Helgarpósturinn - 23.10.1981, Qupperneq 8

8
Föstudagur 23. október 1981 h(=>lrjFirpn^fl irínn
pásturinn—
Blað um þjóðmál,
listir og menningarmáI.
utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Gunnar Gunnars-
son og Þorgrimur Gestsson.
Utlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt
ir.
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Siðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8 10. Símar:
81866, 81741, og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Askriftarverð á mánuði kr.
24.-
Lausasöluverð kr. 8.-
Friðum
Fjala-
köttinn
t miðborg Keykjavfkur, nánar
tiltekið viö Aðalstræti stendur eitt
elsta, ef ekki allra elsta kvik-
myndahús heimsins. Þar voru
fyrst sýndar kvikmyndir fyrir 75
árum siöan, eða 2. nóvember
1906. Með þeim kvikmyndasýn-
ingum hófst sú mikla bylting I
fjölmiölun sem kölluð hefur
verið myndbyltingin, og hefur á
undanförnum mánuðum verið
mjög til umræöu, einkum I
tengslum viö sjónvarp og videó.
Þetta kvikmyndahús, sem eitt
sinn lict Reykjavikur Biograf
Theater, en er nú jafnan kallað
Fjalakötturinn og er ómetanleg
heimild um upphaf myndbylt-
ingarinnar, ekki bara hér á
islandi heldur I öllum heiminum,
liggur undir skemmdum. Þaö
hefur að mcstu staðið ónotaö ára-
tugum saman, og í rauninni mikii
aö það skuli ekki þegar hafa eyði-
lagst af eldi eða öðrum ástæðum.
En þó ástand hússins sé slæmt,
má ennþá sjá þar leifar liðinna
tima. Þar inni er t.d. ennþá um-
búnaöurinn um hvlta tjaldið, þar
er pallurinn undir hljóðfæri
undirleikarans, og þar er ennþá
klefi sýningarmannsins.
Þetta kvikmyndahús verður að
gera upp. Myndbyltingu
nútlmans hefur verið llkt við þá
byltingu sem varö þegar prent-
listin var fundin upp. Það lætur
nærri að einhverjum þætti nú
fengur I að geta haldiö heim að
Hólum og gcngið inn i fyrstu
prentsmiöju landsmanna, þar
sem allt væri með sömu um-
merkjum og á dögum Jóns Ara-
sonar, biskups. Það ræöst á okkar
dögum hvort afkomendur okkar
l'á aö njóta þessa gagnvart fyrsta
kvikmyndahúsi landsins, þar sem
upphafspunkt fjölmiölunar
nútimans er að finna.
t Helgarpóstinum I dag kemur
fram að Kvikmyndasafn islands,
og alþjóðasamband kvikmynda-
safna hafa ritað borgarráði og
menntamálaráðherra bréf þar
sem vakin er athygli á nauðsyn
þess að borgin taki til höndum og
leysi þann vanda sem stendur I
vegi fyrir þvi að húsiö veröi eign
borgarinnar, og geti gert það upp.
Hefur Kvikmyndasafn tslands
einnig boöist til aö annast rekstur
hússins eftir aö þaö hefur verið
endurbyggt sem bló, meö þvl aö
sýna þar gamlar klassiskar kvik-
myndir og islenskar kvikmyndir.
Einnig mundi þá skapast aöstaöa
fyrir margskonar aöra menn-
ingarstarfsemi I húsinu. Þá fyrst
mun Fjalakötturinn fá þann sess
sem hann á skiliö. Helgarpóstur-
inn skorar á viökomandi yfirvöld,
borg og riki, aö beita sér fyrir þvi
aö þessum menningarverö-
mætum sé bjargaö. Þótt skamm-
timasjónarmið geti fundið á þvl -
meinbaugi munu komandi kyn-
sióöir standa i þakkarskuld við þá
framsýni.
Þetta er undarleg
þjóö, íslendingar
Gamall sögukennari
minn endaði oft kennslu-
stundir með þvi aö tauta i
barm sér; „þetta er undar-
legþjóð,Islendingar”. Ekki
það, að maður tæki þetta
alvarlega eða tileinkaöi sér
það, en ef til vi 11 eru þessi
orð það eina minnisstæða
úr þessum ti'mum og það er
kannski meira en hægt
andi viöóða. Voru gallharð-
ir að koma öllum meiri
háttar atburðum sögunnar
inn í stofu hjá fólki. Þeir
sem áður höfðu með brauki
og bramli fært upp kassa-
stykki í Borgarnesi til að
fólk safnaðist saman einu
sinni á ári til að hlæja, voru
nú gallharöir á þvi að
tryggja þaulsetu fólks inn-
veröur að segja um eftir-
tekju af ýmsu ööru, sem
maður hefur upplifað um
dagana. Alténd eru þau
manni enn f fersku minni
eftir rúmlega tuttugu ár.
Og þessi orð komu ein-
mitt upp i hugann eftir aö
hafa horft á víðæðisþdttinn
I sjónvarpinu á föstudaginn
var. Einna fyrst gat að lita
á skerminum vörpulegan
mann með fúlskegg og var
hann að tala við annan
mann öllu pervisnari með
alpahúfu. Þeir voru sagöir
vera uppi i Borgarfirði.
Ekki fannst mér liklegt aö
nágrannar Snorra Sturlu-
sonar bæru sig svona aö,
þetta hlyti að vera farsi
sem sjónvarpið hefði búið
til og notað Borgarnes
svona einsog Lónliblúbois
notuðu Búðardal og oft er
gert þegar menn ætla aö
gera grín að sveitamönn-
um og er alls ekki óalgengt.
Eín viti menn, fúl-
skeggjaöi maðurinn var i
simaskránni i' Borgarnesi,
og þetta var i alvörunni.
Litb maðurinn með alpa-
húfuna var líklega einnig i
simaskránni í Borgarnesi.
Ogþeirvoru band-gal-sjóð-
an múrveggja sinna, meira
að segja vígsla lögreglu-
stöðvarinnar og dýfliss-
unnar á staönum skyldi
ekki fara fram hjá neinum
og án þessað menn hreyfðu
svo m ikið sem litlu tána viö
aö standa upp til að kveikja
á tækinu, þvi nú er þetta
allt komiö meö fjarstýr-
ingu. Meðan fólkið sat við,
grófu börnin fyrir nýjum
köplum meö haka og skóflu
fyrir utan, enda Borgnes-
ingar ekki jafn forsjálir og
þeir suöur m eð sjó, sem eru
farnir að leggja kaplavið-
æðið meö skólplögninni hjá
sér og gera ráö fyrir þvi i
útsvörunum sem sérstöku
víðæðisgjaldi.
ÍEn hvat hefur sér til
ágætis nokkuö; það sáum
viö þegar leiö á þáttinn
og mjói maðurinn i Breiö-
holtinu birtist: Komið til
min allir þér sem erfiöi og
þunga eru hlaðnir og ég
mun veita yöur hvild, alveg
ókeypis. Upplaukst nú fyrir
alþjóö, að sá hinn granni
maður hafði bundið lýö
Breiðholtsrikis á streng likt
og voru hross Breiðholts-
bóndans fyrrum þar i holt-
inu. Af máli hans mátti
Viö dreifbýlisborö
,,Það verður þá dreif-
býlishringborð”, varð mér
ósjálfrátt að orði við rit-
stjórann minn, þegar hann
hringdi til að benda mér á
að röðin væri komin að
þessum óhermannlega
riddara hringborðsins. Og
svo settist ég við ritvélina
að gera uppkast að hring-
borðinu. En hvernig sem á
þvistóð var eins og ekkert
vörðuhæö — alveg án tillits
til þess sern hinn fyrrnefndi
verður að kosta til i
húsnæði, upphitun — að svo
ógleymdu þvi að yfirstjórn
beggja situr innan Hring-
brautar.
Þessu næst kom kafli um
miðstýringuna og óhagræði
þess að standa I sifelldum
bréfaskriftum við reyk-
viska embættismenn sem
Hringboröið skrifa: Heimir Pálsson — Hrafn Gunnlaugsson — Jón Baldvin Hanni
balsson — Jónas Jónasson — Magnea J. Matthíasdótfir — Sigurður A. AAagnússon
— Þráinn Bertelsson
I dag skrifar: Heimir Pálsson
gæti fæðst nema
geðvonskuþankar sem
minntu á holtaþokuvæl.
Kannski var það bara byrj-
andi skammdegi i ritvél-
inni? Fyrst kom langur
kafli og illyrtur um
fréttaþjónustu cg fjölmiöl-
un sem ekki telur neitt
markvert nema það gerist
innan borgarmarka
Reykvikinga — helst innan
Hringbrautar. Fréttaþjón-
ustu sem telur rifu á hita-
veituæð höfuðborgarinnar
merkilegra viöfangsefni en
áhyggjur heilla lands-
fjórðunga, þegar veturinn
fer alltieinu á um mitt
haust.
c
^^iöan kom annar
kafK, ekki skemmri um
misréttið sem fólgið er i
launastefnu, þar sem t.d.
barnakennari i Holtunum
fær sömu laun og sá sem
býr og kennir á Skóla-
ekki hafa tima til að svara
bréfum.
Og þá var loksins komið
að svartagulisrausi um þá
byggðapólitik, sem fram
kemur i fjárlagafrumvarpi
rikisstjórnarinnar. En þar
með fóru li'ka öryggin, þvi
þetta er rafmagnsritvél.
^Jllum má ljóst vera
að þessu uppkasti varð ég
að henda. Þvi viö, riddarar
hringborðsins, göngum
ekki ílið með þeim frægum
riddara sem geystist fram
gegn vindmyllum. Við
nennum ekki einusinni að
elta ólar við pappirstigris-
dýr. Við brosum framan i
heiminn i' bernskri von um
að hann brosi einhverntíma
á móti.
Af þessum sökum ákvað
ég að skrifa bjartsýnt
dreifbýlishringborð rétt
eins og Hannes Hafstein
nema að hann heföi þegar
súrrað saman tvo: tigu
þúsunda þar I holtinu og
yröi þetta á fóörum hjá
honum i vetur.
M
■ vlenn sem höföu verið
i útlöndum og farið viða
sögöu siðar i'þessum þætti,
aö engum útlendum manni
hafði dottið slfkt snjallræöi
I hug sem Breiðholtsmann-
inum, að binda hálfa borg-
ina á streng og selja henni
bió I einum pakka allri
glásinni — og þó ekki —
einsog Vilhjálmur Þonn
var vanur að segja. Vegna
þess að fólkið fær allt bióið
ókeypis inn til sin ef það er
svo alminlegt að borga
manninum fyrir leigu á
strengnum og þvi sem við á
að éta. Og þá komu þessi 20
ára gömlu orð, öllu heldur
þetta 20 ára gamla andvarp
Hákonar Tryggvasonar,
þegarhann gekk úr timum,
upp í hugann: „Þettta er
undarleg þjóð, Islending-
ar.”
IEn var ekki þarna á
skjánum skólabókardæmi i
átthagafræði þar sem
kennarinn gat bent á
hversu ólíkt menn hafast
aö i dreifbýli og þéttbýli,
hvernig Mýramenn bregð-
ast allt öðru visi við nýj-
ungunum en Breiðhylting-
ar. Hversu hin rótgróna
islenska bændamenning á
sér ennþá rætur i Borgar
nesi, þar sem ungmenna-
félagið, eða var það leik-
félagiö,bregður við ótt og
tltt og tengir viðæð-
iskapalinn á stundinni við
samhengið i islenskri
menningu með þvi aö filma
vigslu dýflissunnar á
staðnum (sem þeir fengu
ekki þegar til kom). Hins
vegar allur amriski hasar-
inn á strengnum i Breið-
holtinu og löggustöðvar og
tugthús látin lönd og leið.
Hvar er nú kennslusjón-
varpið til þess einmitt að
skýra með þessu fyrir unga
Islandi I hverju munurinn
er fólginn?
Þetta er undarleg; þjóð
Islendingar.
£ pi
1 ... i —
eða félagar hans aldamóta-
mainirnir hefðu skrifað.
Það var býsna erfitt að
komast af stað og einkenni-
lega langt liðið frá
aldamótunum.
c
^#ú kemur tið” ortu
þeir þá, og lengi höfum við
beðið þeirrar tiðar þegar
hér er komið, samt getur
enn verið gaman að una sér
viö hugsunina um skipulegt
landnám á íslandi, land-
nám sem stefndi að upp-
byggingu en ekki landráni,
landnám sem byggði á
hugsuninni um að skila
jörðinni alltaf jafnmiklu og
af henni væri tekið. Þá mun-
um við ekki horfa á stór-
jarðir i Flóa og ölfusi fara
undir hrossabúskap höfuð-
borgarinnar eða pizzu-
bakari' Þá verður mjólk-
inni ekki marghellt milli
tanka áöur en hún kemst i
neytendaumbúðir heldur
pakkað i' stærsta mjólkur-
búi ihverjum fjörðungi. Þá
verður ketið ekki fhitt til
Reykjavikur til að hakka
það heldur fer fullvinnsla
afurðanna fram á heima-
slóðum kindanna. Þá verða
hótelin á Suður- Norður-
Vestur-og Austurlandi ekki
rekin af rikisfyrirtækjum i
Reykjavík, heldur sveitar-
félögum á stöðunum.
á verður gaman að
lifa.En skelfing sýnistvera
langt þangaðtil. Samt
verður maður að lifa . von-
inni, án hennar verður allt
svart, og maður reynir að
gleyma andstreyminu og
ylja sér i vetrarstormi í
siðustu viku sumars viö
aldamótahugsjónir. Gall-
inn er bara sá að þær taka
svo fljóttenda. Þess vegna
er hringborðið svona stutt
núna.
— HP.