Helgarpósturinn - 15.05.1981, Blaðsíða 2

Föstudagur 15. maí 1981
myndir: Jim Smart
„Vjnsamlegast fariö ekki meft
börnin i fjöruferftir”, Þetta eru
tilmæli heilbrigftisyfirvalda i
Heykjavik til fóstra á dagvistar-
stofnunum borgarinnar.
Astæftan: Flestar fjörur i
borgarlandinu eru meira og
minna mengaftar af skóipi frá
holræsakerfinu. Eina fjaran sem
taiin er hrein eru leirurnar fyrir
neftan Korpúlfsstaði.
Af nær 50 útrennslum úr skólp-
kerfi borgarinnar liggja ekki
nema sjö efta átta niftur i stór-
straumsfjöruborð hin opnast I
flæðarmálinu. Þegar á árinu 1973
var vitaft, aö talsvert af svo-
nefndum coligerlum er I sjónum
vift fjörur borgarlandsins, en
þessir gerlar eru oft notaftir sem
mælikvarfti á mengun. Siftan hafa
verift gerðar rannsóknir á vegum
liffræfti stofu Háskólans, sem
sýndu aft I sjónum vift útrennslis-
opin er talsvert af Salmoneila
sýkium.
Þessar athuganir hafa afteins
verift gerftar i landi Reykjavikur.
En fullvíst má telja, aft ástandift
sé sist skárra annarsstaftar á
höfuðborgarsvæðinu. Ef eitthvaft
er ætti ástandift þar aft vera
verra, þar sem ekkert útrennsli
úr skólpkerfinu þar nær niftur I
stórstraumsfjöruborft.
Mest áberandi i fjörunum I
• Mengun af
völdum
Salmonella er
míkil og
samfelld
helgarpósturinrL.
grennd vift skólpútrennslift eru
föst efni, svosem klósettpappir,
dömubindi, verjur og saur.
Gerlagrófturinn er ekki eins sýni-
legur, cn veldur þó vifta gráum og
dauðalegum lit á sjónum. Af öllu
þessu leggur megnan ódaun, en
verri er þó sýkingarhættan af
saimonellagerlum. sem vitaft er
aft fyrirfinnast i talsverftu magni.
Af Salnionella ættkvislinni eru til
um 1800 tegundir sumar méin-
lausar aftrar valda þarmasýk-
ingum en sú hættulegasta veldur
taugaveiki. Hún hefur enn ekki
fundist I fjörunum, og fá tauga-
veikitilfelli hafa komift upp hér á
landi. En þegar þau koma upp á
sýkillinn greifta leift niftur I
flæöarmál og hætta á faraldri er
talsverft.
Þaft var árift 1970, aft danska
fyrirtækift Isotopcentralen var
fengið til að gera rannsóknir á
gerlamagni i sjónum á höfuð-
borgarsvæftinu. Eftir aft niftur-
stöfturnar voru kunnar lagfti
gatnamálastjórinn i Reykjavik
fram tillögur um úrbætur i hol-
ræsamálunum, sem hann byggfti
á þessum nifturstöftum er sýndu
aft talsvert magn svonefndra
coli-gerla voru meft ströndum alls
höfuöborgarsvæftisins.
Skorið niður
— betta hefur verið á fram-
kvæmdaáætlun á hverju ári
siftan, en hefur alltaf verift skorift
niöur segir Ingi Ú. Magnússon,
gatnamálastjóri vift Helgarpóst-
inn um framkvæmd þessarar átta
ára gömlu áætlunar.
Það eina sem hefur veriö gert
er I fyrsta lagi aft lagt hefur verift
ræsi út meft EUiftavogi aft Holta-
görftum, sem á aft ná út á Laugar-
nes. Seinni hluti þess verks var
raunar boftinn út i vor og verftur
væntanlega unninn i sumar. 1
öftru lagi hafa nokkrir útrennslis-
stútar verift iengdir niftur aft stór-
strauro*íjöfuborfti. Þar á meftal
er Fossvogsræsið i Skerjafirfti.
Þar tftst þó ekki betur til en svo,
a® á 'tandi er vGrf^ll, og þegar
■s’t5ii-in, sem er um
Jntndrkft n. atrá Ud landi verftur
þrýstingurinn á útrennslisopift
, svo mikill, aft ósóminn gúlpast út
um yfirfallift og hafnar í fjörunni
eftir sem áftur.
— Þetta er ekki þaft stóra átak,
sem hefur /verift á teikniborfti
borgarinnar frá þvi árift 1973 og
ekki fer ástandið batnandi eftir
þvi sem íbúum fjölgar segir
Gestur ólafsson, forstöftumaöur
Skipuiagsstofu höfuftborgar-
Revkiavíkur u
— Hvers vegna hefur verkinu
ekki miöaft hraftar en þetta,
Birgir Isleifur Gunnarsson
borgarstjórnarfulltrúi og fyrr-
verandi borgarstjóri?
— Meginstefna áætlunar um út-
rásarkerfi, sem var tilbúin 1974
var fólgin i þvi hvernig ætti aft
sameina iagningu þess Þeim
verkum sem þá stóftu yfir efta
voru yfirvofandi. Þaft sem fram-
kvæmdin strandafti á var einfald-
lega peningaskortur, þvi þetta er
ákaflega dýrt. Samt gerftu menn
• Aætlanir um
úrbætur nær
áratuga
gamlar, en
stöðugt
skornar niður
sér grein fyrir þvi, aft þetta væri
svo stórt verk, aö þaö þyrfti aft
dreifa þvi á langan tima, segir
Birgir tsieifur Gunnarsson vift
Helgarpóstinn.
,,FéIlust hendur”
Þeir sem hafa gagnrýnt þaft
hvernig staftift hefur veriö aft
áætlunum um endurbætur á út-
rásarkerfi skólpkerfisins álita að
seinagangurinn stafi fyrst og
fremst af þvi, aft þær hafi einfald-
svæöisins.
Þetta er magakveisu-
sýkillinn Salmonella
Salmonella, sem finnst vifta á
og vift fjörur á höfuftborgar-
svæftinu, er ættkvisl sýkla, sem
valda sjúkdómum I þörmum
manna og dýra. Taugaveiki-
sýkillinn er ein tegund af þess-
ari ættkvisl og nefnist Salmon-
ella typhi en hann hefur aðeins
fundist þrisvar hér á landi eftir
1960, en fyrr á timum var hann
landlægur. Hann er alvarlegasti
mannasýkillinn af þessari teg-
und, bæfti vegna smitnæmis og
sýkingamáttar. Aftrar
Salmonella-tegundir eru svo-
kallaftar tauga veikibróftur
sýklar og valda sömu efta mjög
svipuftum sýkingareinkennum
og taugaveikisýkillinn sjálfur.
Náttúruleg heimkynni
Salmonella eru likamar manna
og dýra. Frumorsök sýkingar i
mönnum er þvi annar sjúkur
maöur eöa dýr, svokallaöir heil-
brigftir efta einkennalausir
smitberar. Sýklarnir geta borist
meö saur efta þvagi, t.d. I mat-
væli eöa drykkjarvatn, sem
siftan er neytt af öðrum ein-
staklingum og valdið sýkingu
fái þeir að fjölga sér nóg.
Einkenni sýkingar af
Salmonella eru yfirleitt maga-
kveisa og niðurgangur, oft væg.
Þvl er oft ekki leitaft til læknis,
og veldur þaö erfiftleikum viö aft
komast fyrir uppsprettuna. Oft
er talið, að aðeins sé vitaö um
1—15% Salmonella tilfella. Ber-
ist sýkillinn út i blóftið getur
hann þó valdiö alvarlegri sjúk-
dómi.
Talift er, aft Salmonella hafi
ekki borist hingaft aö neinu
marki fyrr en um 1972, en eftir
þaft hefur fjöjdi sjúkdómstilfella
margfaldast, bæfti hvaft snertir
tlöni og fjölda Salmonellateg-
unda. Þaft er talift llklegt, aft
ástæftan fyrir þessari aukningu
sé aukinn ferftamannastraumur
hingaft og aukin feröalög tslend-
inga til annarra landa, sérstak-
lega suftrænna.
Salmonellasýking er ekki slst
alvarleg fyrir matvælafram-
leiösluþjóft eins og Islendinga,
og gætu þær haft alvarlegar af-
leiftingar fyrir sölumöguleika
okkar og verö afurftanna.
Talift er vist, aft ein helsta or-
sök vaxandi útbreiftslu Salmon-
ella I fólki og umhverfinu hér á
landi sé sú hversu opnar skólp-
útrásir eru algengar og aft
skólpið rennur vlftast óhreinsað
út I umhverfift.
verift of stórar i sniftum.
— Þaft hefur aldrei veriö gerft
nein heildaráætlun um þetta, sem
heilbrigftisnefnd hefur viljaft
standa aft. t fyrravor hljóftaöi
framkvæmdaáætlunin upp á 13
milljaröa gamlar krónur, sem er
um tvöfalt framkvæmdafé
borgarinnar á einu ári. Mönnum
féllust hreinlega hendur I borgar-
stjórn segir Adda Bára Sigfús-
dóttir borgarfulltrúi og formaftur
heilbrigöisnefndar.
Vex og vex
A meöan litift sem ekkert er aft
gert til þess aft draga úr sjávar-
mengun frá skólpkerfi höfuö-
borgarsvæöisins hlýtur hún aft
fara stöftugt vaxandi. Um 1970
taldi Isotopcentralen, aft ef ekkert
yrfti aö gert kæmist sjórinn yfir
hættumörk um næstu aldamót.
Siðan hefur orftift talsverö Itxia-
auknig á svæðinu. Sem dæmi um
þaö má nefna, aft nær allt Breift-
holtshverfiö hefur bæst inn á
Fossvogsræsift svonefnda sem
opnast vift Shell á Skildinganesi.
Fyrir nokkrum árum varft aft
banna sjóböft I Nauthólsvfk vegna
mengunar, og enda þótt Foss-
vogsræsift væri flutt út fyrir „baft-
ströndina” hefur ástandiö ekkert
batnaft og I fyrra bar raunar I
fyrsta sinn á salmonellasýklum i
sýnum sem voru tekin i Nauthóls-
• Frágangur
skólpútrása er
ófullnægjandi
á öllu höfuð-
horgarsvæðinu
vik á vegum heilbrigftiseftirlits
Reykjavfkur.
Samkvæmt coligerlamælingum
Isotopcentralen á slnum tima er
afteins innsti hluti Fossvogsins
meft minna en 100 É-coligerla I
hverjum 100 millilitrum, en þaft
eru hæstu mörk sem leyfft eru I
baðvatni samkvæmt siftustu
kröfum. A tslandi er miftaft vift að
minna en tiu E-coli séu í 100 ml.
vatns. I kringum útrennslisopin
skipta gerlarnir hinsvegar hundr-
uftum þúsunda ef ekki milljónum
pr. 100 millilitra. og liggja eins
og kragi meft öllum ströndum
Reykjavikur. Afteins fjörur á Sel-
tjarnarnesi viröast hreinar.
En eins og fyrr segir eru coli-
gerlar ekki skaölegir i sjálfu sér,
þeir eru afteins notaftir sem mæli-
kvarfti á mengun. A árunum
1976—78 stóft Guöni Alfreösson
sýklafræöingur fyrir rannsóknum
á sýnum frá skólpútrennsli á
fimm stöftum i Reykjavik. Sú
rannsókn var gerft á vegum Lif-
fræftistofnunar Háskólans og
styrkt I upphafi af borginni.
Slæmt hreinlætisástand
— Nifturstaftan er sú, aft meng-
un af völdum Salmonella sýkla er
mikil og samfelld á ákveönum
svæftum vift strendur borgar-
innar. Almennt hreinlætisástand
vift frárennsli er slæmt, skolpræsi
vifta of stutt og ná óvifta niftur
fyrir stórstraumsfjöruborft. Verst
er ástandift á ströndinni i Skerja-
firfti vift Shellstöftina, og i Ellifta-
vogi vestanverftum, þar sem
Sogaræsift svonefnda opnast. Ein-
angrunartiftni Salmonella I sandi
sýnir I allt aft 60 metra fjarlægft
frá stútunum er svipuft og vift
stútana segir Guftni Alfreftsson
dósent um nifturstöftur þessara
rannsókna.
Guftni gerfti þessar rannsóknir i
tengslum viö rannsóknir á Sal-
monellasýklum úr fólki, sem
hann hefur meft höndum i sam-
vinnu viö Rannsóknarstofu Há-
skólans.
Þaft kemur I ljós, aö þaft er
veruleg samsvörun milli algeng-
ustu tegunda af Salmonellasýkl-
um i fólki og þeim sýnum, sem
eru tekin í sjó vift skólpútrás-
irnar. En tegundafjöldinn er mun
meiri i skólpsýnunum. segir
Guöni.
Undir stjórn Guftna hafa auk
þess verift gerftar rannsóknir á
þörmum máva á Suftvestur-
landi og driti úr þeim. Niftur-
staftan þar er lika ljós: 15—20%
mávastofnsins bera Salmonella-
sýkla i sér.
Þaft er ekki undarlegt, þegar