Helgarpósturinn - 15.05.1981, Blaðsíða 23

23
hnlrjr^rpn^tl irinn Föstudagur 15. maf 1981
Fátt eitt kemur á óvart i frum-
varpi til laga um orkuver, sem
Hjörleifur Guttormsson iönaöar-
ráöherra lagöi fram á Alþingi i
vikunni. Þaö helsta sem kemur á
óvart, er ef til vill þaö, aö Hjör-
leifur hafi ekki komiö mönnum á
óvart og tekiö loksins afstööu um
framkvæmdaröö virkjana. En
Hjörleifur hefur nú veriö þekktur
fyrir flest annaö i sinni ráöherra-
tiö, en að keyra mál og ákvarö-
anir i gegn á mettima og þvi
bjuggust kannski menn ekki viö
þvi innst inni, aö breyting yröi
gerö á þeim vinnubrögöum aö
þessu sinni, þrátt fyrir ýmsar
yfirlýsingar rlkisstjórnarinnar i
þá veru, siðustu mánuöi.
Hjörleifur hefur lagt mikla
áherslu á, að ekki megi flana
neinu I orkumálunum og þau eigi
á Suðurlandi, en heila máliö snýst
um stóru orkuverin og rööun
þeirra þ.e. Fljótsdals-, Blöndu- og
Sultartangavirkjun.
Mjög hefur veriö deilt á Hjörleif
fyrir þaö, aö taka ekki af skarið
og ákveöa framkvæmdaröö þess-
ara virkjana. En máliö er langt
frá þvi aö vera einfald. Auövitað
gera allir sér ljóst, aö einhvern
veginn þarf að virkja þá umfram-
orku sem fæst meö byggingu
þessara orkuvera þvi almennur
markaöur tekur ekki viö öllu raf-
magninu og þá beinast augu
manna að orkufrekum iönaöi.
Fljótsdalsvirkjun i þeirri stærö,
sem um'er rætt, veröur t.d. aldrei
raunhæfur valkostur, nema stór-
iðjuver risi fyrir austan. Er þá
reiknaö meö stóriöju á Reyöar-
firöi.
Hjörlcifur Guttormsson á biaöa-
mannafundi um orkumálin. Hann
hikar með endanlega ákvörðun,
en það gera allir hinir lika.
(Visismynd — LP)
Allir biða, skoða og
rannsaka með Hjörleifi
að fullkanna bak og fyrir, áöur en
ákvaröanir eru teknar. Þessari
yfirlýsingu til styrktar, hafa heilu
bókahillurnar fyllst á skrifstofu
ráðherra, af skýrslum, athugun-
um og rannsóknum á þeim virkj-
anavalkostum, sem helst eru inni
:i dæminu.
Eins og margoft hefur komiö
fram i fréttum á siöasta misseri
og eins og frumvarp Hjörleifs ber
meö sér, þá eru þaö Blöndu-
virkjun, Fljótsdalsvirkjun og
Sultartangavirkjun, sem um-
ræöan stendur fyrst og fremst
um. Ýmsir aðrir smærri valkostir
eru einnig i myndinni: stækkun
Hrauneyjarfossvirkjunar,
Kvislaveita, stækkun Þórisvatns-
miöjunar. Þá hafa Alþýöuflokks-
menn I sinu orkufrumvarpi veriö
meö virkjun viö Búrfell.
I frumvarpi iönaöarráöherra,
er stefnt að þvi, aö allur þessi
pakki verði framkvæmdur. á
næstu fimmtán árum. Ekki virö-
istdeilt um nauösyn þess, aö auka
orkuvinnslugetu raforkuveranna
En stóriöjuáætlanir eru allt
annaö en einfaldar I sniöum og er
það viökvæmt pólitiskt mál, sem
vefst mjög fyrir rikisstjórninni.
Þar kemur til sérstaöa Alþýöu-
bandalagsins, sem vill ekki
hleypa erlendum aöilum inn i
landiö I stórum stil viö slika upp-
byggingu. Ekki eru þó allir
þeirrar skoðunar innan Alþýöu-
bandalagsins, en ljóst er þó, að
meirihluti Alþýðubandalags-
manna sættist ekki á annaö, en
þaö veröi íslendingar sem sitji
fyrst og fremst aö orkunýtingunni
og eigi þar af leiöandi meirihluta I
öllum stóriöjuverum, sem hér
yröu reist. Aörir flokkar eru hins
vegar sveigjanlegri I þessu máli-
og telja aö hagstætt samkomulag
megi gera við erlenda aöila hvaö
varöar uppbyggingu orkufreks
iðnaðar hér á landi.
Segja má, aö þarna sé sá
flöskuháls, sem I raun stöövar
ákvörðun um framkvæmdaröö
raforkuvera i næstu framtiö, þ.e.
hvernig, hvar og hverjir skuli
nýta þá orku sem þessar virkj-
anir koma til meö að gefa.
En fleira hamlar þó ákvörð-
unartöku um rööun. Máliö hefur
yfir sér sterkan svip kjördæma-
rigs. Suöurland, Norður-
landdvestra og Austfjarðarkjör-
dæmi berjast um fyrsta bitann og
vilja vera fyrst i röðinni. Og þing-
menn þessara kjördæma, flestir
a.m.k. verða aö standa aö baki
sinna heimamanna og fylgja
kröfunum eftir. Máliö er þvi
margflókiö, ekki aöeins innan
rikisstjórnarinnar, heldur ekki
siöur meðal stjórnarandstööu-
flokkanna.
Þótt Alþýðuflokkur og þá
einkanlega Sjálfstæöisflokkurinn
hrópi nú hátt um seinagang Hjör-
leifs og vilji I orði kveönu a.m.k.
afgerandi ákvöröun, þá getur
flokkurinn ekki komiö sér saman
um framkvæmdaröö. Til þess er
hrepparigurinn milli þingmanua
fyrrtaldra kjördæma of mikill.
Svipaða sögu er aö segja um Al-
þýöuflokkinn, þótt hann sé ekki
eins bundinn af þessum kjördæm-
um, þar sem flokkurinn er án
þingmanns á Austfjöröum og
Noröurlandi vestra
Flogiö hefur fyrir, aö Alþýðu-
flokkurinn hyggist skera á þenn-
an Gordionshnút og leggja fram
breytingartillögur viö frumvarp
Hjörleifs, þar sem kveöiö veröi
afdráttarlaust á um þaö, hvar
hefja eigi framkvæmdir viö næstu
virkjun. Ef flokkurinn bæri fram
slika tillögu, sem þó ekki er ljóst
ennþá, þá myndi það setja ýmsa
rikisstjórnarþingmenn i mikla
klemmu. Segjum svo, aö slik til-
laga myndi ganga út á þaö, aö t.d.
Fljótsdalsvirkjun ætti aö veröa
fyrst I rööinni. Hvernig myndu
þingmenn Austurlands bregöast
við? Gætu þeir greitt atkvæöi
gegn sliku? Og hvaö myndu þeir
þíngmenn, sem hvaö hæst hafa
hrópað um nauösyn ákvöröunar
taka til bragös?
Flest bendir þó til þess aö slikri
sprengu veröi ekki kastaö inn I
þingsali, á þessum siöustu dögum
þingsins. Hjá öllum flokkum er
þetta á svo viökvæmu stigi, aö
enginn leggur út I þaö ævintýri,
aö taka af skariö. „Þrátt fyrir
oröahnippingar, þá held ég aö
niðurstaöan veröi sú, aö allir
þingmenn séu innst inni sam-
mála, aö velta veröi málinu
áfram i nokkurn tima enn, án
ákvörðunar um rööum,” sagöi
einn stjórnarþingmaöur viö mig.
Og raunar var hljóöiö i flestum
þeim stjórnarandstööuþingmönn-
um, sem ég talaöi viö, á mjög svo
sama veg.
Þegar málið er skoöaö grannt,
er það þvi ekki aöeins Hjörleifur
og rikisstjórnin sem vill biöa meö
afdráttarlausar ákvaröanir I
málinu, heldur þingheimur allur.
Bæöi Alþýöuflokkurinn og
Sjálfstæöisflokkurinn hafa flutt
sinar tillögur um orkumálin. Tal-
iö er þó aö þau frumvörp veröi
söltuð og komi ekki til afgreiöslu.
A þessari stundu er erfitt aö sjá
hvernig stjórnarandstaðan kem-
ur til meö aö taka á frumvarpi
Hjörleifs, þegar þaö kemur til af-
YFIRSÝN £
greiöslu. „Þetta er ekki neitt,
neitt,” sagöi þingmaöur Alþýöu-
flokksins viö mig um frumvarp
ráöherra. „Þetta er svipaö þvi
þegar veriö er aö leggja fram
efnahagsmálafrumvarp fyrir Al-
þingi og þar kveðið á um verö-
stöðvun, sem verið hefur I gildi
um áraraöir. Allar þær heimildir
sem farið er fram á, aö Alþingi
staöfesti, eru fyrirliggjandi nú
þegar. Ráöherra heföi allt eins
getaö sleppt þvi aö fara meö þetta
frumvarp fyrir Alþingi. Þaö heföi
ekki breytt neinu til eöa frá.”
„Þetta er dæmigert rikis-
stjórnarfrumvarp,” sagöi Sverrir
Hermannsson. „Þetta er eins og
þau efnahagsúrræöi sem rikis-
stjórnin hefur borið á borö Al-
þingis, þar sem greinilega er ekki
samstaöa um neitt og málum
slegiö á frest hvaö eftir annað.”
Ljóst er þó, aö þingmenn
stjórnarandstööunnar eiga erfitt
meö aö standa gegn þessu frum-
varpi Hjörleifs, eins og þaö er úr
garöi gert. Eggert Haukdal þing-
maöur Suöurlands hefur boðaö
breytingartillögu viö frumvarpiö,
en fregnir herma, að þar sé ekki
afdráttarlaust tekin afstaöa til
rööunar, en áhersluþunganum þó
beint i rlkara mæli aö Sultar-
tanga. Allt bendir þó til þess, aö
Hjörleifur lulli i gegnum þingiö
meö þetta frumvarp sitt — ekki
hávaðalaust en þó án spjótalaga
— og það verði samþykkt. Er ekki
óliklegt að stjórnarandstaðan
taki á málinu með hjásetu við at-
kvæðagreiðsluna.
Aö öllu samanlögöu er þvi ljóst,
aö gagnrýnendur Hjörleifs og
seinagangsins hitta I mörgum til-
fellum sjálfa' sig i sllkum mál-
flutningi, þar sem þeir ekki frek-
ar en Hjörleifur geta né vilja á
þessari stundu höggva á hnútinn.
Til þess eru óvissuþættirnir of
margir og hreppapólitikin of
mikil.
Eítir
Guömund
■Arna
Stefánsson
................" "" 1 - |
Siðan fimmta lýöveldiö var
stofnað i Frakklandi fyrir 23
árum undir forustu de Gaulle,
hafa sömu stjórnmálaöfl farið
með völd i landinu. Hægri
flokkarnir hafa sigrað i hverjum
einustu kosningum, framanaf
með miklum yfirburðum.
Forsetarnir þrir sem setiö hafa
að völdum mega teljast arftakar
hvers annars, Pompidou var
lengi búinn aö vera krónprins de
Gaulle og Valery Giscard
d’Estaing geröi sér far um aö
koma fram sem sá sem héldi
áfram verki fyrirrennara sins.
Með kosningasigri sósialistans
Francois Mitterrands i forseta-
kosningunum veröa þvi ekki
aðeins stjórnarskipti I Frakk-
landi, nú veröur gamalgróiö
valdakerfi að vikja fyrir
breyttum þjóðarvilja. Loks hefur
ásannast, að stjórnmálaumskipti
eru möguleg eftir ákvæöum
stjórnarskrár de Gaulle, og er þó
ekki enn bitiö úr nálinni hvað
varöar sambúö forseta og
löggjafarþings.
Þegar Mitterrand var i senn
tekinn i Sósialistaflokk Frakk-
lands og geröur að foringja hans á
endurreisnarflokksþinginu 1971
var flokkurinn I öldudal og kom-
inn niöur i fimm af hundraöi at-
kvæða i siöustu kosningum. 1
fyrri umferö forsetakosninganna
I siöasta mánuði fékk Mitterrand
26 af hundraöi atkvæða.
Eftir að Mitterrand og öörum
nýjum mönnum, sem komu til
skjalanna úr ýmsum áttum, hafði
tekist að rétta sósialistaflokkinn
viö, kom upp ágreiningur I forust-
unni umvænlegustu leiö til aö
takast á við hægri flokkana um
völdin i landinu. Mitterrand haföi
forustu fyrir þeim, sem leita vildu
samvinnu viö kommúnistaflokk-
inn, og sú stefna varö ofaná. 1
fyrstu létu kommúnistar liklega,
Francois Mitterand
samstarfssáttmáli var gerður
milli flokkanna og mjóu munaði
að Mitterrand næöi forsetakjöri
1974, þegar hann var i framboöi
fyrir vinstri fylkinguna.
En þegar á daginn kom, aö
samvinna varð til aö efla sósia-
listaflokkinn til yfirburöa yfir
kommúnistaflokkinn, sneri
forusta kommúnista viö blaöinu.
Milli kosningaumferöa I þing-
kosningunum 1978 umhverföist
kommúnistaforinginn Marchais
og haföi i frammi árásir á sam-
starfsmenn slna i sósialistaflokk-
num, sem kostuöu kosninga-
bandalagiö sigur sem virtist
innan seilingar.
Þrátt fyrir þetta reyndi Mitter-
and aö reisa viö bandalagið viö
kommúnista, en talaöi þar fyrir
daufum eyrum. Innan sósialista-
flokksins tók Michel Rochard,
sem alltaf haföi veriö andvigur
samstarfinu viö kommúnista, að
leita hófanna um forsetaframboö
og þótti sigurstranglegur and-
stæöingur Giscards samkvæmt
skoöanakönnunum.
En þegar Mitterand geröi loks
Micel Rocard
upp hug sinn og ákvað að leita
eftir forsetaframboöi I þriöja
sinn, fylkti allur flokkurinn sér aö
bakihonum. Við kjörboröið i fyrri
umferð forsetakosninganna kom I
ljós, aö Mitterand haföi tekist aö
draga til sin að minnsta kosti
fjórðung af fylgi kommúnista, svo
Marchais frambjóðandi þeirra
komst naumlega yfir 15 af
hundraði atkvæöa.
Viö þessi úrslit fyrri kosninga-
.umferöar gerbreyttust stjórn-
málaviðhorf i Frakklandi og
vinstri sigur varö mögulegur.
Fram til þessa haföi
kommúnistagrýlan veriö þaö
haldreipi til dugöi hægri öflunum
til að riða baggamuninn i tvi-
synum kosningum. Forusta
kommúnista var fyrir sitt leyti
ánægð i grýluhlutverkinu, þaö
hentaöi vel flokki meö óuppgerða
stalinstiska fortið. Pólitisk kyrra-
staöa i fimmta lýðveldinu
byggðist á þessari hlutverka-
skiptingu milli samstæörar
hægrifylkingar og öflugs komm-
únistaflokks.
En þegar Mitterand haföi sýnt I
fyrriumferö forgetakosninganna,
aö sósialistaflokkurinn var fær
um að kveöa kommúnista i kút-
inn, voru álögin rofin. Hann haföi
visaö á bug öllum skilyr ðúm sem
Marchais haföi sett fyrir stuön-
ingi viö hann, og nú áttu
kommúnistar ekki annars úr-
kostar en aö biöja fylgismenn
sina að ganga til liös viö forseta-
frambjóöanda sem þeir úthúðuöu
allt hvaö af tók daginn áöur.
Þetta var merkið sem vinstri
sinnaðir gaullistar og óháöir kjós-
endur þurftu til að snúast til fylgis
viö Mitterand og tryggja honum
sigur. Kommúnistar voru á
undanhaldi, Mitterand haföi
komiö þeim á kné, og nú var um
aö gera að styrkja hann til aö
fylgja sigrinum eftir. En fleira
kom til, þegar stifla kommúnista-
hræöslunnar var brostin.
Franskir kjósendur geta margir
hverjir vel hugsað sér aö til raun-
verulegra stjórnarskipta komi
eftir 23 ára bið. Þar á ofan hefur
Giscard bakaö sér óvinsældir af
ýmsu tagi á forsetaferlinum.
Nú er næsta verkefni Mitter-
ands að skipa rikisstjórn til
bráöabirgöa fram aö nýjum þing-
kosningum I næsta mánuöi. Hún
veröur skipuö flokksbræörum
hans og nokkrum sérfræðingum.
Til helstu ráðherraembætta eru
nefndir Rochard, aðal keppi-
nautur Mitterands I flokknum.
Pierre Mauroy, sá sem
snjallastur þykir aö miöla málum
milli mismunandi hópa i
flokknum, og tveir menn með
skamma vist 1 flokknum en mikla
reynslu af utanrikismálum og
kaupsýslu, þeir Claude Cheysson
og Jaques Delors.
Mitterand gerir sér vonir um,
aö eftir þingrof veröi kjöriö nýtt
þing, þar sem meirihluti veröi
fyrir stefnu stjórnar sem hann
skipar. Þingiö veröur kosiö i
tveim umferöum, og úrslitum
ræöur hverjir samningar takast
milli umferða um gagnkvæman
stuöning flokka og einstakra
frambjóöenda. Ljóst er aö komm-
únistar gera I þingkosningunum
Leið Mitterands til vinstri sigurs var
að bjóða kommúnistum byrginn
eftir
Magnús
Torfa
Olafsson
úrslitatilraun til aö knýja Mitter-
and til aö ganga til samninga viö
sig. Eins vist er, aö hann getur
skákaö i þvi skjóli, að
kommúnistum er nauöugur einn
kostur að vinna aö vinstri sigri i
þingkosningunum, ef þeir vilja
ekki eiga á hættu algera upplausn
i flokki sinum, svo hann þarf
engum afarkostum aö sæta af
þeirri hálfu, og sist ef rætast
vonir sósialista um aö sigurinn i
forsetakosningunum stórefli
gengi frambjóðenda flokksins til
þings.
Þar að auki eru ýmsir mögu-
leikar til samstarfs opnir hægra
megin viö sósialista eftir fall
Giscards. Róttæki flokkurinn er
oröinn smár, en gerir tvimæla-
laust kosningabandalag viö sósia-
lista. Vinstri sinnaöir gaullistar
eru margir hverjir visir til aö
hjálpa Mitterand til að ná þing-
meirihluta fyrir stjór.n sina eins
og þeir kusu hann til forseta. Og
flokkur Giscards, UDF, er i raun-
inni bandalag margra flokks-
brota, sem búast má viö aö leysist
upp að einhverju leyti, þegar úr
sögunni er sú hvöt til samstööu
sem valdaaöstaðan veitti.
Ofan á þetta bætist, að fullur
fjandskapur er meö Giscard og
nánustu fylgismönnum hans og
Chirac, foringja gaullista, þvl
ekki verður annaö sagt en Chirac
styddi forsetann fráfarandi meö
hangandi hendi i siöari kosninga-
umferö. Vandkvæöi á samstööu
stærstu fylkinga hægri manna i
þingkosningum eru þvi sist minni
en þau sem uppi eru hjá
kommúnistum og sósialistum.
Úrslit frönsku þingkosninganna
eru i rauninni jafn tvisýn og
forsetakosningarnar voru.