Helgarpósturinn - 15.05.1981, Blaðsíða 18

18
Hjó/ og ró! í Ný/istasafninu
Þeir Arni Páll og Magnús
Kjartansson hafa opnað sýningu
i Nýlistasafninu að Vatnsstig og
sýna þar 18 verk, 10 skúlptúra
og 8 málverk. Eins og á fyrri
sýningu þeirra kumpána i Djúp-
inu, fyrir einu og háifu ári, eru
flest verkin unnin i samvinnu.
Þetta er þvi sannkölluð samsýn-
ing. Þó eru málverkin undan-
þegin þessu krulli, þótt þau séu
keimlik vegna sömu efnisnotk-
unar og aðferðar.
Allt frá þvi þeir sýndu saman i
Djúpinu, hefur þessi samvinna
þeirra verið mjög náin. Sú sýn-
ing færði þeim starfslaun til eins
árs úr Menningarsjóði og er
sýningin nú, afrakstur þessa
styrks. Svo náin tvinnun lista-
manna er óalgeng, en engan
veginn óþekkt. Þar má benda á
náið starf Picassos og Braques i
byrjun kúbismans. Oft var
vinna þeirra svo lik, að þeir
vissu ekki „hvurs var hvert eða
hvort var hvað”. Þó er mér til
efs að þeir hafi unnið sameigin-
lega að einhverju verki.
Sé litið nánar á skulptúrinn,
er hann kveiktur sparðatiningur
brotajárns sem félagarnir hafa
viöaðaðsér. Hvorugurþeirra er
myndhöggvari að mennt,
Magnús er málari en Arni Páll,
ljósmyndari. Þeir hafa þvi orðið
aö bæta við sig tækni á nýju
sviöi. Ekki fæ ég betur séð en
það hafi tekist með afbrigðum
vel. Bestu verkin eru vægast
sagt mjög sannfærandi, þótt
finna megi vissa hnökra á öðr-
um sem fremur stafar af stuttri
viðkynningu við miðilinn og efn-
ið, en sjónrænni vankunnáttu.
Þessir brotajárnsskúlptúrar
skiptast i fristandandi skúlptúra
sem sjá má frá ólikum hornum
og vegg- eða lágmyndir ásamt
gólfverkum sem hafa takmark-
að umgengi.
Þó eflaust finnist mörgum,
brotajárn fremur óviðkunnan-
legur efniviður i höggmyndir,
byggja þeir Magnús og Arni
Páll á traustri hefð sem reyndar
á rætur sinar að rekja til áður-
nefnds Picassos. Eftir strið hafa
fjölmargir þekktir myndhöggv-
arar notað rusl og drasl i verk-
um sinum. hefur það verið i og
með til að brjóta niður þá múra
sem aðskilja „finni” og „ófinni”
efni i myndlist, þ.e. til baráttu
gegn þvi pjatti sem sifellt er
fylgifiskur staðnandi listgildis.
Þó eru fáir myndhöggvarar hér
sem uppgötvað hafa fagurfræði-
legt gildi bilakirkjugarða og
brotajárnshauga.
Þeir Arni Páll og Magnús
sverja sig þvi i ætt við ný-
dadista eftirstriðsáranna, menn
á borð við Tinguely og
Rauschenberg. En vegna
áherslu á formrænt gildi fremur
en hreyfanleik vélarinnar, er
afstaða tvimenninganna likari
Stankiewicz og David Smith.
Innbyrðis eru verk þessi ólik en
best eru þau verk sem sam-
ræma súrrealiska glettni og inn-
sæi i eðli höggmyndar: „Klæði”
(9) og „Mamma skilur allt”
(10) sem eru veggskúlptúrar. A
hinn bóginn eru „Fyrir menn”
(15) og „Sperriieggur” (16)
mjög góð sem gólfverk. Þau
sýna hæfni þeirra féiaga til að
fást við flókin, skúlptúrisk
vandamál.
Þrátt fyrir háesþetiska eigind
brotajárnsins, hafa þeir
Magnús og Arni Páll kosið að
„lifga” upp á rauðbrúna litinn
með málverkum. Hinn fyrr-
Föstúdagur 15. rnáí 1981
Magnús og Arni Páll i Nýlistasafninu — samvinna þessara
tveggja listamanna hefur borið ríkulegan ávöxt, segir Halldór
Björn m.a. iumsögn sinni.
nefndi á hér 5 verk, en sá siðar-
nefndi 3. 1 málverkunum er
einnig um tilraunastarfsemi að
ræða. Félagarnir nota ljósnæm-
an baðmullarstriga sem þeir
steinka með lit og varpa siðan
myndefninu á. Hér er um hraða
aðferð að ræða sem engu að sið-
ur krefst leikni svo vel megi til
takast. Slika leikni hafa þeir
félagar til brunns að bera og
falla þvi engan veginn ofan i
pytt tækninnar.
Þó eru málverkin misgóð,
engu að siöur en höggmyndirn-
ar. Bestu myndirnar eru án efa
„Leir” (1) eftir Magnús og
„Iðjuleysi” eftir Árna Pál. í
þessum tveimur myndum hald-
ast einkar vel i hendur, sjálf-
sprottin (spontan) tækni og skýr
myndhugsun.
Þegar öllu er á botninn hvolft
er greinilegt að samvinna þess-
ara tveggja listamanna hefur
borið rikulegan ávöxt. Það sem
i Djúpinu voru óörugg spor i átt
til einhvers stærra, er nú orðin
markviss ganga. Það er þvi litil
ástæða til annars en að óska tvi-
menningunum til hamingju með
þessa sýningu.
PS: Leiðrétting við umsögn
um sýningu Björns Rúriksson-
ar. Bg hélt að myndin af Mýrar-
húsaskóla á Seltjarnarnesi væri
erlend geimrannsóknarstöð.
Auk þess eru loftmyndir i
minnihluta á sýningunni en ekki
meirihluta.
Oður til náttúrunnar
Gustav Mahier:
Synfónia nr. 3 I d-moll
einsöngvari: Helen Watts
kórar: Drengjakór Wands-
worth-skóla og Ambrosian
Choir
flytjendur: London Symphony
Orchestra
stjórnandi: Georg Solti
útgefandi: DECCA 5.48035
(2LPs) 1968.
Ef hægt er að segja um
Wagner að hann hafi snúið
ljóöasöngnum i óperu, snéri
Gustav Mahler (1860—1911)
honum i symfóniu. Til þess
notaði hann oft þrefalt stærri
hljómsveitir en Beethoven hafði
þekkt, enda var hann einn mesti
stjórnandi allra tíma og gjör-
þekkti möguleika og takmörk
symfóniunnar. Þaö ætti þvi eng-
um að koma á óvart þótt þvl sé
haldið fram, aö fá symfónisk
verk séu jafn erfiö I flutningi og
verk Mahlers.
En það er ekki eingöngu
vegna stærðar þeirra aö stjórn-
andi og hljómsveit þurfa á öllu
sinu að halda, heldur og vegna
innri gerðar þeirra. Það sem
skilur I milli verka Mahlers og
hins vegar symfónia Beet-
hovens eöa Brahms, er áhersla
hins fyrrnefnda á sálræna tján-
ingu umfram klassiska upp-
byggingu og úrvinnslu. Það sem
Mahler jós úr brunnum sálar
sinnar er þvi langt frá þvi að
vera hefðbundið, þegar betur er
að gáð. Hann er arftaki Berlioz,
prógrammatiskur „par excell-
ance”, en umfram allt er hann
undir sterkum áhrifum
Wagners, Hkt og svo fjölmargir
sið-rómantikerar. Hann þenur
hið symfóniska form til hins ýtr-
asta og er reyndar siöasti full-
trúi slikra verka I hinum þýsku-
mælandi heimi.
Mahler samdi 3. symfónlu
slna (hina „kosmisku”, eins og
hún er oft nefnd), sumrin
1893—96. Hann starfaði þá I
Hamborg sem stjórnandi. Allar
symfóniur hans eru samdar að
sumarlagi I frii frá störfum og
er þessi þvl engin undantekning.
Þó er árstíðin hvergi eins nálæg
og hér, enda er yfirskrift kafl-
anna sterkt ákall til vaknandi
náttúru, sannkallaður sumar-
óöur:
1. Pan vaknar, sumarið gengur
I garð.
2. Það sem blómin á enginu
segja mér.
3. Þaö sem dýrin i skóginum
segja mér.
4. Það sem nóttin segir mér.
5. Það sem morgunklukkurnar
segja mér.
6. Það sem ástin segir mér.
Þessi prógrammatiska yfir-
skrift er undirstrikuð með
samtvinnaöri tónlist, þar sem
mjög ber á blásturs- og tré-
blásturshljóöfærum I róman-
tiskum anda, enda eru básúna
og horn óspart notuö sem ein-
leikshljóðfæri. En einnig er
slegið á mýkri strengi, einleiks-
fiölu og hvarvetna eru selló og
bassar áberandi. Reyndar er I
hinum 33. mínútna fyrsta kafla
gefin forskrift af þeim stefjum
sem dúkka upp hér og þar i
öðrum köflum symfóniunnar, I
breyttri mynd. En einnig er að
finna i þessum margslungna
kafla, lykilinn að hljóðfærasetn-
ingu Mahlers. Gegn sterkum
samhljómi, brýtur hann hljóm-
sveitina i parta sem bltast á.
Kaflinn er líkastur fljóti sem
kvlslast I margar greinar en
rennur svo saman að lokum og
verður likt upphafi sinu. Eftir
hinn ballet-kennda „Tempo di
menuetto” og 3. kaflann, þar
sem snögg skipti milli dúr og
moll varna meginþemum aö ná
yfirhöndinni (vísar til siðustu
symfónia Mahlers), nær verkið
hápunkti i 4., 5. og 6. kaflanum.
Þeir eru sem ein samfella.
Strengir og hörpur spila óræöa
undirtóna, meðan Helen Watts
túlkar með þróttmikilli alt-rödd
„O Mensch” (úr „Also sprach
Zarathustra” eftir Nietzsche).
Henni er svarað af drengja-
kórnum I 5. kafla, morgun-
klukkunum sem syngja hið
glaöværa „Bimm-bamm...” og
kvennakór hins „himneska
ákalls” (ljóðið er úr: „Des
knaben Wunderhorn”) 6. kafl-
inn er rólegt og langt niðurlag
eftir þennan óratoriska há-
punkt.
Of langt mál yröi upp að telja
öll þau blæbrigöaskipti og lit-
rlka innkafla sem Sir Georg
Solti tekst svo meistaralega að
draga fram og gera þessa
symfóniu svo meistaralega. Það
er leitun að jafn góöri stjórn á
þessu meistaralega verki. Enda
hefur Sir Georg sannað ræki-
lega stöðu sina sem einn fremsti
stjórnandi há- og sið-róman-
tiskrar tónlistar, (m.a. er hann
fyrstur til að stjórna öllum
Niflungahring Wagners á
hljómplötur, 19LPs, Decca
1971). Þessi útgáfa af 3.
symfóniu Mahlers hefur enda
hlotið tvenn verðlaun:
Deutscher Schall-plattenpreis
og Grand prix du disque. Ætti
slikt aö nægja til að mælt sé með
henni.
Næstum 80 árum eftir að
Mahler stjórnaöi sjálfur frum-
flutningi symfóniunnar I heild
sinni i Krefeld (en verkið er
jafngamalt
Pathétique-symfónlu
Tsjaikovskys og Skógarpúka
Debussys), hefur þetta merki-
lega tónskáld öðlast þann sess
sem honum ber og naut aldrei I
lifanda llfi. Þessi umskipti eru
að mörgu leyti ávöxtur plötu-
útgáfu á borð við þessa og frá-
bærrar túlkunnar Sir Georgs
Solti.
Uppsveifla ís/ensku nýbylgjunnar
Þeyr-útfrymi
Fyrir slðustu jól sendi Þeyr
frá sér slna fyrstu plötu. var þar
um stóra plötu að ræða og heitir
hún Þagað i hel og hefur það
eiginlega orðiö hlutskipti
plötunnar. Er það fyrst og
fremst komiö til af þvi að enn
hefur ekki tekist að pressa
ógallað dntak af henni og sýnist
sitt hverjum hvers sökin er.
A þessum rúmum fjórum
mánuðum sem liönir eru frá út-
komu áðurnefndrar piötu, hefur
ýmislegtbreyst og flest til batn-
aðar og I dag telst hljómsveitin
Þeyr til athyglisverðari hljóm-
sveita sem komið hafa fram á
sjónarsviðið hér á landi á
undanförnum árum.
Þær mannabreytingar sem
hljómsveitin gekk i gegnum i
upphafi þessa árs hafa sannar-
lega oröið henni til góös og óhætt
er aö fullyrða aö innan hennar
vébanda eru nú standandi tveir
af betri gítarleikurum okkar I
dag.
Þaö var greinilegt á tónlist-
inni á Þagað I hel, aö hljóm-
sveitin hafði á upptökutima
plötunnar gengið I gegn um
miklar stökkbreytingar hvaö
tónlistina áhrærði og þar var
engan fastan punkt að finna. Á
litlu plötunni tJtfrymi, sem er
nýútkomin, er þó greinilegt að
þeir hafa komið sér niður á sina
línu. Tónlist þeirra er núna
hvort tveggja i senn, nokkuð aö-
aögengileg og framsækin. Ef ég
ætti að nefna einhverja hugsan-
lega áhrifavalda detta mér helst
i hug hljómsveitir eins og Com-
sat Angels og Associates.
Live Transmission, sem til-
einkað er Ian Curtis, fyrrum
Joy Division söngvara er betra
lag plötunnar. Er flest sem
hjálpast að til að gera lag þetta
gott. Hilmar örn og Sigtryggur
skapa góðan grunn með þéttum
samleik á bassa og trommur,
samspilþeirra Gullaog Steina á
gitarana er til fyrirmyndar og
heilaskemmandi sólóið sem sá
fyrrnefndi kreistir úr gitarnum
er þrælgott. Nú, loks ber að geta
þess aö Magnús skilar söngnum
mjög vel.
Lagið á hinni hliðinni heitir
Heima er best og þó það sé gott
og vinni vel á, þá stendur það
hinu nokkuö að baki. Undirleik-
urinn er góður og eru þar greini-
leg áhrif frá fyrrgreindum
áhrifavöldum. Um sönginn er
þaö aö segja að hann er nokkuð
sérkennilegur og verður mér
helst til að likja honum viö
„söng” I dub-tónlist, þó tilfinn-
ingin sé annarskonar.
Þeyr er greinilega á réttri
leið, þaö sýna þeir svo ekki
veröur um villst meö plötu
þessari. Það verður þvi vonandi
ekki langt að biöa nýrrar stórr-
ar plötu frá þeim.
Purrkur Pillnikk-Tilf
Margar góðar og athyglis-
verðar hljómsveitir hafa
skotið hér upp kollinum á
siðustu vikum og mánuðum.
Þarmættixiefnahljómsveitir svo
sem Baraflokkinn, Taugadeild-
ina, Grýlurnar og Purrk Pill-
nikk. Síðastnefnda hljómsveitin
er þó liklega þeirra furðulegust,
jafnframt þvl að teljast ein sú
athyglisverðasta. Ég held að
mér sé óhætt að segja að þeir
eigi ekkert þeirra hljóðfæra,
sem þeir hafa leikið á og æf-
ingarnar hafa ekki verið marg-
ar. Leikur þeirra er þvi ef þetta
er haft i huga ótrúlega þéttur,
tónlistin sem þeirleika er hrá og
lifleg. Lög þeirra eru öll mjög
stutt, eða aðeins um ein og hálf
minúta það lengsta. Hinsvegar
eru hugmyndir þær sem þeir
skella fram svona algerlega
óunnum álika margar og lögin
sem þeir flytja. Tónlist Purrks-
ins er því fersk, en gera má ráö
fyrirþvl að I framtiðinni eigi þó
lög þeirra eftir að lengjast um
leið og farið verður að vinna
betur úr hugmyndunum.
Eitt aðalslagorð hljómsveit-
arinnar hefur verið. „Málið er
ekki hvað maöur getur, heldur
hvað maður gerir”. Og þeir
Purrkarar hafa sannarlega gert
sitt af hverju þann stutta tima
sem hljómsveitin hefur starfað,
og nú hafa þeir meira að segja
afrekað það að senda frá sér
plötu. Stór-li'til plata segja þeir
að það sé, þar sem hún
inniheldur tiu lög, en hafa ber i
huga að lögin eru öll stutt. Þótt
platan sé tekin upp mjög
skömmu eftir stofnun hljóm-
sveitarinnar, þá er hún engu að
siður góð. Þvi er þó ekki að neita
að tónlist þeirra skilar sér betur
þegar um lifandi flutning henn-
ar er að ræöa, þar sem tauga-
veiklunarleg sviðsframkoma
Einars Ben. raddmanns, setur
mikinn svipá framkomu hljóm-
sveitarinnar.
Nú hefur Purrkur Pillnikk
vist tekiö sér fri frá tónlistar-
flutningi og það er vonandi að
þeir standi við það að byrja
aftur með haustinu, þvi ef þeir
gera þaö eiga þeir áreiðanlega
eftir að gera enn betur en hing-
að til. Ég er a.m.k. ekki hrædd-
ur um að þar sem Einar Ben.
kemur einhvers staðar nærri
verði um nokkurn hugmynda-
skort að ræða. Þar að auki hefur
honum tekist að fá i lið með sér
skemmtilega spilara, þar sem
þeir Frikki,Bragi og Asgeir eru.