Helgarpósturinn - 08.12.1983, Blaðsíða 16

Ein jolaboka í ar er „Vængjasláttur í þakrennum“ eftir Einar
Má Gudmundsson. Fyrri skáldsaga Einars Más, „Riddarar
hringstigans“, hlaut bókmenntaverölaun Almenna bóka-
félagsins og jákvædar viötökur meðal manna.
Einar Már er búsettur í Kaupmannahöfn og til aö ylja hjarta
Islendingsins er réttast að segja frá nokkrum afrekum hans á
danskri grund; haustið 1981 kom úrval úr þremur ljóðabókum
hans út undir heitinu „Frankensteins Kup“ (Valdarán Frank-
ensteins) hjá bókaforlaginu Vindrose í þýðingu Erik Skyum—
Nielsen. Auk lofsamlegra ummæla í dagblöðum voru gerðir
tveir útvarpsþættir um Einar Má og skáldskap hans. Á næsta
ári eru „Riddarar hringstigans“ væntanlegir í danskri þýð-
ingu, en í tilefni af útkomu nýju bókarinnar fékk ég Einar Má
til að segja mér lítillega frá henni.
eftir Erlu Sigurðardóttur — mynd Jim Smart
Hvers vegna heitir bókin ,, Vœngjasláttur í
þarkrennum"?
Það skýrir sig sjálft í sögunni. Það nafn hef-
ur í rauninni fleiri en eina merkingu og
kæmi ég með eina sérstaka skýringu væri ég
farinn að barna söguna. Það ætla ég að láta
lesendur um, án þess að hér sé um einhverja
dularfulla ráðgátu að ræða. Nafnið er líka
svona andblær sögunnar.
Rauöhœröur konung-
ur meö munnhörpu
Um hvaö fjallar sagan?
Það er erfitt að rekja þetta allt í stuttu máli,
en sagan skiptist í þrjá hluta. Fyrsti hlutinn
heitir Vængjasláttur í þakrennum, annar
heitir Undir flóðljósi mánans, en sá þriðji
heitir í borg sem heitir Reykjavík. í þriðja
hlutanum öðlast vængjaslátturinn kannski
aðra merkingu.
í fyrsta hlutanum segir m.a. frá sköpunar-
verki á sex dögum, frá upprisu dúfnakof-
anna sem hleyptu lífi og fjöri í hlutina. Þar
segir líka frá kaupmanninum sem er skáta-
foringi með ýmsa tendensa, frá sendisvein-
inum hans sem heillaði allar húsmæðurnar
með sérhönnuðu yfirvaraskeggi í stíl ame-
rísku leikaranna, frá litlu kornflexpökkun-
um sem voru mjög dularfullir og frá gráa
segulbandinu sem búið var að sigla lengi um
heimshöfin áður en unglingarnir gátu byrjað
að dansa eftir tónum þess.
í öðrum hlutanum segir m.a. frá stráknum
sem sat alltaf uppá ljósastaurnum og pabba
hans sem var þvottamaður, frá undirbúningi
götubardaga og götubardaganum sjálfum,
frá rauðhærða konunginum sem veiddi dúf-
ur með munnhörpu, frá villiköttum hverfis-
ins sem nokkrir lentu í strigapoka, frá leyni-
samtökum sem ekki bara skelfdu alla hverf-
isbúa heldur iíka alla bargarbúa.
Þriðji hlutinn hefst á kaflanum um togara-
sjómennina sem í rauninni komu með bítla-
æðið til landsins. Þar segir einnig frá
peningaspilinu púkk, frá leikaramyndaæð-
inu mikla og þar segir líka frá því hvernig fór
fyrir dúfunum í borg sem heitir Reykjavík.
Þetta eru svona nokkur efnisatriði, en allt
er þetta innbyrðis tengt. En sjálf fjallar sagan
kannski mest um lífsgleðina og sköpunarvilj-
ann.
Er ,,Vœngjasláttur í þakrennum" á ein-
hvern hátt framhald af „Riddurum hringstig-
ans?"
Já, eflaust á einhvern hátt. En þetta er
algjörlega sjálfstæð saga. Vængjaslátturinn
er mun breiðari saga. Aðalpersónurnar í
Riddurunum voru strákar. Hér er fólk á öll-
um aldri, alls kyns persónur.
Aldur og nafnnúmer
eru aukaatriöi
En þœr gerast í sama hverfi?
Já, þær gerast í sama hverfinu og eiga
skyldleika sinn umhverfinu að þakka. En
Riddararnir er ein saga með ótal útúrdúrum
sem gerist á þremur dögum. Vængjasláttur-
inn gerist hins vegar ekki á neinum sérstök-
um tíma. Hún er frekar svona prósess sem
rennur áfram og takmarkar sjálfur sinn tíma
og sitt rúm. í Riddurunum er sögumaðurinn
Jóhann Pétursson nátengdur atburðum
sögunnar, en í Vængjaslættinum er hann
meira augað sem horfir yfir ,,vígvöllinn“.
Er Jóhann orðinn eldri?
Nei, eiginlega á Jóhann það sameiginlegt
með risum og dvergum bókmenntanna að
hann hvorki eldist né yngist, hann er á öllum
aldri og engum.
Það var hægt að lesa það út úr Riddurun-
um að hann væri sex ára gamall, en það var
í rauninni algjört aukaatriði í sögunni. Nei,
aldur og nafnnúmer skipta engu máli. Ymist
er það strákurinn sem segir söguna eða hún
rennur í gegnum hann, fyrir utan hann eða
ofan hann. En mér finnst ekki skipta neinu
máli hvort hann er 11 ára eða 136 ára.
Já, líklega er hann samt eitthvað eldri. Ég
er að lýsa viðbrögðum, móral og segja sög-
ur. „Vængjasláttur í þakrennum" er full af
sögulegum fabúleringum.
Hverfiö og heimurinn
Hvers vegna skrifarðu.um þetta hverfi?
Það er vegna þess að inní það get ég dreg-
ið svo margt sem ég vil lýsa, sem ég vil segja
frá. Annars er hverfið alltaf að verða meira
og meira borgin sjálf. Fyrir mér er hverfið
heimurinn sem rúmar söguna á þann hátt
sem aðeins er hægt að gera í skáldskap.
En er þetta hverfi ekki ósköp svipað hverf-
inu sem þú ólst upp í?
Nei, en þeir sem koma þaðan sem ég kem,
þeir þekkja kannski ýmsa leynistaði sem ég
nota. Reykjavík er borg full af auðum svæð-
um og víðáttum, túnum og holtum, þar sem
ímyndunaraflið getur leikið lausum hala.
Sjórinn leikur undir. Ég hugsa kannski um
niðurnídd skipsflökin í fjörunni og þá hef ég
stemmningu sem ég vil lýsa.
Ég held faktískt að hverfið sem ég er að
lýsa gæti verið hvar sem er á hnettinum. Það
eru alls staðar til gráhærðir kaupmenn í gler-
búrum sem sitja yfir gulum reikningsblöð-
um. Einmanaleikinn og tjáningarþörfin búa
alls staðar.
I sögunni hefur allt sig upp fyrir þann veru-
leika sem ég hef upplifað. Ég reyni að leyfa
lífinu að blómstra. Að vissu leyti er ég að
skrá menningarsögu sem aldrei er skráð,
þótt ekki hafi hún nema óbeint sagnfræði-
legt gildi.
Dúfur og þroski
Eru dúfurnar í sögunni á einhvern hátt
táknrænar?
Já, það er mjög auðvelt að lesa þær
þannig. Þær geta verið fulltrúar lífsgleðinn-
ar sem á sér dapurleg endalok og fleira og
fleira. En dúfurnar í sögunni eru líka bara
dúfurnar í sögunni og ég vona bara að þær
taii á sem fjölbreytilegastan hátt við lesend-
ur.
Nú lásu margir Riddarana sem sjálfsœvi-
sögulega reynslusögu. Hvad hefur þú að
segja um það?
Já, ritdómarar sögðu svo til allir í kór;
þroskasaga eða upphaf þroskasögu. Mér
fannst það ódýrasta leiðin til að sleppa við
að fjalla alvarlega um bókina, en menn þurfa
alltaf að hengja vorumerki á hlutina og
kannski ekkert við því að segja. Á tveim
stöðum var þó fjallað um Riddarana af næm-
um skilningi og djúpri alvöru — í Neista,
blaði trotskýista og Tímariti Máls og menn-
ingar. Þannig að það var allt í lagi.
I sjálfsævisögulegum reynslusögum eða
endurminningabókum er vanalega fullorð-
inn maður að meta sjálfan sig og það er
kúnst út af fyrir sig. En i skáldsögum eins og
bæði í Riddurum hringstigans og Vængja-
slætti í þakrennum er veruleikinn ummynd-
aður í skáldskap. Sögupersónan er ákveðið
sjónarhorn. Ég er í mínum sögum að lýsa
ákveðnu sviði, ákveðnum heimi mun frekar
en þroskasögu ákveðins einstaklings.
Sagnalyklar
þjóöarinnar
Uppbygging þessara bóka er nokkuð
nýstárleg?