Helgarpósturinn - 23.07.1982, Blaðsíða 3

3
irinn Föstudagur 23. júlí 1982
hlelgai-----
pósturinn
Blað um þjóðmál, listir og
menningarmál.
Ritstjórar:
Árni Þórarinsson og Björn
Vignir Sigurpálsson
Ritstjórnarfulltrúi:
Guðjón Arngrímsson
Blaðamenn:
Guðlaugur Bergmundsson,
Gunnar Gunnarsson, Ómar
Valdimarsson, Þorgrimur
Gestsson og Þröstur Haralds-
son.
Útlit:
Kristinn G. Harðarson
Ljósmyndir:
Jim Smart
Dálkahöfundar:
Hringborð:
Birgir Sigurðsson, Heimir
Pálsson, Hrafn Gunnlaugsson,
Jón Baldvin Hannibalsson,
Jónas Jónasson, Magnea J.
Matthiasdóttir, Sigríður Hall-
dórsdóttir, Sigurður A. Magn-
ússon.
Listapóstur:
Heimir Pálsson, Gunnlaugur
Ástgeirsson, Jón Viðar Jóns-
son, Sigurður Svavarsson
(bókmenntir & leiklist), Arni
Björnsson (tónlist), Sólrún B.
Jensdóttir (bókmenntir &
sagnfræði), Halldör Björn
Runólfsson (myndlist & klass-
iskar hljómplötur), Gunnlaug-
ur Sigfússon (popptónlist),
Vernharður Linnet (jazz).
Árni Þórarinsson, Björn Vign-
ir Sigurpálsson, Guðjón Arn-
grímsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Jón Axel Egilsson
(kvikmyndir), Þröstur Har-
aldsson (f jölmiðlun).
Erlend málefni:
Magnús Torf i Ólafsson
Vísindi og tækni:
Dr. Þór Jakobsson
Skák:
Guðmundur Arnlaugsson
Spil:
Friðrik Dungal
Matargerðarlist:
Jóhanna Sveinsdóttir
Stuðarinn:
Jóhanna Þórhallsdóttir
Landspóstar:
Finnbogi Hermannsson, isa-
firði, Reynir Antonsson, Akur-
eyri, Dagný Kristjánsdóttir,
Egilsstöðum, Sigurgeir Jóns-
son, Vestmannaeyjum, Arndís
Þorvaldsdóttir, Egilsstöðum.
Utanlandspóstar:
Erla Sigurðardóttir, Dan-
mörku, Inga Dóra Björnsdótt-
ir, Bandaríkjunum, Helgi Skúli
Kjartansson, Bretlandi.
útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir.
Innheimta: Guðmundur Jó-
hannesson
Dreifing: Sigurður Steinars-
son
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir
Ritstjórn og auglýsingar eru
aðSiðumúla 11, Reykjavík.
Sími: 81866.
Af greiðsla og skrif stof a eru að
Hverfisgötu 8-10. Símar 81866,
81741 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Askriftarverð á mánuði er kr.
60. Lausasöluverð kr.15.
Óskipulag á skipulagsmálum
Kcrl'i hal'a tilhncigingu til að
vaxa vfir höfuö þcirra scm skipu-
lcggja þau og veröa aö lokum
þung i vöfum og frekar til tafa cn
flyta fyrir og auövelda gang inála
cins og upphaflega var ætlast til.
Skipuiagsmál cru cngin uudaii-
tckning frá þessu. Undanfarna
áratugi hafa stjórnvöld veriö aö
hvggja upp kcrfi til aö auövelda
skipulagningu á uppbyggingu ört
vaxandi þjóöfélags. Ef litiö er á
þcssi skipulagsmál frá þvi sem
tilhcyrir cinstökum sveitarfélög-
um upp i æöstu yfirstjórn i fclags-
málaráöuncytinu, kcmur i ljós aö
þau cru hin mesta flækja, scm
eríitt cr lvrir vcnjulegt l'ólk aö
hotna i. Enda cr ckki óalgengt að
cinstaklingar tapi algjörlega átt-
um i þcssum frumskógi skipu-
lagningar.
í iiinfjöllun llclgarpóstsins i
dag um skipulagsniálin kcniur i
Ijós. aö þar cru margar stofnanir
aöbauka livcr i siuu horni. Þaö er
scrstaklcga atliy glis vert, aö
sjálfstæðar rfkisstofnanir vinna
aö cinstökum þáttum skipulags-
m ila ánfcrmlegrar samvinnu við
þá scm vinna aö skipuiagningu
byggöar.
Enn undarlcgra cr, að hjá þcss-
umríkisstofnunum fer framviöa-
mikil iipplýsiugaöfltin scm sctt cr
I liilvulækt form, cn jafnframt
cru skipiilcggjcndur á vegum
svcitarfclaga aö viöa aö scr upp-
lýsingiim scm þcim cru nauösyn-
lcgar. al' miklum vancfnum.
..Kg fullyröi, aö 5«—70% af
vinnii skipulcggjcnda fcr i inöndl
mcö upplýsingar. Þaö væri
mögulcgt aö cinlalda þctta vcru-
lcga og l'á miklu mcira út úr þcss-
ari vinnu mcö sama mannafla og
sama kostnaöi", segir Gestur
Olalsson forstööumaöur Skipu-
lagsstofu höfuöborgarsvæðisins
mcöal annars viö Helgarpóstinn
um þcssi nia’l. Saintimis sem þar
cr unniö aö þvi af vanefnum að
koma upp tölvutæku kerfi til aö
auðvclda vinnu skipuleggjenda
ganga tölvurnar á fullu i rikis-
stofnuii scm cr aö nicstu sam-
bandslaus viö aöra liluta kcrfis-
ins.
Annaödæmi cr Sainvinnuncfnd
iim skipulagsmál á höl'uðborgar-
svæöinu scm licfur litiö gcrt ann-
aö cii Icggja fram skipulagstil-
liigu. scm aldr.ci var notuö. Svcit-
arfclögin vildu l'á aö ráða þcssum
niáluni sjáll' og samcinuöiist uin
S k i p ii I a g s s t of ii h ii f u ö b o r g a r -
svæöisins.
i llcykjavik sjá Borgarskipulag
og skipulagsncfnd uni þcssi mál.
lín skipulagsiiclnd cr aöcins
ráögclandi ncfnd — þaö cru mis-
vitrir stjórnmálamenn sem ráða i
raun og veru, eins og raunar hjá
liinum sveitarfélögunum. Skipu-
leggjcndur svifa i lausu lofti og
óska eftir pólitikusum „meö
meiri vikt", eins og Gestur ólafs-
son oröar það.
í Kevkjavik vantar reyndar
ckki viktina. Nýveriö ákvaö nýr
mcirihluti aö ónýta allt sem unniö
hefur verið hjá Borgarskipulagi
undanfarin þrjú ár, cins og kunn-
ugl cr.— En lika má benda á, að
þar áöur var tillaga gamla meiri-
hluta Sjálfstæöisflokksins aö að-
alskipulagi lögð tilhliðar, án þess
að á hana væri lagður nokkur
dómur.
i nafni lýöræðisins þarf kerfið
aö vcra flókiö — i þaö miunsta
flöknara cn þarsem cinræöi rikir. '
En þaö cru takmörk l'yrir þvi
hvcrsu mikiö óskipulag gctur
vcrið á skipulagsmáluniim. Á
meðan sllk ringulreið rikir geng-
ur hvorki nérekur.
Lifi lífshættan
Forkólfum Morgunblaðs-
ins og annarra afturhalds-
afla i landinu til mikillar
skapraunar fer boðskapur
friðar og fordæmingar á
vopnaframleiðslu einsog
eldur i sinu um lönd og
álfur austan hafs sem
vestan. A sama tima og
sjálfstæðismenn viða um
byggðir landsins eru að ær-
ast af valdhroka yfir
nýunnum kosningasigrum
og láta einsog þeir hafi loks
eignast hólmann með
kostakjörum án afborgana,
standa formælendur þeirra
frammifyrir alþjóð og
reyna af veikum burðum
að ljúga sig frá þeirri
ömurlegu staðreynd, að
þeir treystast ekki til að
taka undir friðarkröfurnar
né skipa sér i sveit með
þeirri marglitu og sundur-
leitu hjörð sem leggur
hrinoboröiö
I dag skfifar: Sigurður A. Magnússon
herja i Vietnam og helstu
blöð Bandarikjanna og
Vestur-Evrópu gagnrýndu
stefnu Bandarikjastjórnar
harðlega, þá stóð Morgun-
blaðið uppi eitt sér og varði
Nixon og stefnu hans i lif og
blóð — eitt allra ábyrgra
blaða norðan Alpafjalla.
Svipaða sögu var að segja
þegar uppvist varð um þátt
Nixons i Watergate-
hneykslinu. Þá átti hann
sinn siðasta málsvara
meðal blaða heims I út-
breiddasta blaði íslend-
inga. (Enda lét hann þess
getið einhverntima á vel-
mektardögum sinum þegar
ungir islenskir sjálfstæðis-
menn heimsóttu hann, að
efnilegra ihald hefði hann
varla fyrirhitt).
Og nú er sagan að
endurtaka sig. Skefjalaus
dægurmálin á hilluna
þegar um er að ræða lifs-
spursmál mannkyns.
Helsta röksemdin er sú að
hernaðarbandalagið NATO
sé „öflugasta friðarhreyf-
ingin” (Geir Hall-
grimsson), og verðskuldar
sú yfirlýsing vissulega að
komast á spjöld sögunnar
til vitnis um stjórnmála-
þroska íslendinga á ofan-
verðri tuttugustu öld. (I
þessu sambandi skiptir það
ótvirætt máli að aðiidarriki
hernaðarbandalaganna
austan tjalds og vestan
hafa tekið þátt i um það bil
eitt hundrað styrjöldum
siðustu tæpa fjóra áratugi;
það var vitaskuld allt gert i
þágu friðarins!).
Þð er alþekkt sálfræði-
leg staðreynd, að þegar
menn eiga erfitt með að sjá
sjálfum sér farborða and-
lega eða efnislega, þá er
þeim gjarnt að ánetjast
trúflokkum af einhverri
gerð og taka þá einatt
trúna svo alvarlega að þeir
ganga jafnvel feti framar
en trúbræður þeirra, verða
kaþólskari en páfinn,
einsog það er stundum
orðað. Þessi ósköp hafa
áfallið Sjálfstæðisflokkinn
æ ofaní æ á umliðnum ára-
tugum. Sú var tiö að hann
var hallari undir alræmda
þýska þjóðernisstefnu en
góðu hófi gegndi, en á
seinni árum hefur hann
orðið svo altekinn trúarof-
stæki þegar opinber banda-
risk sjónarmið voru
annarsvegar, að honum
virtist ekki alténd vera
sjálfrátt — eða að minnsta-
kosti þeim hluta hans sem
hafði Morgunblaðið að
málgagni og trúboðsriti.
Þegar upp var risin
voldug hreyfing i Banda-
rikjunurn fyrir rúmum
áratug, sem fordæmdi
framferði bandariskra
striðshættuáróður Réagans
Bandarikjaforseta ásamt
meðfylgjandi kröfum um
meiri og skæðari vopn
hefur vakið upp vestan hafs
öfluga friðarhreyfingu
þarsem margir helstu for-
ustumenn Demókrata-
flokksins eru framarlega i
fylkingu. Þessi hreyfing
hefur bundist samtökum
við hina öflugu friðarhreyf-
ingu i Evrópu, og sendu
þær frá sér sameiginlega
yfirlýsingu i Bonn 9. júni
siðastliðinn þarsem þess
var meðal annars krafist
að hætt yrði við þau áform
NATO að koma fyrir stýri-
eldflaugum og flaugum af
gerðinni Persliing 2 i
Evrópu.
öllu þessu svarar Morg-
unblaðið og aðrir mál-
svarar Sjálfstæðisflokksins
með þeirri röksemd, að
Sovétrikin séu grunsam-
lega áhugasöm um friðar-
hreyfingarnar og þess-
vegna hljóti þær að vera
undan þeirra rifjum
runnar. Nú vita að visu
allir, sem á annað borð
kæra sig um að vita nokkuð
um þessi efni, að Sovét-
stjórnin hefur mjög haft
horn I siðu óháðra friðar-
hreyfinga og sýnt þar-
lendum stuðningsmönnum
þeirra fullan fjandskap.
Morgunblaðið og Sjálf-
stæðisflokkurinn eiga sér
þannig ötula samherja i
KGB-leyniþjónustunni
austan tjalds sem beitir
margs konar brögðum og
þvingunum til að hindra
starfsemi friðarsinna. Þeir
eiga það nefnilega sam-
merkt, Reagan og Bresh-
név, að þeir kæra sig ekki
um afskipti óháðra borgara
af hernaðaráætlunum
sinum og beita leppum
sinum og leigupennum
báðumegin járntjalds til að
vinna að þvi sameiginlega
hagsmunamáli tröllveld-
anna að gera friðarhreyf-
ingar tortryggilegar og tor-
velda starfsemi þeirra. (Þó
það snerti ekki þetta mál
nema óbeint, þá er óneitan-
lega afarfróðlegt i þessu
samhengi að rifja upp við-
brögð stjórnanna i Wash-
ington og Moskvu við kosn-
ingu Mitterrands i embætti
Frakklandsforseta: það
mátti ekki á milli sjá hvor
rikisstjórnin var fúlli).
Tílraunir stjórnvalda til
að hefta starfsemi friðar-
hreyfingarinnar i Sovét-
rikjunum hafa ekki tekist
betur en svo að friðarsinn-
ar starfa i litlum hópum i
trássi við yfirvöld og eiga
vaxandi stuðningi að fagna
meðal almennings, en hér á
landi boða fulltrúar allra
stjórnmálaflokka nema
Sjálfstæðisflokksins ásamt
fulltrúum ýmissa annnarra
fjöldasamtaka til útifundar
um friðarbaráttuna og fá
góðar undirtektir almenn-
ings þrátt fyrir mislyndi
veðurguðanna.
Nú mætti svosem afstaða
Sjálfstæðisflokks og
Morgunblaðs mönnum i
léttu rúmi liggja, ef ekki
vildi svo hlálega til að hér
er um að ræða stærsta
stjórnmálaflokk og út-
breiddasta dagblað lands-
ins. Sú háðung verður
aldrei af Islendingum
skafin að þannig skuli vera
i pottinn búið, enda er haft
fyrir satt að þjóðir eignist
þá leiðtoga og lesi þau blöð
sem þær eiga skilið. Hér er
um að ræða merkilegt lög-
mál sem vert er að leiða
hugann að: heimskir les-
endur vilja léleg blöð, og
léleg blöð ala upp heimska
lesendur. Þennan vitahring
virðast tslendingar aldrei
ætla að geta rofið, enda
benda niðurstöður siðustu
sveitarstjórnakosninga til
þess að þjóðinni sé illa við
bjargandi.
E kki skal hér gert
minna en efni standa til úr
þeirri sérkennilegu kok-
hreysti eða fifldirfsku
þeirra sjálfstæðismanna að
hrópa á aukinn vigbúnað og
meiri lifshættu meðan
heimsbyggðin er sem óðast
að vakna til vitundar um
óhjákvæmileg ragnarök,
verði ekki hið bráðasta
snúið af helvegi. Má vera
að hér séu siðustu leifar
vikingablóðsins i tslend-
ingum að segja til sin, og
mátti ekki seinna vera að
upp risu vigreifir alvöru-
kappar með þessari frið-
sömu þjóð sem lengstaf
háði sinar fólkorustur á
öldurhúsum og rétta-
böllum. Og læt ég að sinni
útrætt um siðvakinn viga-
hug mörlandans.
Un
Fm hitt er ástæða til að
fara nokkrum orðum i
lokin, að Sjálfstæðis-
flokkurinn með Morgun-
blaðið sem guðspjall dags-
ins temur sér i æ rikara
mæli þá áróðurs- og
stjórnarhætti sem best
hafa þótt gefast i Sovét-
rikjunum. Arum saman hef
ég haldið þvi fram að
hvergi á tslandi grasséri
sovétisminn i neitt viðlika
mæli einsog á Morgun-
blaðinu og i tilteknum fylk-
ingum Sjálfstæðisflokks-
ins, og verð þvi sannfærð-
ari um að svo sé sem ég
fylgist lengur með fram-
vindu stjórnmála hér-
lendis. Þetta er ekki i
neinni mótsögn við þjónkun
sömu afla viö bandarisk
stjórnvöld. Hún á rætur
sinar i ofsatrú á fullkom-
leik þeirra sem með völdin
fara i Washington. Hins-
vegar þykja austrænar
aðferðir við að ala upp og
aga lýðinn gefast betur en
hið opna vestræna lýðræði,
og þessvegna er til þeirra
gripið hvenær sem þurfa
þykir.
Iwýleg dæmi um þessar
aðferðir, þarsem endur-
tekning er látin koma i
staðinn fyrir röksemdir eða
sannanir, eru linnulausar
árásir á og dylgjur um
rikisfjölmiðlana og tiltekna
starfsmenn þeirra sem
ekki falla i kram blaðsins,
smáskítlegur en ismeygi-
legur óhróður um friðar-
hreyfingarnar, siendur-
teknar lygar um samtök
herstöðvaandstæðinga,
furðulegar árásir á
Alþýðuflokkinn fyrir að
samsinna viðskipta-
samningum rikisstjórnar-
innar við Sovétmenn, að
ógleymdum fólskulegum
árásum á einstaklinga sem
blaðinu eru ekki að skapi,
og eru þar minnisstæðust
dæmin um Sigurbjörn
Einarsson biskup fyrir 35
árum þegar hann barðist
hvað skeleggast gegn
Keflavikursamningnum og
aðildinni að NATO, og
Njörð P. Njarðvik meðan
hann var formaður út-
varpsráðs fyrir einum ára-
tug. Þar var í sannleika um
að ræða persónulegar of-
sóknir aö austrænni fyrir-
mynd. Og allt er þetta
vitanlega gert i nafni
alþjóðar með þeim föður-
lega tónblæ sem Pravda
þeirra Kremlverja hefur
löngum tamið sér. Þar hitti
þó skrattinn ömmu sina!
SAM