrirkomulagi er
útrýmt öllum þeim blindgötum
skólakerfisins sem sérskólarnir
hafa veriö hingað til, og nemandi
sem I fyrstu hyggur á iönnám get-
ur söölaö yfir I menntaskólanám,
svo dæmi sé nefnt.
Milli skóla.
— Flensborgarskóli og fjöl-
brautaskólarnir á Suöurnesjum
og Akranesi hafa gefiö út sam-
ræmdan námsvlsi sem auk þess
er notaöur I fjölda annarra fram-
haldsskóla, samtals 20 skólum á
landinu. Þetta veldur þvl, aö þaö
er oröiö vandalitiö fyrir nem-
endur aö flytja sig milli skóla,
segir Kristján Bersi Ólafsson.
— Af þeim sökum geta t.d.
nemendur úr Garöaskóla I
Garöabæ komiö hingaö eftir allt
aö tveggja ára nám og haldiö
áfram þar sem þeir voru staddir
og nemendur Fiskvinnsluskólans
I Hafnarfiröi sækja hingaö bók-
lega tlma i þvi almenna námi,
sem hér er boðið upp á. Sérhæföa
hluta bóklega námsins fá þeir
hinsvegar I sinum eigin skóla.
Flensborgarskóli hefur ekki
iönbrautir, þær eru I Iðnskóla
Hafnarfjaröar. Fjölbrautaskólinn
á Suöurnesjum er hins vegar
fyrst og fremst byggöur utanum
iönskóla, og þar er lögð mest á-
hersla á iönbrautir.
Þaö er ljóst, aö aliir fjölbrauta-
skólar geta ekki boöiö upp á allar
hugsanlegar valgreinar, enda
stendur ekki um þaö stafkrókur i
frumvarpinu aö svo eigi aö vera.
Ollum leiðum er hins vegar haldiö
opnum, og hin: félagslegu rök
fyrir þvi aö hafa margar náms-
brautir I sama skóla ^ru þau, að
þaö kemur inn hjá nemendum
þeirri hugmynd, aö ekki sé eins
mikill grundvallar munur á námi
og margir álita. Þetta ætti aö
minnsta kosti aö stuöla aö þvi, aö
gjáin milli menntunarbrautanna
dýpki ekki, segir Kristján Bersi
Ólafsson skólameistari fjöl-
brautaskólans I Flensborg I
Hafnarfiröi.
Eins og hverjum hentar.
I framhaldsskólafrumvarpinu
er lika gert ráö fyrir þvi, aö tekiö
veröi upp svonefnt áfangakerfi til
þess aö auövelda nemendum
flutning milli námsbrauta. Hver
áfangi er metinn til eininga og
hefur fullt gildi þótt nemendur
flytjist milli brauta, svo framar-
lega sem þær heyra til þeim
námsbrautum, sem skipt er yfir
á. Þá er hægt aö velja þær náms-
einingar og námshraöa innan
hverrar námsgreinar sem hentar
hverjum nemanda, miöaö viö
undirbúning og aö hverju er
stefnt. Þannig geta t.d. þeir sem
ætla aö læra iön tekið stúdents-
próf I ensku eöa annarri náms-
grein sem þeir hafa se'rstakan
áhuga á, eöa nemendur sem ætla i
háskólanám, t.d. tekiö einingar i
iöngreinum.
Afangakerfiö var fyrst tekið
upp hér á landi i Menntaskólan-
um I Hamrahlíö. Þaö var áriö
1972, eftir aö Guömundur Arn-
laugsson þáverandi rektor kom
heim frá Bandarlkjunum. Fyrir-
myndin var bandarisk, en þegar
kerfinu var komiö á I Hamra-

hlíöarskólanum var þaö aölagaö
Islenskum aöstæöum, svo segja
má, aö þaö sé einstakt I heimin-
um.
— Kerfið er fólgiö i þvi aö hver
nemandi velur slnar greinar og
fylgir sinni eigin stundatöflu. Þó
setur skólinn vissar skorður fyrir
þvi hvaö nemendur geta valiö sér,
og þá er fariö eftir þvl aö veru-
legu leyti hvernig stúdentsprófiö
er skilgreint. En innan rammans,
þegar braut hefur veriö valin, er
siöan frjálst val sem nemur um
eöa innan viö fjóröungi af
heildarnáminu, segir Ornólfur
Thoriacius núverandi rektor
Menntaskólans viö Hamrahlíö.
Kostir og gallar.
Eftir rúmlega áratugs reynslu
af áfangakeffinu segir örnólfur,
aö I ljós hafi komið ýmsir kostir
viö þetta kerfi framyfir venjulegt
bekkjafyrirkomulag, en lika
gallar.
— Svo ég nefni kostina fyrst þá
nýtist þaö valfrelsi sem mennta-
skólalögin gera ráö fyrir betur I
áfangakerfinu, nemendur hafa
meira val en I bekkjaskipulaginu.
í ööru lagi heldur hver nemandi
sinum námshraöa og ræöur aö
talsveröu leyti afköstum sínum.
Menn geta hlaupiöyfir bekk, lesiö
eitt og eitt fag meira og minna
utan skóla eöa tekiö þaö sem viö
köllum „hraöferö” I einstökum
fögum. Fjöldinn allur tekur þvl
námiö á þremur og hálfu ári og
sumir á þremur árum. Þaö er líka
hægt aö vera lengur en f jögur ár
án þess aö falla I bekk, en fara
aftur I eitt og eitt próf. Meöal
námstimi hjá okkur er innan viö
fjögur ár enmeiraen fjögur ár hjá
heföbundnum skólum.
Hvaö : gallana varöar hefur
komiö I ljós, aö menn eru hræddir
viö aö höggva á félagsleg tengsl
og samheldni hópsins, sem skap-
ast i bekkjakerfinu. Þó held ég
ekki að reynslan hjá okkur sýni
aö þetta sé vandamál. En aö
sjálfsögöu veröa 25 ára stúdents-
afmælin ekki eins tilþrifamikil!
En þaö vantar ekki, aö félagsllfiö
er fjörugt, stundum of fjörugt
finnst mér. ^
I ööru lagi verður aö segja að
stundataflan hefur ekki verið
leyst. Margir nemendur eru meö
afleita töflu, sem er mismunandi
frá degi til dags, meö göt hér og
þar. En viö höfum góöa aöstööu
til aö lesa og vinna, og þótt nem-
endur notfæri sér þaö ekki fá þeir
þó tækifæri til samræöna. Nú er
veriö aö vinna aö bættu tölvufor-
riti, en tölvuvinnsla er algjör
forsenda þess, aö hægt sé aö
koma stundaskránni saman.
Skynsamlegri kröfur.
— Eru kröfurnar hjá ykkur eins
miklar og I heföbundnu mennta-
skólunum? Veitiö þiö eins góöan
undirbúning undir visindanám I
háskólum?
— Við gerum ekki minni kröfur,
en hinsvegar skynsamlegri
kröfur. Eg dreg i efa, aö hefö-
bundnu skólarnir séu betur til
þess fallnir aö undirbúa nem-
endur undir visindamennsku, ég
hef ekkert séö sem bendir til að
svo sé. Hinsvegar hef ég heldur
ekki séö ástæöu til aö ætla, aö
þetta kerfi veröi allsráöandi. Þaö
eru til nemendur og kennarar
sem fella sig betur viö gamla
kerfiö. Ég vil benda á, aö hefö-
bundnu skólarnir hafa lika þró-
ast, og aö minu viti er MR, ’þar
sem ég kenndi sjálfur i mörg ár,
góöur skóli. Þaö þarf heldur alls
ekki aö höggva á bekkjarkefib til
aö koma áfangakerfinu fyrir, en
valiö veröur minna, segir
Ornólfur Thorlacius, rektor MH.
— Þaö er fráleitur hlutur, og
mér finnst, þaö sýna fullkominn
misskilning á þvi sem um er aö
ræöa, aö hér séu gerðar minni
kröfur. Afangakerfið hindrar
siöur en svo, aö gerbar séu kröfur
til nemendanna, segir Kristján
Bersi Ólafsson, þegar viö spyrj-
um hann um þennan gagnrýnis-
punkt.
— Áfangarnir mynda keöju,
einn er undanfari annars, og þaö
er tryggt, aö þeir sem koma á
leiðarenda eru býsna fróöir i fag-
inu. En þaö er alls ekki ætlunin aö
allir nái tilteknu prófi, heldur aö
hver nái eins langt og vilji og geta
leyfa. Þaö er þvl líka afskaplega
fráleitt að halda þvi fram, aö
áfangakerfiö móti alla I sama
form og þaö sé snibið fyrir meöal-
mennskuna. Þaö má fremur
halda þvl fram, aö bekkjakerfin
þar sem sama námsefniö er ætlaö
fyrir alla stuöli aö þvl aö gera alla
eins.
1 áfangakerfinu velur hver
nemandi sér viðfangsefni á
hverju timabili, og þaö er tekiö
tillit til sérstakra óska um viöbót
á vissum sviöum, án þess þó aö
þess vegna megi vanrækja
grundvallar undirbúning i al-
mennri menntun, segir Kristján
Bersi Ólafsson skólameistari
Flensborgarskóla.
Hljóðlát bylting.
Þegar á allt er litiö má segja,
aö á undanförnum áratug hefur
oröiö bylting I fyrirkomulagi
framhaldsskólanna. En það hefur
veriö hljóðlát bylting. Fyrir-
komulagiö hefur verið reynt I
framkvæmd og agnúar sniðnir af
þvi I ljósi reynslunnar. Siöustu
sex árin hefur veriö I smiöum lög-
gjöf til aö reka þetta kerfi eftir, og
þótt þab sé ab vissu leyti kostur,
aö breytingarnar hafa aö litlu
leyti komiö sem fyrirskipanir aö
ofan þykir skólamönnum það
miöur, að starf þeirra hangir að
miklu leyti I lausu lofti.
Andstaöan gegn kerfinu er ekki
ýkja mikil. En sú andstaöa sem
er fyrir hendi viröist fyrst og
fremst vera frá þeim sem vilja
viöhalda hinu gamla og agaöa
menntaskolakerfi. Þeir þurfa þó
ekki aö örvænta, þvi eftir þvi sem
best verður séö fær þaö aö þrlfast
áfram viö hliö hins nýja fjöl-
brautakerfis, og reynslan mun
skera úr um hvort kerfið er hent-
ugra ungmennunum.
Þaö breytir þó ekki þvl aö fjöl-
brautaskólarnir og áfangakerfið
hafa þegar opnaö hinar fjölmörgu
blindgötur skólakerfisins, sem til
skamms tlma geröu þaö aö verk-
um, aö þegar viö 15 ára aldur
uröu nemendur aö ákveöa hvort
þeir vildu I langskólanám eöa
ekki. Nú gefst lengri timi fyrir
hvern og einn til aö finna þá
námsbraut sem leiöir hann inn i
þaö starf sem hugur hans stendur
helsttil. Þaö er nefnilega ekki öll-
um gefiö aö geta jafnvel strax á
barnaskólaaldri ákveöiö ævistarf
sitt, þó dæmi séu um þaö.
eftir Þorgrím Gestsson
myndir: Jim Smart