Helgarpósturinn - 20.10.1983, Blaðsíða 20

20
Fimmtudagur 21. október 1983
_f~lelgai-:—
. pústurina

VERKAM ANN ABÚ STAÐIR
- FYRIR HVERJA?
Herskylda íslendinga, eilífðarmálin, vita ekki allir hvaö viö er átt? Það
eru auðvitað húsnæðismálin, þetta hjartans mál málanna sem vegur
þyngra í lífi og starfi landans en flest annað. Loforð stjórnmálamanna
beinast að uppfyllingu drauma um þak yfir höfuðið; lán, timbur, steypa og
gler fléttast inn í nætursvefninn. — Við erum nú einu sinni þannig gerð
Islendingar að við viljum eiga eigið húsnæði, sagði félagsmálaráðherrann
í útvarpinu i haust þegar rætt var um húsnæðismál. Merkilegt þjóðarein-
kenni það. En það eru margar hliðar á húsnæðisvandanum og margar
hugmyndir á lofti um það hvernig beri að byggja. Ein þeirra leiða sem farn-
ar hafa verið hér á landi í meira en 50 ár, er bygging verkamannabústaða,
eða félagslegar húsbyggingar eins og þær heita á hátíðlegu máli.
Verkin tala í „verkó“
Upphaf verkamannabústaðanna
sem nú er að finna um nánast allt
land má rekja allt aftur til 1929. Þá
sat ríkisstjórn Tryggva Þórhallsson-
ar við völd, sú stjórn sem byggði
meira og stærra en flestar aðrar og
fékk þau eftirmæli að hafa látið
„verkin tala“. Byggingafélag alþýðu
hóf byggingu verkamannabústaða
við Hringbraut á kreppuárunum og
byggði 172 íbúðir. Á þeim tíma var
mikill húsnæðisskortur í Reykja-
vík, hver kjallarahola var leigð,
hvort sem hún taldist íbúðarhæf
eða ekki og þar var þröngt á þingi.
Verkamannabústöðunum var ætlað
að leysa húsnæðisvanda verkafólks
og með þeim var fundin leið til að
bjarga þeim sem verst voru settir.
Frá því að kreppan herti sultar-
ólarnar hefur mikið vatn runnið til
sjávar. Byggingafélag verkamanna
tók við og byggði 528 íbúðir frá
1939—1970, Framkvæmdanefnd
byggingaáætlunar byggði rúmlega
1000 íbúðir og frá því að Bygginga-
sjóður verkamanna varð til hafa
verið byggðar 663 íbúðir í Reykja-
vík og fleiri eru á leiðinni. Alls eru
þetta 2366 ibúðir.
Verkamannabústaðakerfið er
þannig upp byggt að í öllum sveitar-
félögum skal starfa stjórn verka-
mannabústaða. Þær eru skipaðar
fulltrúum launþegasamtaka og
fulltrúum bæjarfélaga. Hlutverk
þeirra er að eiga frumkvæði að því
að leysa húsnæðisþörf láglauna-
fólks i sinu sveitarfélagi. Stjórnun-
um ber að gera könnun á hverju ári
á þörfinni fyrir húsnæði og gera til-
lögur um nýbyggingar í samræmi
við niðurstöður. Sjálfur Bygginga-
'sjóðurinn er í vörslu Seðlabankans,
hann er fjármagnaður með eigin
tekjum, framlögum frá ríkinu,
framlagi sveitarfélaga, sérstökum
lántökum og greiðslum kaupenda.
Eins og á fyrstu árum verka-
mannabústaðanna er þeim nú ætl-
að að þjóna því láglaunafólki sem
ekki getur eignast húsnæði eftir
öðrum leiðum. Samkvæmt lögun-
um frá 1980 verða þeir sem sækja
um íbúð hjá Verkamannabústöð-
unum að eiga lögheimili þar sem
sótt er um, þeir mega ekki eiga ann-
að húsnæði og miðað er við
ákveðnar hámarkstekjur, eigi um-
sækjandi að koma til greina.
Hverjir sœkja um?
Það hefur ekki verið gerð könn-
un á því hverjir það eru sem fá íbúð-
ir í verkamannabústöðunum,
hvernig fjölskyldur eru saman sett-
ar, hvaða verkalýðsfélög eiga þar
flesta fulltrúa o.s.frv., en sam-
kvæmt lögum eiga allir launþegar
rétt á að sækja um, sama hvaða
stéttarfélag á í hlut. Heitið verka-
mannabústaðir er því pínulítið vill-
andi, en vísar aftur til upphafsins.
Rikharður Steinbergsson er
framkvæmdastjóri Verkamanna-
bústaðanna í Reykjavík. Hann
sagði í samtali við Helgarpóstinn
að á undanförnum árum hefði
veruleg þróun átt sér stað í verka-
mannabústöðunum. Fyrstu árin
voru einkum byggðar 2ja og 3ja
herbergja íbúðir, síðan tók hlutur
2ja og 4ra herbergja íbúða að vaxa
verulega og nú siðustu árin hafa
einstaklingsíbúðir stungið upp
kolli. Allt speglar þetta þær þjóð-
félagsbreytingar sem orðið hafa.
Fjölskyldufólk vill hafa rýmra um
sig, börnum fer fækkandi og þeim
fjölgar stöðugt sem annað hvort
búa einir eða eru einstæðir foreldr-
ar með börn. Ríkharður sagði að
undanfarin ár hefði borið mikið á
einstæðum foreldrum meðal um-
sækjenda.
Það er ekki hægt að tala um
neinn biðlista hjá Verkamanna-
bústöðunum, umsóknum er ekki
safnað og raðað í röð, heldur verður
að sækja um aftur. Á hverju ári er
auglýst og þörfin könnuð, en síðan
gerir stjórnin sínar tillögur og sækir
um lóðir eftir þörfum. Ríkharður
sagði að ekki hefði staðið á því að
fá lóðir undir verkamannabústað-
ina, en þær væru yfirleitt með
kvöðum. Æskilegra væri að fá
svæði sem síðan væri hægt að
skipuleggja eftir vild.
Fjórir — fimm um
hverja íbúð
Þegar umsóknirnar berast er far-
ið í gegnum þær og þær metnar, en
stjórnin hefur ekki sett upp neins
konar forgangsröð, heldur er reynt
að meta hverjir þurfa mest á íbúð-
um að halda. Undanfarin ár hafa
umsækjendur verið fjórum til
fimm sinnum fleiri en þær íbúðir
sem úthlutað er, en þessi fjöldi sýnir
hve gífurleg ásókn er í íbúðir Verka-
mannabústaðanna.
Ríkharður Steinbergsson sagði
það sína skoðun að óeðlilega mikill
munur væri orðinn milli hins
frjálsa markaðar og þeirra kjara
sem Verkamannabústaðirnir bjóða
upp á. Fólk borgar 10% af íbúðar-
verðinu við afhendingu, síðan eru
Eftir Kristínu Ástgeirsdóttur
Smartmyndir