Helgarpósturinn - 26.06.1981, Blaðsíða 22

22
Föstudagúr 26. júni 1981
ÞÓ AÐ VERÖLDIN
R/NGL/ST OG
RIÐI T/L FALLS
Besta leikkona ársins i Frakk-
landi Catherine Deneuve
Kvikmynd Francois
Truffaut, ,,Le
dernier métre"
hlaut flest ,,Cesar"
verðlaunin í París
Frakkar hafa lika sin óskars-
verðlaun i kvikmyndabrans-
anum, ncfnast þau Cesar verð-
launin og eru veitt árlega við há-
tiðlega athöfn I Paris. Það var
árið 1976 sem þessi verðlaun voru
fyrst veiít og hafa um 2000 fag-
menn innan kvikmyndaiðnaðar-
ins hreppt þessi verðlaun.
I ár var það leikstjórinn Fran-
cois Truffaut sem kom, sá og
sigraði við veriSaunaafhending-
una i' Ráöstefnuhöllinni við Porte
Malliot i Paris nú fyrir skömmu.
Kvikmynd hans „Le derniere
métro” fékk hvorki meira né
minna en nær öll verðlaunin sem i
boði voru, eins og sjá má af þess-
ari upptalningu, en þeir sem
fengu verðlaun fyrir frammi-
stöðuna voru:
— besta franska kvikmyndin:
„Le dernier métro”
— besta erlenda kvikmyndin:
Kagemusha (Akira Kurosawa)
— besti leikarinn: Gérard
Depardieu („Ledernier métro”)
— besta leikkonan: Catherine
Deneuve („Le dernier métro”)
— besti leikarinn i aukahlut-
verki: Jaques Dufilho
(„Un mauvais fils”, leikstjóri
Godard.)
— besta leikkonan I aukahlut-
verki: Nathalie Baye
(„Sauve qui peut la vie”, leik-
stjóri Godard)
— leikstjóri ársins: Francois
Truffaut („Le dernier métro”)
— besta handritið: Francois
Truffaut og Suzanne Schiffman
(„Le dernier métro”)
— ljósmyndatakan: Michel
Laurent („Le dernier métro”)
— besta klippingin: Martine
Barrague („Le dernier métro”)
— besta leiksviðið: Jean-Pierre
Kohut-Svelko
(„Le demier métro”)
Laddi kvað
Laddi — Deió
Palli!!! Palli!!! Hvar ertu?
Varstu ekki búinn að lofa þvi að
þú mundir skrifa um Ladda,
fyrst að ég tók fyrir Halastjörn-
una og Flugurnar. Palli!!!
Jæja, ætli ég veröi ekki að
skrifa um þessa lika. Eru ann-
ars ekki nokkur takmörk fyrir
þvi, sem hægt er að henda i
mann. Laddi, ekki nema það þó
og ég sem hef aldrei fattaö hvort
hann er aö reyna að vera
skemmtilegur eða hvort hann qr
bara að gera grin aö fólki með
þvi aö þykjast vera fyndinn og
aldrei hef ég veriö i meiri vafa
en núna.
Þaö væri synd aö segja að
Laddi kæmi ekki viöa við á plöt-
unni Deió. Hann fer þar með
söguna af Búkollu i allnýstár-
legri útgáfu, þar sem hann
meöal annars bætir inn i göml-
um frasa frá Fleksnes, eða hvað
hann nú hét þessi norski...
Blómaskeiðiö er tekið fyrir og
slysalög á borö við hið sigilda
Tell Laura I Love Her fær t.d.
sina stælingu i Stebbi Stuöari.
Hvort lagið um sig er aö finna
um þá Skúla óskarsson og
Ómar Ragnarsson, og er Laddi
Matthias Johannessen:
Tveggja bakka veður.
Ljdö (198 bls.)
Almenna bókafélagið 1981.
Matthias Johannessen er af-
kastamikill rith. S.l. rúm-
lega tuttugu ár hafa komið fra
honum tiu ljóðabækur, einar
átta samtalsbækur og gott ef
hann er ekki frumkvöðull þeirr-
ar bókmenntagreinar hér á
landi, leikrit eftir hann hafa
verið sýnd i leikhúsum og sjón-
varpi og Ut hafa komið a.m.k.
þrjár bækur með úrvali viðtala
hans úr Morgunblaðinu. Þegar
allt þetta er talið kemur i ljós að
hérerum 25bækur að ræða. Þá
er ótalið allt sem hann hefur
skrifað i Morgunblaðið, sem
hann hefur ritstýrt siðan 1952,
og hver skyldi treysta sér til að
mæla það alltsaman. Hér verða
önnur skrif Matthiasar en ljóð
látin liggja milli hluta og skal nú
vikið að nýjustu ljóðabók hans.
Svipað — og þó
Tveggja bakka veður er stór
bók miðað við flestar frum-
samdar ljóðabækur sem koma
út um þessar mundir. Hún er
tæpar tvöhundruð siður og I
henni eru fimmtiu ljóð sem flest
eru fremur löng, þó ekki sé I
henni neinn langur ljóðabálkur
eins og I mörgum fyrri bókum
Matthiasar.
Mér virðist aö I þessari bók
séu rfkjandi flest sömu megin-
einkenni og i fyrri skáldskap
höfundarins. Mælgi er mjög
áberandi einkenni á þessum
ljóðum. Orðin streyma fram
eins og breið, fremur lygn en
grunn á, víða glimtir og glitrar
og á stöku stað er dýpra en ann-
arsstaðar. Þetta orðflæði gerir
það að verkum að viða hverfa
góðar hugmyndir og tilþrif I
myndmáli i skuggann, einkum
(hvað?)
skrifaður fyrir þeim báöum, en
ef hann hefur samið það siðar-
nefnda, þá hef ég samið 9.
sinfóniuna. Jón Spæó er ágæt út-
færsla á gömlum og útþvældum
brandara og svona gæti ég vist
eitthvað talið enn. Já, ég get
ekki stillt mig um að minnast á
textann i Tvist og Bast. Eru
engin takmörk fyrir þvi sem
menn láta frá sér fara og hvað
er þetta eiginlega. Það segir
meðal annars: „Komdu með i
tvist, réttum úr rist, mjaðma
hrist, það er list. Slettum vel úr
klauf. Vertu ekki dauf. Létt sem
lauf. Ekkert gauf... Fáum
meira fjör. Ég er orðinn ör. Bit i
vör. Bræði mör.”
Er nema von að maður spyrji
nú, eins og sá sem ekkert veit,
er þetta hlægilegt eöa á þetta
kannski ekki aö vera hlægilegt
og ef þaö á ekki að vera hlægi-
legt, á þetta þá kannski að heita
skáldskapur? Ég bara spyr!
Fátt er nú svo meö ölluillt aö
ekki megi finna eitthvað gott og
svo er einnig meðDeió. Laddi er
t.d. ekkert sérlega slæmur
söngvari og útsetningar eru vel
unnar og hljóðfæraieikur allur
góður, en þetta er bara ekki nóg
þegar tilhneiging skáldsins til
upphafningar og málskrúðs nær
yfirhöndinni. Mér sýnist þó að I
þessari bók gæti þessara ein-
kenna ekki eins mikið og oft áð-
ur.
Annað einkenni á skáldskap
Matthisar Johannessen er sú
aðferð hans við myndbyggingu
að láta eina mynd eða mynd-
sneið kvikna af annarri, oft með
endurtekningum og tilbrigðum.
Þetta hefur oft i för með sér að
ljóðin verða laus i reipunum og
hugsun þeirra drepið á dreif.
Maður hefur það oft á tilfinning-
unni að hugmyndirnar sæki svo
fast að, að skáldið gefi sér ekki
tima til þess að vinna úr þeim,
láti gamminn geysa. Hinsvegar
gerist það þegar skáldið af-
markar myndir sinar og hemur
orðflæðið, að þá verða til af-
bragðsgóð ljóð og ég held að slik
séu fleiri i Tveggja bakka veðri
en öðrum bókum Matthiasar
sem ég hef lesið:
Milli skara á markarfljóti
einn dag i janúar
þegar frostkaldur vindur
blés af norðaustri
og jökullinn kom I heimsókn
hvltur af frostbólgu
sáum við svanafjölskyldu
tvær hvitar, stórar álftir
og tvo gráa unga
frá þvi I fyrra
þau lyftu sér til flugs
af vatni og krapa
og flugu með jökulnæðing
undir vængjum:
hurfu eins og þú
úr frostköldum draumi minum.
(Minning, bls.57.).
Þó ljóð Matthiasar einkennist
af verulegu hugarflugi þá er
eftirtektarvert að sama mynd-
efni kemur viða fyrir aftur og
aftur i þessari bók. Þetta er
svipuð endurtekning og vikið
til að gera góða plötu.
En svo ég spyrji nú.... Nei, nú
er ég kominn með þetta á heil-
ann, það er best ég hætti þessu,
þvi annars fer einhver að svara
mér.
The Undertones-Positive
Touch
A bernskuárum pönksins, þ.e.
i kringum 1976 og 77 var hljóm-
sveitum eins og Generation X,
Buzzcocks og Ramones, ásamt
fleiri svipuðum hljómsveitum
spáð þvi að þær ættu eftir aö
veröa popphljómsveitir fram-
tiöarinnar. Engin þessara
hljómsveita hafa þó náð að upp-
fylla þær vonir sem við þær voru
bundnar. Hins vegar skutust
árið 1978 fram á sjónvarsviðið
fimm mömmustrákar frá Derry
á Norður-lrlandi, sem kölluðu
sig Undertones. Attu þeir árið
1979 og i byrjun árs 1980 hvert
metsölulagið á fætur ööru, svo
sem Teenage Kids, Youve Got
My Number, Jimmy Jimmy og
Perfect Cousin. Einnig seldust
tvær stórar plötur, sem þeir
gáfu út nokkuö vel.
Frá þvi um mitt siðastliðið ár
hefur hins vegar litið heyrst frá
Undertones, þ.e. þar til nú að
Matthias — „þegar skáldið
afmarkar myndir sinar og hemur
orðflæðið verða til afbragðsgóð
Ijóð”, segir Gunnlaugur m.a. i
umsögn sinni.
var að hér að framan nema að
tilbrigðin eru ekki innan sama
ljöðs. Það er kannski réttara að
segja að ákveðin náttúrufyrir-
brigði séu skáldinu nærtækari
en önnur þegar hann þarf á
myndefni að halda. Til dæmis
koma tré og lauf mjög viða
fyrir, vorið i ýmsum myndum,
og haf, stjörnur og tungl verða
oft á vegi okkar um bókina. Með
þessu er ég ekki að halda þvi
fram að ljóðin séu einhæf, fyrir
þvi sér hugmyndaflugið, þvi það
kemur sjaldan fyrir að Matthias
sé leiðinlegur. Þvert á móti er
oft stutt niður á ágætis húmor:
Gamli vegurinn er gróinn upp
en sjálfur hef ég misst hárið.
(A Vatnsskarði, Bls. 182)
Borgaralegt skáld
Það lætur að likum að jafn
stór bók og Tveggja bakka veð-
ur er fjölbreytt að yrkisefnum.
Það er ekki ástæða til að telja
allt upp sem ort er um, en i
þessari bók eru áberandi ljóð
um eftirminnilega einstaklinga,
ljóð um ýmsa staði sem skáldið
hefur komiö á og atburði þeim
tengdum. Stór hluti ljóðanna er
það sem kalla má tilfinninga-
legs eðlis. Skáldið reynir að
binda tilfinningar sinar i orð,
tilfinningar sem vakna ýmist
við beint áreiti eða spretta upp
af hugrenningum. 1 þessum
ljóðum er ástin oft nálæg og
draumurinn um frið og betra lif,
betra mannlif, sem snýr þó
meira að einstaklingnum en
samfélagsheildinni. Þessu tengt
æfVNDí8roHís
!•• • ■■■■ T ■■ ■ ■
í
þeir sendu frá sér sina þriðju
stóru plötu og heitir hún Posi-
tive Touch. Tónlist Undertones
hefur tekið töluveröum breyt-
ingum frá siðustu plötu þeirra,
Hypnotised. Tónlistin er nú öll
mun mýkri og enn poppaðri, og
væru þeir algerlga óþekkjan-
legir, ef ekki væri um hinn sér-
stæða og skemmtilega söngvara
Feargal Sharkey að ræða.
Hljómborö eru nú meira áber-
andi en áður og gitartónn er
allur slipaðri.
Nú þegar hefur lagið It’s
going to Happen, sem einnig
hefur verið gefiö út á litilli plötu,
náð töluverðum vinsældum i
Englandi og svo á örugglega
eftir að verða um fleiri lög af
plötu þessari, þvi hér er á ferö-
inni ein af betri poppplötum sem
ég hef lengi heyrt.
Tenpole Tudor-Eddie Old
Bob Dick And Barry
The Great Rock ’N’ Roll
Swindle hét plata og reyndar
einnig kvikmynd, þar sem
hljómsveitin Sex Pistols kom all
mikið við sögu. Plata þessi þótti
ekki ýkja merkileg og öllu
ómerkilegri þótti myndin. Einn
var þó sá maður sem þótti
standa sig þar nokkuð vel, en
er einnig sterk tnlarleg til-
hneiging sem viða kemur fram
og ég er ekki frá þvi að hug-
myndin um Guð sé nálæg i fleiri
ljóðum en litur út fyrir i fljótu
bragði.
Tilfinningar skáldsins koma
viða mjög einlægt fram i ljóðun-
um, en að minu áliti ber orð-
flæðið þær allt of oft crfurliði.
Skáldum finnst það alls ekki
sanngjarnt að verið sé að flokka
þau i róttæk skáld og borgaraleg
skáld. En flokkun af sliku tagi,
og reyndarút frá ýmsum öðrum
forsendum einnig.er eitt af þvi
sem við bókmenntafræðingar og
skólakennarar erum einatt að
fást við.
Þaö vill svo til (og finnst
kannski engum skrýtið) að
mörg einkenni sem oft eru talin
dæmigerð fyrir borgaraleg
skáld er að finna i ljóðum
Matthiasar Johannessen.
Þau skáld sem kölluð eru
borgaraleg láta oft samfélags-
leg yrkisefni og samfélags-
ádeilu liggja á milli hluta.
Adeila þeirra er miklu fremur
siðferðileg og mórölsk en póli-
tisk. Þau leggja mun meira upp
úr tilfinningatjáningu og fyrir-
bæri mannlifsins , lita þau á ein-
angrað og leitast ekki við að
tengja þau mannlegu samfé-
lagi. Sumir kalla þetta einstakl-
ingshyggju sem er vont orð
vegna misnotkunar. Trúarleg
yrkisefni og vangaveltur um
eilifðarmálin eru enn eitt ein-
kenni sem fremur er talið tamt
borgaralegum skáldum. Svo
sem fram hefur komið hér að
framan má heimfæra flest af
þessu beint á skáldskap Matthi-
asar.
Hitt er svo annað mál hvað
leggjandi er upp úr skiptingu af
þessu tagi. Ég held að einhliða
hugmyndafræðilegt gildismat á
skáldskap takmarki allt of mik-
iðmöguleika okkar til að njóta
þess sem vel er gert, þannig að
slik sjónarmið séu ekki hafandi
nema einhverstaðar i bakhönd-
inni, ef bráðnauðsynlegt er að
gripa til þeirra sem alltaf getur
komið fyrir.
Hugmyndaheimur Tveggja
bakka veðurs er margbreytileg-
ur eins og fram hefur komið, en
ég held að hann kristallist
hvergi betur en i eftirfarandi er-
indi úr ljóðinu Senn verður nýr
dagur (bls. 40):
Við þreyjum dagana
og bíðum þess eina svars
sem við þekkjum : að byltingin
verði i hjörtum vorum
eins og Kristur boðaði.
—G. Ast.
það var Edward Tudorpole eða
Tenpole Tudor eins og hann var
kallaður á plötunni, þar sem
hann flutti lögin Rock Around
The Clock og Who Killed
Bambi? Edward Tudorpole
þótti þá vel koma til greina sem
arftaki Johnny Lydon i Sex Pist-
ols. Or þvi varð þó ekki, en þess
i stað stofnaði hann hljómsveit-
ina Tenpole Tudor.
Nú er fyrsta plata þeirra ný-
komin út og er þar um að ræða
hressa og skemmtilega popp-
rokkplötu. A henni eru t.d. tvö
lög sem eiga mikla möguleika á
aö verða hér vinsæl, en það eru
Swords of Thousand Men og
Wunderbar en þó aö þessi tvö
lög beri nokkuð af á plötunni, þá
eru þar engu að siður mörg önn-
ur ágætis lög. Undirleikur er
allur frekar einfaldur en þjónar
sinu hlutverki vel og þegar búið
er það stilla vel hátt i tækjunum
fer jafnvel að verða erfitt að
sitja kyrr og hlusta þvi tónlist
Tenpole Tudor er fyrst og
fremst fótaburðartónlist. Ten-
pole Tudor ein af þeim hljóm-
sveitum sem örugglega eiga eft-
ir að láta vita af sér i framtið-
inni ef þeir koma með meira i
likingu við það besta á þessari
plötu.