Helgarpósturinn - 05.02.1982, Blaðsíða 21

he/garjDÓsfurinn
Föstudagur 5. febrúar 1982.
21
ast stendur einn,ég tala nú ekki
um ef hann hafnar þeim si6a-
reglum og umgengnisháttum
sem meöalmennin hafa sett sér.
Þ>á er hann eiginlega vonlaus
um að komast áfram i lifinu i
samfélagi þar sem meðal-
mennskan ræöur rikjum.
Meöalmennskan þolir ekki aö
snilligáfan hafi svigrúm til þess
að lifa og skal hiín þvi deyja.
Það getur hver sem vill heim-
fært þetta uppá samfélög nú-
timansog veröurþá vel skiljan-
legt hversvegna leikritiö höföar
svo sterkt til nútimamanna á
vesturlöndum. I framhaldi af
þvi mætti svo vel túlka þennan
efnisþátt sem lýsingu á viö-
brögðum Kerfisins gagnvart
þeimsem skersigúrfjöldanum.
Annar efnisþáttur sem ekki
höföar siður til okkar er um-
fjöllun leikritsins um öfundina,
afbrýöisemina og hatrið sem af
þvi sprettur. Meöalmaðurinn
fyllist afbrýðisemi og öfund út i
snillinginn og þessar tilfinning-
arkveikja hatur sem umhverfir
besta manni i villidýr sem virðir
engin siöalögmál þegar hann
þarf að veita hatri sinu útrás.
Venjulegur góðborgari verður
siövilltur skemmdaverkamaður
sem eitrar allt sitt umhverfi.
Þetta tengist siðan þriðja
meginþemanu sem er afstaðan
til guödómsins. Meöalmaöurinn
hefur beöið guð um frægð og
velgengni og heitið i staðinn aö
lifa dyggðum prýddu lifi. Báðir
hafa staðið við samkomulagið,
en þegar meðalmaðurinn upp-
götvar að guð hefur gef ið öðrum
snilligáfuna, lætur annan vera
hljómandi rödd sina á jörðunni
en það er Mózart i skilningi leik-
ritsins, þá fyllist hann heift út i
guð og segir honum strið á
hendur. Hann forherðist i' þess-
ari afstöðu sinni þegar hún
virðist ekki hafa áhrif á vel-
gengni hans en skilur ekki fyrr
en um seinan hver er refsing
guðs og gripur þá til örþrifaráða
til þess að nafn sitt megilifa, ill-
ur orðstir er betri en enginn.
Niðurlæging hins spillta meðal-
mennis sem manns er fullkom-
in.
Sagan
Þessi hugmyndalegi efniviður
er hlutgerður á sviðinu i sam-
skiptum tónskáldanna Salieris
og Mozarts.
Salieri er vel metið tónskáld
við hirð Austurrikiskeisara.
Hann á vinsældum og velgengni
að fagna. Lifir dyggðum prýddu
lifi smáborgarans. Til Vinar-
borgar kemur siðan Mozart,
undrabarnið sem löngu er frægt
um alla Evrópu en er nú orðinn
fullorðinn eða svo gott sem.
Hann reynist vera kjaftfor og
óuppdreginn götustrákur,of-
dekraður og skeytingarlaus um
allt velsæmi. Hann á þvi auðvelt
að koma sér út úr húsi h já betri
borgurum Vinarborgar. En
þessi óuppdregni strákur getur
nú samt fyrirhafnarlaust samið
tóniist sem er undursamlegri en
form eru næsta óljós (nr. 34, 41
og 44). Þó eru undantekningar,
einsog ,,Landslag” (nr. 23), þar
sem reynt er að móta greini-
legri heild. Pastelmyndirnar
eru festulegri og rækilegar unn-
ar. 1 þeim leitast Guðmundur
við að ná fram samspili tón-
brigða og ryþmiskra forma,
sem ýmist eru þanin og sveiflu-
kennd, eða kyrrstæð og endur-
tekin. 1 fáum orðum sagt, tekst
listamanninum aö vinna pastel-
myndir sinar upp úr augna-
bliksstemmningu, yfir á dýpri
mið.
Hér er aö finna figúrativar
næturmyndir (nocturne) á borö
viö „Sveitaþorp” og „Þorp i
svefni” (nr. 31 og 32), en einnig
óhlutbundin verk eins og „Sigl-
ingin hafin” og „Borgarvirki”
(nr! 2 og 13). 1 þessum hópi er
besta myndin á sýningunni (að
minu mati), „1 fjörunni” (nr.
5). Hér eru tónarnir rikari og
dýpri en i öðrum verkum Guð-
mundar. Eitthvað i þessu verki
minnir á litið kammertónverk,
kannski eftir Anton Webern,
þótt eflaust sé rangt aö gera si-
felldan samanburö á myndum
þessum og tónlist.
Sýning Guömundar er einkar
ljúf, en kannski helsti átaka-
laus. Það er nú eitt sinn svo, að
menn mega ekki marka sér of
þægilegan bás i list sinni, ef þeir
flest sem áöur hefur heyrst.
Þetta skynjar Salieri öörum
betur, en i stað þess aö gerast
velgjörðamaður Mozarts, sem
hefði haldiö nafni hans á lofti
um aldur, þá fyllist hann öfund
og hatri og beitir öllum sinum
áhrifum til þess að koma i veg
fyrir að Mozart fái stöðu við
tórðina og reynir að spilla fyrir
aö verk hans séu flutt. Þetta
gengur vægast sagt vel. Mozart
lifir við sult og seyru, veslast
likamlega upp og deyr að lok-
um. Salieri þykist samt vera
vinur hans og velgjörðamaður
ogleikur þannig tveimur skjöld-
um;til þess að geta eyðilagt lif
hans verður Salieri að hafa sem
bestan aðgang að honum.
Eftir dauða Mozarts eykst
frægð og velgengni Salieris en
siðan dregur úr henni og um leið
verða tónverk Mozarts sifellt
vinsælli. 1 ellinni er Salieri
næstum gleymdur en Mozart
oröinn heimsfrægur og þá
gripur Salieri til þess að reyna
að koma af stað orðrómi um að
hann hafi drepiö Mozart á eitri
og skilur eftir skrif lega játningu
þar um. Það er refsing Salieris
að horfa uppá sjálfan sig gleym-
asten Mozart verða heimsfræg-
an. örþrifaráð hans til að
gleymast ekki með öllu er að
segjast hafa drepiö Mozart, sem
hann gerði að visu óbeint sam-
kvæmt leikritinu. Samviskan
kvelur hann en forherðingin er
slik að hann er ennþá i striði við
guð sinn, þann sem hann sagði
skilið við þegar hatriö á Mozart
náði tökum á honum.
Formgerð leiksins er með
þeim hætti að gamli Salieri
orðinn farlama og yfirgefinn
rifjar upp avi sina og fyrr en
varir erum við komin 30-40 ár
aftur i timann. Um leið og
Salieri segir frá er brugðið upp
á sviðinu myndum af einstökum
atvikum sem flest lúta að sam-
skiptum þeirra Mozarts. Eru
þetta mjög mörg atriði sem
tengd eru með frásögn Salieris.
Mynda atriðin samfellda heild
með siaukinni stigandi sem nær
hámarki i lokin.
Sýningin
Mér er sagt að leikmýnd og
uppsetning leikritsins hér sæki
aö verulegu leyti fyrirmynd til
uppfærslu leiksins á Broadway
sem höfundurinn vann að. Einn-
ig eru vist ströng fyrirmæli frá
höfundi um svið og uppsetningu.
Það er þvi dálitið erfitt að meta
hver er hlutur islensku mann-
anna sem sjá um svið og leik-
stjórn.
Leikmyndin a- sáraeinföld en
úthugsuð. Sviðsgólfinu hallar
fram og er það helblátt i' svartri
umgjörð veggja og lofts. Svart-
ur litur myrkrahöfðingjans og
kaldblár litur tilfinningakulda
og forherðingar undirstrika
djöfulskapinn sem er að verki
undir sléttu og felldu yfir-
borðinu. Inn i
þessa umgjörö
eiga ekki aö uppskera stimpil
„amatörisma”. En sannleikur-
inn er sá, að i verkum Guð-
mundar er aö finna alls kyns
vaxtarbrodda, sem vert er að
hlúa að, stækka og efla. Með
stærraformati og sterkari miöli
(t.d. oliulitum), myndu þessi
verk án efa öölast nýja vidd.
Máski er útþenslan ekki i eöli
Guömundar og frekja að fara
fram á slíkt. Svo ég viki aftur aö
Paul Klee, þá sannaði hann eft-
irminnilega, að „stærö” lista-
verks þarf ekki að tákna stærö, i
eiginlegri merkingu.
Sýningu Guðmundar lýkur i
dag, föstudag,kl. 10 e.h.
Sýning Guðmundar W. Vil
hjálmssonar i Gallerí 32 —
einkar ljúf, en kannski helsti
átakalaus, segir Halldór Björn
m ,a. f umsögn sinni.
‘Ot 2-21-40
3*1-15-44
Bronco Billy
1941
Bráöskemmtileg og
sprenghlægileg ný
amerisk kvikmynd i
litum.
Leikstjóri: Steven
Spielberg.
Aðalhlutverk: John
j.Belushi, Christopher
Lee, Dan Aykroyd.
Islenskur texti
Sýnd kl. 5, 7.30 og 10.
SF 3-20-75
Umskiptingurinn
Ný, magnþrungin og
spennandi úrvals-
mynd um mann -sem
er truflaður i nútið-
inni af fortiðinni.
Myndin er tekin og
sýnd i DOLBY
STEREO.
Islenskur texti
Sýnd kl. 5, 7.05 og 9.
Bönnuð börnum
innan 16 ára.
Frjálst Sjónvarp

Mynd um öfgana i
sjónvarpsauglýsing- \g
um.
Sýnd kl. 11.
Barnasýning kl. 3,
sunnudag:
Teiknimyndasafn
Villi Spæta ofl.
ISLENSKAI
ÓPERANr
Sígaunabaróninn
Gamanópera eftir
Jóhann Strauss
16. sýn. föstudag 5.
febrúar kl. 20.
Uppselt.
17. sýn. laugardag 6.
febrúar kl. 20.
Uppselt.
18. sýn. sunnudag 7.
febrúar kl. 20
19. sýn. miðviku-
daginn 10. febrúar.
20. sýn. föstudaginn
12. febrúar.
Miðasalan er opin
daglega frá kl.
16 — 20. Simi 1 14 75.
ósóttar pantanir
seldar degi áður en
sýning fer fram.
ATH! Ahorfendasal
veröur lokaö um leið
og sýning hefst.
Jón Oddur og
Jón Bjarni
Kvikmyndin um grall-
arana Jón Odd og Jón
Bjarna, fjölskyldu
þeirra og vini. Byggð
á sögum Guðrúnar
Helgadóttur.
Tónlist: Egill Ólafs-
son.
Handrit og stjórn:
Þráinn Bertelsson.
Mynd fyrir alla
skylduna.
„Er kjörin fyrir börn,
ekki siður ákjósanleg
fyrir uppalendur.”
Ö.Þ.DV.
Föstudag kl. 5 og 7.
Laugardag og sunnu-
dag kl. 3, 5, og 7.
Brjálæðíngurinn
! Hrottaleg og ógn-
| vekjandi mynd um
| vitskertan morðingja.
I Myndin er alls ekki viö
hæfi viökvæms fólks.
Sýnd i Dolby stereo.
Föstudag, laugardag
og sunnudag kl. 9.
Bönnuö innan 16 ára.
| Mánudagsmynd-
jinni frestað
vegna kvikmynd-
hátíðar.
þjOdleikhúsid
] Amadeus
j 4. sýning i kvöld kl. 20.
Uppselt.
I Gul aögangskort gilda.
I 5. sýning sunnudag kl.
120.
j ^0SI
laugardag kl. 15.
sunnudag kl. 15.
jDans á rósum
laugardag kl. 20.
Litla sviðið
Kisuleikur
Isunnudag kl. 16
jþriðjudag kl. 20.30.
| Miöasala 13.15-20.
Simi 1-1200
Bráðskemmtileg
bandarisk mynd um
sirkusstjórann óút-
reiknanlega, Bronco
Billy ( CLINT EST-
WOOD)og mislitu vini
hans. öll lög og söngv- ]
ar eru eftir „country”
söngvarana Merill
Haggard og Konnie |
Milsap.
Isl. textar.
Bönnuð innan 12 ára.|
Sýnd kl. 5, 7 og 9
SUNNUDAGUR:
Stjörnustríð II
Allir vita aö myndin
„Stjörnustrið” var og
er mest sótta kvik-
mynd sögunnar, en nú
segja gagnrýnendur
að Gagnárás keisara-
dæmisins, eöa
Stjörnustrið II sé bæöi
betri og skemmtilegri.
Auk þess er myndin
sýnd I 4 rása Dolby
Stereo meö JBL hátöl-
urum.
Aöalhlutverk: Mark
Hammel, Carrie
Fisher og Harrison
Ford.
Ein af furðuverum
þeim sem koma fram i
myndinni er hinn al-
vitri Yoda, en maöur-
inn að baki honum er
enginn annar en
Frank Oz, einn af höf-
undum Prúðuleikar-
anna, t.d. Svinku.
,Sýnd kl. 2.30
Hækkaö verð.
Siðustu sýningar.
HlSEER0AR
LKIKFKI A(i
RFYKjAVÍKl IR
Salka Valka
5. sýn. sunnudag,
uppselt.
Gul kort gilda.
6. sýn. miövikudag kl.
20.30
Græn kort gilda.
Undir álminum
aukasýning
föstudag kl. 20.30
Jói
laugardag, uppselt.
þriðjudagkl. 20.30
Miðasala i Iðnó kl.
14—20.30
Revían
Skornir
skammtar
Miönætursýning i
Austurbæjarbiói
LAUGARDAG KL.
23.30
Miðasala i
Austurbæjarbiói
kl. 16—21. Simi 11384.