Helgarpósturinn - 26.06.1981, Page 8

8
Föstudagur 26. júnf Í981
pásturinrL-
Blað um þjóðmál, listir og
menningarmál
Utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon
Ritstjórar: Árni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn-
grímsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Guðmundur Arni
Stef ánsson og Þorgrímur
Gestsson.
Utlit: Jón Oskar
Ljósmyndir: Jim Smart.
Auglýsinga- og sölustjóri:
Höskuldur Dungal.
Gjaldkeri: Halldóra Jóns-
dóttir.
Dreif ingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Síðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8—10. Símar:
81866, 81741, 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
KVERKA TAKIÐ
Lausn læknadeilunnar er
eðlilega mikill léttir fyrir rikis-
valdið, heilbrigðisstéttirnar og
þjóðfélagið f heiid. En lausn þess-
arar erfiðu deilu sýnir þó um leið
hversu vanmáttugt rikisvaldið er
gagnvart launþegum sem eru í
þeirri lykilaðstöðu i þjóðfélaginu
að geta náð á rikinu kverkataki
og nánast knúið fram allar kröfur
sinar i krafti þess. Þessi samn-
ingsaðferð er þvi meira I ætt við
fjárkúgun en frjálsa samninga —
eins konar borgarskæruhernaður
án blóðsúthellinga, og I raun er
fátt til varnar.
t yfirheyrslu Helgarpóstsins við
Þröst ólafsson, aðstoðarmann
fjármálaráðherra, lýsir hann
framangreindri lykilaðstöðu ein-
stakra þrýstihópa meö eftirfar-
andihætti: ,,Það hefur áður kom-
ið fyrir að stéttir, sem geta sett
hnifinn á barka þjóðfélagsins,
hafa slitiö sig úr samhengi við
annað launafólk i landinu og kraf-
ist betri kjara en áður. Það eru
mörg dæmi um slfkt, enda er okk-
ar þjóöfélagsskipan þannig, að
stéttir sem eru ósvifnar, geta
nánast sett stólinn fyrir dyrnar”.
Telja má nokkuð vist, að ríkis-
vaidið sé ekki búið að bita úr nál-
inni með samningum sinum við
lækna og þar áður við fóstrur. 1
vikunni barst inn á borð fjölmiðla
fréttatilkynning frá launþega-
samtökum hjúkrunarfræðinga,
þar sem lýst er yfir mikilli
óánægju meö launakjör og boðað-
ar umræður um nýjar baráttuaö-
ferðir I kjaramálum. Ekki er út 1
hött að ætla að þar og vfðar veröi
fylgt þvf fordæmi sem fengist hef-
ur i samningum rikisins viö fóstr-
ur og lækna.
Það er erfitt að álasa fulltrúum
rikisvaldsins fyrir að hafa látið
undan siga viö samningsboröið aö
þessu sinni. Ekki verður með
góðu móti séð að þeim hafi verið
annarra kosta völ, eins og málum
var komið. Hitt er annað mál
hvort ekkisé tfmabært fyrir rikis-
valdið að taka til endurmats allt
launafyrirkomulag hins opin-
bera. Töluverður launamunur
hefur f mörgum tilfellum verið
milli launakerfis hins opinbera
annars vegar og svonefnds frjáls
vinnumarkaðar hins vegar.
Til að jafna út þennan launa-
mun hefur þess vegna oftast verið
gripið til þess ráðs af háifu for-
ráðamanna opinberra stofnana
og fyrirtækja að gefa starfsfólki
sinu kost á verulegri og stundum
nánast ótakmarkaöri yfirvinnu.
Þess vegna vaknar sú spurning
hvort ekki væri reynandi — ef
tæknilegar aðstæður leyfa — að
færa Iaun opinberra starfsmanna
nær raunverulegum launa-
greiöslum á hinum frjálsa vinnu-
markaði.
Auðvitað er allsendis óvist að
slik ráðstöfun ein sér mundi
nokkrusinni tryggja það að laun-
þegahópar sem eru i lykilaöstöðu
til að knýja fram kröfur sfnar,
muni ekki nýta áfram kverkatak
sitt á þjóðfélaginu. En raunhæf-
ara launakerfi kynni að gera
þessum stéttum erfiðara um vik.
3L
Ef ekki gerast þvi stærri at-
burðir á landi voru það sem eftir
lifir sumars, þá mun amk. einn
atburður sumarsins koma til meö
að loöa viö spjöld sögunnar, þeg-
ar þær Vigdis og Hjördis fundust
á Laxárdalsheiði, tvær konur,
önnur forseti lýðveldisins hin
sýslumaður Strandasýslu.
Undirr. er margt betur lagið en
setja á pappfr dramatiskan texta
en þó fer ekki hjá þvi, að einhver
tilfinning i þá veru bærist með
honum og þarna hafi orðið sögu-
leg stund á Islandi, stund sem
hafin er yfir agg og vei þessara
björtu jiínidaga. Manni finnst
næstum þvi, að slikur fundur heföi
átt að verða um óttuskeið á sjálfa
Jónsmessunótt, þvilikur hilling-
arljómiá eftirað leika um hann i
sögunni og þvflfkur er skyldieiki
hans við óskastundina. En fyrir
DÍSIR
ofgnótt og offlæði tekst mönnum
æverr aðgreina stóra atburði frá
litlum og f sfbylju fjölmiðlanna
sér oft ekki Ut Ur augum. En mér
finnst fundur hinna tveggja Disa
á Laxárdalsheiði tákna skil I is-
lenskri kvennabaráttu, i islenskri
mannréttindabaráttu, og vera
kyndill hinu undirokaða kyni um
veröld vfða. Og konur þær sem
þarna hittust höfðu ekki valist til
æðstu metorða fyrir annarlegar
sakir sem tftt er með þjóðinni
heldur höfðu þær valist vegna
eigin verðleika. Slikt og annað
eins hefði líkiega verið óhugsandi
fyrirum það bil 30 árum, svo rót-
gróinn var hugsunarhátturinn aö
þaðhlytiað verða karlmaöursem
þægi vald sitt frá þjóðinni til að
gegna forsetaembætti, engum
datt í hug að minnast á önnur ein
fim að kona yrði forseti og tæp-
lega eöa jafnvel enn siöur að kona
gegndi sýslumannsembætti.
En hvers vegna að minnast á
skil í sambandi við Laxárdals-
heiði, hvað varöar fundur þeirra
Disa okkur hin og islenskt þjóðfé-
lag? Hann er staðfesting á þjóðfé-
lagi okkar, að misréttið er ekki
eins svart og margir vilja vera
láta, menn hafa tækifæri enda
þóttþeirséu ekkibornir til fjár og
frama einsog þó enn gerist, þessi
fundur er enn frekari staðfesting á
að tsland fastrar stéttaskiptingar
er ekki f nánd, enda þótt við búum
i lagskiptu þjóðfélagi sem mun
vafalaust rikja um ókomnar tíðir.
Þaðerhins vegar ljóst, aö enginn
heilbrigður er hlekkjaður f sínum
fyrsta farvegi af efnahagslegum
orsökum, en svo ber við, að þær
Dísir finnast á Laxárdalsheiði á
því ári sem helgað er fötluðum og
haridsala okkur fullvissuna um
betri tfð með blóm í haga. En
Vestlendingar og Vestfirðingar
geta verið stoltir, að þessi fundur
varð á mörkum fjórðunga þeirra
og Strandamenn -af þvi, að þar
var fyrsti sýslumaðurinn úr röð-
um kvenna skipaður líkt og Súg-
firðingar tala um þaö með nokk-
urri ánægju, að þangaö vigöist
fyrsta konan I prestastétt séra
Auður Eir Vilhjálmsdóttir.
Glæpur gegn íslandi
Ég vona að mér hafi mis-
heyrst. Ég hlustaði á útvarps-
fréttimar á laugardagskvöldið.
Þulurinn sagði áð útlendingar
sem voru staðnir að þvi að ræna
116 villiandareggjum, hefðu
verið sektaðir um 100 krónur.
Og vi'sað úr landi. Villiandar-
eggið er samkvæmt þessu ekki
einnar krónu virði stykkiö.
Hafi mér ekki misheyrst, þá
er hér á ferðinni gráthlægileg-
asta frétt seinni ára. Sé ureltum
lögum um að kenna, er full
ástæða til að setja bráðabirgða-
lög i f jarvistjlþingis, sem kveði
á um hæstu sektir og harðri
refsingu við glæpum sem þess-
um. Hér er á ferðinni stór-
glæpur gegn hinu viðkvæma lif-
riki Islands. Setja þarf ströng
svara, að þeir gleymast i öllu
því pappirsflóði sem fylgir
dómskerfinu. A sama tima sitja
menn og lepja hvundagsfasism-
ann hver ofan i annan og setja
lög um að menn verði að aka
með bilbelti! Eins og fullorðið
fólk, sem hefur tekið biipróf, sé
ekki fært um að bera ábyrgö á
sjálfu sér og þvi þurfi að setja
lög um aö vernda menn fyrir
sjálfum sér. Hvenær setja sömu
pappírstigrfsdýr lög um að
menn verði að ganga um með
trefil í kulda? Til að tryggja að
þeir fái ekki kvef.
Eitt af þessu pappirstigris-
dýrum, benti á að notkun bil-
belta væri ekki einkamál
manna, heldur alls þjóðféiags-
ins. Hök hans voru þau að þjóð-
Heimir Pálsson—Hrafn Gunnlaugsson — Jónas Jónasson — Magnea J. Matlhías-
dóttir — Páll Heiðar Jónsson — Sigurður A. Magnússon — Þráinn Bertelsson
lög og kynna þau fyrir þeim út-
lendingum sem koma hingað
sem túristar. Þetta er ekki i
fyrsta skipti sem þjófnaðarmál
af þessu tagi koma upp, en
seinagangur kerfisins virðist
enn við sama heygarðshorniö.
Það ætti að vera frumskylda
islenskrar refsilöggjafar að
vernda þá fáu málleysingja sem
heimsækja okkur hvert vor og
gera íslenska sumarið að fagn-
aðarundri. En það vill oftast
fara þannig fyrir smávinum
okkar sem eiga sér enga máis-
félagið þyrfti að borga sjúkra-
húsvist og örkuml þeirra sem
slösuðust ef þeir notuðu ekki bil-
belti. En gildir ekki það sama
um þá sem kvefast, trefils-
lausir, — eða þá um reykinga -
menn sem öll læknasamtök
vara viö sígarettum. A ekki aö
setja lög sem banna reykingar
af þvi' þjóðfélagið tekur á sig
skaðann af reykingum og þarf
að borga sjúkrahúsvistina. Með
sömu röksemdafærslu þarf i
rauninni að setja lög um allt
mannlegt athæfi sem stjórnast
Fálkar og andaregg
Forkólfur Bilbeltafargansins
af heilbrigðri skynsemi. Það er
kannski skýrasta dæmið um,
hve andlega geldur flokkur ein-
staklingsfrelsis og einkafram-
taks Sjálfstæðisflokkurinn, er
Land og synir
orðinn að ekki datt nokkrum
þingm anni Ur þeim hópi i hug að
taka lögin um bilbelti upp sem
spurningu um grundvallar
mannréttindi.
H ugsunarháttur pappirs-
tigrisdýranna og hvundags-
fasisminn er smám saman að
gegnsýra svo þetta þjóðfélag, að
mönnum finnst sjálfsagt að lög-
gjafinn hafi frumkvæði að þvi
að vernda þá fyrir sjálfum sér,
og lýsi fullu frati á heilbrigöa
skynsemi.
En snúum okkur aftur að Ut-
lendingunum sem rændu andar-
eggjunum 116. Ég er sjálfur
fylgjandi þvi að við löðum til
okkar ferðamenn, en það má
ekki gerast á kostnað okkar
varnarlausu smávina. Við eig-
um meiri skyldur við þá en
sjálfa okkur, því án þeirra væri
landið okkar litils virði.
Ferðamálafrömuður var i Ut-
varpsviðtali um daginn og velti
þá vöngum yfir þvi' hvers vegna
miklu fleiri ferðamenn væru
væntanlegir til Islands frá Ame-
riku i' sumar en oftast áður.
Auðvitað fann hann ótal skýr-
ingar á auknum fjölda ferða-
manna til að sanna eigið ágæti.
En blessaður maðurinn hefur
trúlega ekki heyrt neitt um það
að á siðasta hausti voru tvær
nýjar i'slenskar kvikmyndir
sýndar i þrem helstu borgum
Ameriku og fengu frábærar
móttökur TrUlega hefur enginn
áhorfenda myndanna pantað
sér far til tslands i sumar? Og
tnílega er landkynning ekkert
nema prentun pappirspésa og
kaup á auglýsingum?
En staðreyndin er sú að Is-
land kynnir sig best i gegnum
verk þeirra listamanna sem fást
við að lýsa þvi' mannlifi sem hér
er lifað og þvi landi sem þeir
búa i. Það er full ástæða tfl að
verja þvífjármagni sem veitter
til landkynningar þannig að það
stuöli um leið að okkar eigin
sjálfstæði og menningarlegri
reisn. Til þess þarf annan skiln-
ing og hugsunarhátt en kom
fram i' nefndu útvarpsviðtali.