Helgarpósturinn - 08.10.1982, Blaðsíða 3

3
^pústurinn Föstudagur 8. október 1982
Átak gegn krabbameini
hlelgar----
pústurinn
Blaö um þjóömál, listir og menn-
ingarmál.
Ritstjórar:
Árni Þórarinsson og Björn Vignir
Sigurpálsson.
Ritstjórnarfulltrúi:
Guöjón Arngrímsson.
Blaðamenn:
Guðlaugur Bergmundsson, Óm-
ar Valdimarsson, Þorgrimur
Gestsson og Þröstur Har-
aldsson.
Útlit:
Björn Br. Björnsson
Ljósmyndir:
Jim Smart.
Krabbamein hefur lengi verið
ógnvaldur mannkynsins. Lengi vel
stóðu læknavísindin ráðþrota
gagnvart þessum sjúkdómi og allt
fram á miðja þessa öld voru lækn-
ingamöguleikar litlir. Það var ein-
ungis um það að ræða að nema
burt einkenni sjúkdómsins og setja
sjúklinginn í geislameðferð.
En síðustu þrjátíu árin eða svo
hefur meðferð krabbameins fleygt
fram. Það kcniur fram í samtali við
tvo íslenska krabbameinslækna í
Helgarpóstinuni í dag, þá Snorra
Ingimarsson og Sigurð Björnsson,
að mestu framfarirnar hafi þó orð-
ið síðustu 10—15 árin. Lengur hef-
ur lyfjameðferð á krabbamcini
ekki verið viðurkennd sérgrein
innan læknisfræðinnar.
Þeir leggja á það áherslu í sam-
talinu við Hclgarpóstinn, að mikil-
vægt sé, að krabbamein greinist
sem fyrst, uppgötvist það á byrjun-
arstigi séu lækningamöguleikar
mestír. Þeir benda á, að Krabba-
meinsfélagið hafi náð góðum ár-
angri í að fínna leghálskrabbamein
og brjóstkrabba á frumstigi. En
nauðsynlegt sé að hcfja á sama hátt
skipulagða leit að öðrum tegundum
krabbameins.
Nú er einmitt á döfínni stórátak í
þeim efnum á vcgum nýstofnaðs
Landsráðs gegn krabbameini og
jafnframt í undirbúningi fjár-
söfnun.
Samhliða auknum möguleikum á
því að lækna krabbamcin hefur af-
staða fólks gagnvart sjúkdómnum
breyst og umræður um hann orðið
opinskárri. Þó er enn ríkjandi tals-
verð hræðsla við að nefna þessa
hluti upphátt og mikið er um for-
dóma og vanþekkingu, sem jafnvcl
mætti líkja við þann ótta sem menn
bera til geðsjúkdóma, eins og kem-
ur fram í opinskáum viðtölum við
þrjá krabbamcinssjúklinga í Helg-
arpóstinum i dag.
Það fólk er hinsvegar sammála
um, að með tilliti til þcirra mögu-
lcika á að lækna krabbamein, eða
halda því í skcfjum, sem nútíma
læknavísindi ráða yfir, sé ekki á-
stæða til að láta bugast. Hvorki
fyrir sjúklingana sjálfa né aðstand-
endur þeirra. Þvert á móti sé það
nauðsynlegur þáttur í meðferðinni
að gefast ekki upp, berjast og vera
ákvcðinn í að sigra sjúkdóininn.
Öllum er hollt að hugleiða þessa
hluti. Enginn veit hvar sjúkdómur-
inn stingur sér niður næst, og þekk-
ing á krabbameini og inögulcikun-
um á að vfirvinna það er ölluin jafn
nauðsynlcg, jafnt aöstandendum
sjúklinga sem þeim sjálfum.
Okkur ber því ölluin skyida til að
leggja okkar af mörkum í barátt-
unni við krabbamcinið og styðja þá
sem vinna að þeim rannsóknum
sem miða að.því að ná tökum á
sjúkdómnum -— og finna hann í
tíma. Og sem betur fer ríkir um
þessar mundir bjartsýni á því, að í
náinni framtíð muni það takast.
Dálkahöfundar:
Hringborð:
Auöur Haralds, Birgir Sigurös-
son, Heimir Pálsson, Hrafn
Gunnlaugsson, Jón Baldvin
Hannibalsson, Jónas Jónasson,
Magnea J. Matthíasdóttir, Sigríð-
ur Halldórsdóttir, Siguröur A.
Magnússon.
Listapóstur:
Heimir Pálsson, GunnlaugurÁst-
geirsson, Jón Viöar Jónsson,
Sigurður Svavarsson (bók-
menntir & leiklist), Árni Björnsson
(tónlist), Sólrún B. Jensdóttir
(bókmenntir & sagnfræöi), Guö-
bergur Bergsson (myndlist),
GunnlaugurSigfússon (popptón-
list), Vernharður Linnet (jazz).
Árni Þórarinsson, Björn Vignir
Sigurpálsson, Guöjón Arngríms-
son, Guölaugur Bergmundsson,
Jón Axel Egilsson (kvikmyndir).
Erlend málefni:
Magnús Torfi Ólafsson.
Skák:
Guömundur Arnlaugsson.
Spil:
Friðrik Dungal.
Matargerðarlist:
Jóhanna Sveinsdóttir.
Stuðarinn:
Jóhanna Þórhallsdóttir.
Utanlandspóstar:
Erla Siguröardóttir, Danmörku,
Inga Dóra Björnsdóttir, Banda-
ríkjunum, Helgi Skúli Kjartans-
son, Bretlandi.
Útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Auglýsingar: Inga Birna Gunn-
arsdóttir.
Innheimta: Guömundur Jó-
hannesson.
Dreifing: Sigurður Steinarsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru aö
Síðumúla 11, Reykjavík.
Simi: 81866.
Afgreiðsla og skrifstofa eru aö
Hverfisgötu 8-10. Símar 81866,
81741 og 14906.
Prentun: Blaöaprent hf.
Lausasöluverð kr.15.
Njósnarinn sem kom út af Naustinu
Bryndís sendi inig niöur í
kjallara um daginn til að
taka til. í ómældan tíma hef
ég barizt vonlítilli baráttu
gegn þeirri áráttu hennar að
fleygja því sem hún kallar
„gamalt drasl". Þetta garnla
drasl kalla ég „sögulegar
heimildir". Ég hef farið
mjög halloka í þessari bar-
áttu. Staflarnir af drasli í
kjallaranum eru minnis-
varði um þessar töpuðu
smáskærur. Og þó. Kjallar-
inn er eins konar málamiðl-
un - síðasta vígið á leiðinni
út í öskutunnu.
Það er tafsamt verk að
koma röð og reglu á þetta
sögulega drasl. En stundunt
fær maður umbun erfiðis
síns. Eins og t.d. í þetta
skiptið. Allt í einu varð fyrir
mér mappa merkt: Samtök
herstöðvaandstæðinga. Þar
kenndi margra grasa: ræður,
blaðaúrklippur, greinar,
fundaályktanir, bæklingar,
nafnalistar o.fi. Kannske ég
ætti að skila þeim þessu?,
hugsaði ég með mér. En þá
varð fyrir mér úrklippa úr
brezku blaði, méð hrikalegri
fyrisögn þvert yfir síðu:
Blood brothers! Blóðþyrstir
friðarsinnar, eða hvað? Ég
tók úrklippuna meö mér
upp og sýndi Bryndísi. Þá
rifjaðist upp fyrir mér gömul
saga. Hér kemur hún:
Það er árið 1960. Eftir tvö
ár í Edinborg gerðiéghléá
námi einn vetur, þ.e.a.s.
innritaðist í lagadcild. Þá
um sumarið var Bjarni að
semja við Breta m.a. um að
frekari útfærsla landhelg-
innar skvldi fara fyrir Al-
þjóðadómstólinn í Haag. ef
Bretar krefðust þess. Þetta
þótti mér ákaflega vondur
samningur. Ég gerðist sjálf-
boðaliði við að skipuleggja
mótmælavarðstöðu við ráð-
herrabústaðinn í Tjarnár-
götu, þegar Bretar komu að
sernja, og voldugan útifund
við Arnarhól. Daginn sem
útifundurinn var haldinn
kom ég rétt fyrir hádegið
upp ' á skrifstofu Samtaka
herstöðvaandstæðinga í
Mjóstræti í Grjótaþorpi og
hitti þar fyrir minn garnla fé-
laga, Ragnar Arnalds. Hann
var þá ritstjóri Frjálsrar
þjóðar. Hann segist hafa lof-
að að borða með fulltrúa
Novosti á Naustinu í hádeg-
inu. Hvort ég vildi ekki bara
koma með? Ég sló til.
r
I Naustinu var mættur Yuri
Rezétof, Úkraínumaður,
sem talaði reiprennandi ís-
lenzku. Þá rifjaðist upp fyrir
mér að Bergur Sigurbjörns-
son hafði sagt rnéraf þessum
manni. Yuri talaði svo vel
íslenzku. að Bergur hafði
rætt við hann drjúga stund í
þeirri trú, að hann væri
vinstri sinnaður framsókn-
armaður úr Dölum. Af
þessu tilefni kenndi ég Yuri
vísu Steins: Vel tókst drottni
að gera gripinn / gleymdist
ekki nokkur lína / en Dala-
manna sauðasvipinn 7 sór
hann inn t ásýnd þína. /
Réttur dagsins í Naustinu
þennan dag var „Eisenhow-
er gúllas". Ekki veit ég
hvaða erindi Yuri þessi átt
við Ragnar, eða hvort hann
kont sér ekki að efninu
vegna minnar nærveru.
Allavega náðu umræðurnar
aldrei hærra plani en því, að
Yuri lýsti skoðunum sínum á
fótleggjum kvenna t hinum
ýmsu löndum og hélt fram
þeirri kenningu, að kven-
leggir væru rneira augnayndi
þar sem hjólreiðar væru
niikið stundaðar. Hneigðist
sem sé fremur að dönskum
kvenleggjum en úkraínsk-
uni og ísienzkum. Af þvítil-
efni kenndi ég honum vísu
sem endar svona: „Hvernig
haldið þið að kýrin sé / fyrst
kálfarnir eru svona?" Nú er
ég búinn að gleyma fyrri
partinum.
Haraldur Hamar, þá
blaðamaður á Morgunblað-
inu, gisti Naustið í hádeginu
sama dag. Hann tók eft-ir
þessu undarlega kompaníi í
næsta bás, brá sér í símann,
hringdi á Ólaf ljósmyndara
Mbl. og lét taka mynd með
aðdráttarlinsu af Yuri,
Ragnari og undirrituðum
þar sem við stóðum á tröpp-
um Naustsins, hafandi snætt
Eisenhowergúllas, og í
hrókasamræðum um sköpu-
lag kvenna af hinum ýntsu
þjóðernum. Þessi mynd
birtist í Morgunblaðinu dag-
inn eítir, sem sönnunargagn
fyrir því, að Rússar stæðu
fyrir mótmælagöngum gegn
brezka samningnum. Ég
vissi sent var, að enginn
mundi þá leggja trúnað á
hina raunverulegu sögu, svo
að ég lét undir höfuð leggj-
ast að hreinsa mannorð mitt
af þessunt áburði - í það
skiptið.
Um haustið tók ég mér far
með Loftleiðavél til Glas-
gow til þess að halda áfram
námi í Edinborg. Bekkjar-
systir mín, Hadda. (núv.
eiginkona Ragnars Arnalds)
var samferða mér í vélinni.
Hún var á leið til Moskvu,
þarsem hún stundaði nám. í
vélinni var einnig Tómas
Árnason frá Hánefsstöðum,
sem sagðist ætla að gista
landsfund Framsóknar-
flokksins í Bretlandi. Þetta
var mjög ánægjulegt kom-
paní.
En þegar kom að við-
skiptum við tollverði og inn-
flytjendayfirvöld í Glasgow,
kárnaði gamanið heldur bet-
ur. Öllum farþegum var við-
stöðulaust hleypt í gegn -
nema mér. Allur minn far-
angur var rannsakaður yzt
sem innst. Töskur jafnvel
skornar upp. Nákvæm lík-
amsleit var framkvæmd. Ég
var látinn bíða klukkustund-
um saman. Mér var sagt, að
ég yrði gerður afturrreka
þegar í stað, ef ekki væri
Framh. á bls. 2
BLOOD BROTHERS!
yUHEN I told pcoplc I
* * was going to lceland
in Octobcr thcy shivered.
I’m thc onc who is shiver-
ing now.
I SUNBATHED
Scotland's coal fires have
nothing on the central heat-
ing from the gushing hot
springs.
It is piped into every
home in Reykjavik (say lt
Rikivik).
I sunbathed on the shores
A ‘Mail’ man’s
amazing trip
to lceland
of a lonely and lovely fjord..
And I ate Iceland grapes
grown in fabulous hot
houses with no heating bíll
—Just the hot springs piped
from the earth.
Thls ls a country of
fabulous contrasts . . . of
rhe photograph taken by a hidden camera showing
rhp Russians " nlottina/*
immense glaciers, barren
lava fields that look llke
valleys of doora, towering
peaks. magnificent ÍJords
and wateríalls . . . and
salmon rivers that are an
angler’s dream.
Say vou are " Irac Scotlandl" In
lcelaud. and all doors open to you I
If you are Ru.vMan, Amrrican oi
Engllsh thcre are some (or you and
some aKainst you.
But as a Scot you are lookcd upon
as a biood brothcr.
Thc lcelanders wtll tell you proudli/
thnt the Vikings came to lccland via
Scotland und Ireland.
1 had been one day ln
Iceland when 1 was rnade a
member ol the Old Shark Club
. . because I was a ScoL
In one oí Rekjavík's smartest
restaurants. I was B'ven a
wnnderlul meal o( Icelandic
seaíood. ranglng (roin caviar to
uld shark.
It's the old shark that's the
treat.
CUT IN CUBES
When the shark Is caughl It
is buned ín a pit (or six
utonlhs. and hung up (or
another six ntonlhs.
Tlien It is brought to the
table cul Uito cubcs.
Vou hold you nose, chew
on the ancient dclieaey and
swallow it as qulekly ax you
Wash it down with a mouth-
inl of potcnt brcnnivuj. the
Icelandlc drink.
Your hosts announce wlth a
lot ol backslapping, that you're
now a member ol the Old
Shark Club and that through
tnuc juu i.u.> :ven acquue a
taste íor the < •licacy.
The lnlliatli n was enough
lor me. I'll st k to caviar.
But Iceland l.> not all cavíar.
Nlentlon the fishing disputc
and you're hnndling politlcal
dynamlte.
The lcelantltrs ure deter-
mincd to yct thcir 12 mtles
limit, und kecp ev.eryone clse
out o/ thnr iritcr.
While I wa. Ui Rcvkjavlk
talks wpre go: )g on with a
Briiish delegation.
RED ' ?L0T ’
Every dav demoastratlons
were held lr. the streets
against the tal.Xs even taklng
place
But these. .he edltor of
Reykjavik's blgr.est newspaper
told me. wer» Commumst-
Insplred.
He gave rr. proudlv a
photograph — uken from a
concealed cam. ra—It showed
a secretary (rc*n the Sovlet
Embassy talkfng to two
Icelandlc Communlsts ouUide
" Rangtrs dolt " A I b e r t
Gudmundsson wi|h thc pictuis
I took to him
Parls anð Milan. hus heart ts at
Ibrox.
He talks proudly of the days
with Willie Waddell. Willte
Woodburn and Torry Olllick.
And he introduretl ine to the
Scot who brought hlm to
Ibrox, Murdo MrDougall. who
has llvcd on and otf •n Icc-Iaad
for 20 vears. and ls stlll
coachlng Icelands young
players.
He reckons that he may yet
llnd anolher Gudmundsson
klcking a bail at ihe edge of
the Arctlc Clrcle
IN NIGHT CLUB
What a night ot gossip I had
with thein!
It was Albert's birlhday, and
we toasted Scotland and Its
footbaliers ln champagne, as
Albert plled me with questlons
about all hls old friends.
We were in a sophisticated
nlght club. one nf srveral In
this clty of only 70.0M
peoplc.
The llghts were low. A
dusky crooner in a sheath dress
sighed into a mike.
Outslde the jVorthrm llghts
flashed brlthantly in the sky.
The alr waa cool and crlsp.
SKYSCRAPERS
hrinqboröió
I dag skrifar Jón Baldvin Hannibalsson