Helgarpósturinn - 12.01.1984, Síða 19

TONLISTARARIÐ '83
Tónlistarhöll og nýr stórsöngvari
Ég var búinn að slá svo Iengi slöku við tón-
listarskrifin, áður en ég hætti þeim með öllu,
að ég er naumast hæfur annálsritari fyrir ár-
ið 1983.
Þó finnst mér endilega, að það hafi verið
fremur stórviðburðalítið miðað við næstu
ár á undan. Reyndar er ekki nema gott um
það að segja, því ekki getur alltaf verið
sunnudagur og öðru hverju hljóta menn að
blása úr nös, þegar mikið hefur gengið á eins
og síðasta hálfa áratuginn.
Og það hélst þó allt nokkurn veginn í horf-
inu, sinfóníuhljómsveitin, óperan, kórarnir,
kammerhóparnir og einherjarnir. Helst var,
að Islensku hljómsveitinni sigi nokkuð larð-
ur miðað við það hvað hún fór vel af stað í
fyrrahaust. En það ersjálfsagt mest okkur að
kenna, sem áttum að styrkja hana til dáða.
En þá kemur enn að þessu gamla vandamáli,
hversu músíkhóparnir eru margir en styrkt-
armennirnir fáir og flestir hinir sömu, ná-
lægt þúsund manns. Þeir eru að vísu hlut-
fallslega fleiri en í nokkurri annarri borg í
veröldinni, en samt hrekkur það illa til, jafn-
vel þótt tónlistarmennirnir séu ekki dýrir á
vinnu sína. Það þarf jú jafnmarga til að leika
t.d. strengjakvartett á íslandi og annars stað-
ar, hvað sem Karvel segir.
Stór viðburður hlýtur þó að teljast stofnun
Samtaka um byggingu tónlistarhúss, sem
fullnægði ítrustu kröfum um hljómgæði og
gæti hentað bæði fjölmenni og fámenni. Enn
hafa íslendingar ekki reist sér neitt hús til
tónlistarflutnings sérstaklega, nema gamla
Hljómskálann fyrir meira en sex áratugum.
Þetta er blátt áfram furðulegt á sama tíma og
þjóðin sem heild hefur tekið sjömílnaskref
frá fátækt til velmegunar. Og samt kostar
hús eins og þetta minna en einn togari!
Síðastliðið haust voru limir þessara sam-
taka orðnir yfir tvö þúsund, enda ýmsir
sótraftar á sjó dregnir sem vonlegt er, þar
sem þetta hús á að henta alls konar músík.
Þessi hugmynd hefur raunar verið lengi á
döfinni, en einhver kippur kom í hana núna
í byrjun sumars, og skildi ég ekki af hverju
formaður undirbúningsnefndar vildi endi-
lega þakka hann einstökum manni. En von-
andi verður framkvæmd hennar verðugt
svar hnarreistrar þjóðar við kreppuýlfrinu í
úrtölumönnum og sérgæðingum.
Þá bar það og til tíðinda, að við eignuð-
umst nýjan stórsöngvara. Reyndar vissu
margir fyrir um tilveru Kristins Sigmunds-
sonar, en „upphefðin að utan“ hafði ekki
hlotnast honum fyrr. Þeim manni virðast all-
ir vegir færir, hann virðist sífellt eiga nægan
varaforða og þó eiga töluvert ólært enn.
Hvað vilja menn meir?
Ekki veit ég, hvort það er tilviljun, að sam-
spil nokkurra listgreina lét meira á sér kræla
á þessu ári en áður.
Þar nefni ég sem dæmi dagskrá Musica
Antiqua með tónlist og ljóðum frá 16.—18.
öld og ýmsum þjóðlöndum. Annað áþekkt
dæmi er músíkkvöld Stúdentaleikhússins
með söng, hljóðfæraleik og ljóðalestri, nema
hvað verkin voru flest heldur yngri og eftir
þekktari höfunda. Þriðja dæmið er samleik-
ur jarðar, ljósmyndar, ljóðs og lags í verkinu
Ódur steinsins eftir Atla Heimi, Kristján frá
Djúpalœk, Ágúst Jónsson og Gud Almáttug-
an.
Það er best að gera sig sem dularfyllstan í
framan gagnvart þeirri spurningu, hvort
þessi aukna samvinna listgreina sé fyrirboði
einhvers meira.
Á móti allri mannbætandi tónlistariðkun
vinnur svo sem áður síbylja forheimskunar
og menningarlegrar einangrunar, sem
menn eru nær hvergi óhultir fyrir. Það er
leiðinlegt, að ríkisfjölmiðlarnir skuli leggjast
á sveif með þessum yfirgangi, ekki síst í
andvaraleysinu eins og mínútunum fyrir
upphaf sjónvarpsdagskrár. Slik afstaða segir
meiri sögu en mörg orð.
JAZZÁRIÐ '83
Marshalis og Mezzoforte —
Trompetleikarinn Wynton Marshalis var
óumdeilanlega sá djassleikari er mesta eftir-
tekt vakti á nýliðnu ári og hélt sigurganga
hans frá 1982 áfram. Hann var yfirleitt kjör-
inn bæði trompetleikari ársins svo og djass-
leikari ársins hjá djasstímaritunum og nýja
CBS-skífan hans: Think of one, fékk góðar
viðtökur. Samt var það gamla brýnið Miles
Davis sem átti vinsælustu skífuna í kosning-
um down öeo/-lesenda: Star People (CBS).
Auðvitað voru gefnar út skífur í hundraða-
tali og margar frábærar. Niels-Henning
0rsted Pedersen gaf út fyrstu skífu sína á
Pablo, nefnist hún The Viking og geymir
dúóleik hans og gítaristans Philip Catherine.
Það er dálítið gaman fyrir okkur Islendinga
að þeir félagar héldu heimsins fyrstu dúó-
tónleika sína í Reykjavík. Það var árið ’82.
Keith Jarrett gaf út gagnmerka skífu á árinu:
Standards vol. 1 (ECM) og þarna fer meistari
spunans höndum um gamalkunnugt efni ss.
AIl The Things You Are. Gagnrýnendur hafa
fagnað skífu Jarretts mjög enda nokkurrar
þreytu farið að gæta í hinum firnalöngu
spunatónleikum hans. í Kaupmannahöfn
trylltist allt af fögnuði er hann lék Over The
Rainbow sem aukalag og satt að segja hefur
tilhneigingin til að hverfa aftur til upprunans
verið nokkuð sterk í djassheiminum þetta
árið. Ekki þó að endurtaka það sem áður
hefur verið gert heldur nýsköpun á traustum
grunni hefðarinnar. Frammúrstefnukóng-
arnir Archie Shepp og Lester Bowie léku ma.
í Höfn í haust og bíboppuðu mest. Bowie a la
Dizzy en Archie hvarf enn lengra aftur í tíð-
ina á vit Ben Websters. Nú er meirað segja
kominn órafmagnaður bræðingur, en svo
kalla þeir félagar í Steps Ahead tónlist sína
(Michael Brecher, Mike Mainieri, Eddi
Gomez ofl.). Ornette Coleman skólinn geisar
áfram með harmolodiske-tónlistina, sam-
spuna með fönkrýþma og samtvinnun við
evrópska tónlistarhefð verður æ sterkari'hjá
nýstirnum á borð vid Anthony Davis, James
Newton og George Lewis. Suður-amerísku
áhrifin eru einnig sterk og Kúbanir einsog
altistinn Paquito D'Rivera eru firnavinsælir.
Gömlu meistararnir standa alltaf fyrir sínu
og t.d. hefur Pablo sent hverja Zoot Sims
skífuna annarri betri á markaðinn, nú síðast
Suddenly It’s Spring. í tónskáldskapnum og
stórsveitarstjórnuninni ríkja konurnar, sú
sænskættaða Car/a Bley og japanska
Toshiko Akiyoshi.
Fjölmargir djassleikarar hafa kvatt þessa
lífsstjörnu á árinu og skal þar fyrstan telja
föður nútímadjasspíanóleiks£,cr////>7es. Earl
var einn af frammúrstefnupiltunum í Hot
Five Louis Armstrong, 1928, og alla tíð skóp
hann hvert meistaraverkið öðru fremra —
hann hafði áhrif á flestalla djasspíanista,
bein eða óbein. Eubie Blake lést á árinu rúm-
lega hundrað ára en hann var einn þeirra
sem Earl Hines lærði af. Blúsmeistarinn
McKinley Morganfield, betur þekktur sem
Muddy Waters, lést þetta ár svo og trompet-
leikarinn Harry James og danskfæddi bás-
únuleikarinn Kai Winding. Count Basie varð
áttræður á árinu, en er svo lasburða að hann
mun tæpast leika oftar opinberlega.... en
hver veit?
íslenskt djasslíf hefur verið líflegra en oft
áður og ríkisfjölmiðlar sinnt djassinum ágæt-
lega — slíkt hið sama verður ekki sagt um
dagblöðin. Sjónvarpið hefur flutt mikið af er-
lendu djassefni og i Ríkisútvarpinu hefur
prófessor Jón Múli Árnason flutt stór-
skemmtileg erindi um sögu djassins.
Mezzoforte er að sjálfsögðu hljómsveit
ársins hérlendis og þó að stundum sé stutt á
milli þess sem þeir eru að gera í hljóðverun-
um og poppsins eru þeir djassættar. Elling-
ton, Armstrong og allir svíngmeistararnir
léku danstónlist og voru ekki verri fyrir það.
Á árinu kom út tónleikaskífa með Mezzo-
forte: Sprelllifandi (Steinar) og er hún ólikt
frjálsari en hljóðversskífur þeirra og mátti
heyra þá í þeim ham í Háskólabíói í desem-
ber. Milli jóla og nýárs léku þeir á Teiknistof-
unni ARCO og var efnisskráin þar með öðr-
um hætti — Parker og Monk í bland við
Emmin 33
bræðinginn. Enn betra!
Sl. haust héldu Tómas R. Einarsson og
Siguröur Flosason til náms erlendis og bætt-
ust í fríðan flokk íslenskra djassmanna er nú
stundar nám eða spilar fjarri fósturjarðar
ströndum. Um jólin voru þeir flestir saman-
komnir hér heima og var káít á Borginni
þann 29. des. þegar þar var saman safnast til
djammsessjóns. Þar lék sveit Bostonbræðra:
Gunnars Hrafnssonar og Eiríks Arnar
Ríkharössonar er nema við Berklee, Péturs
Grétarssonar er leikur þar í borg, Stefáns S.
Stefánssonar, sem kom heim í haust og
Björns Thoroddsens sem nam í Los Angeles.
Voru þeir á rafdjasslínunni en kvartett Árna
Schevings klassískari, en með honum léku
Sigurður Flosason, Tómas R. Einarsson og
Gudmundur R. Einarsson. Gudmundur
Ingólfsson bættist í hópinn í lokadjammi en
Mezzopiltarnir léku á Broadway þetta
kvöld. Gamli Stúdentakjallarakvartettinn
kom þó saman í Djúpinu rétt eftir áramót og
fékk undirritaður þá tækifæri til að heyra
Fridrik Karlsson, Eyþór Gunnarsson og
Gunnlaug Briem leika djass á sígildan máta
ásamt Sigurði Flosasyni og Tómasi R. Einars-
syni. Kvartett Kristjáns Magnússonar hefur
starfað af og til á árinu svo og Gammar
Björns Thoroddsens, dúó Guðmundar
Ingólfssonar og Reynis Sigurdssonar og á
Hótel Loftleiðum hafa gömlu svíngararnir
djammað í hádegi á sunnudögum. FÍH-skól-
inn starfar með djassdeild sína og tvennir
djasstónleikar íslenskir hafa verið haldnir í
tónleikasölum. Minningartónleikar um
Gunnar Ormslev í Gamla bíói þar sem Big
band 81 og Big band FIH-skólans léku undir
stjórn Ernie Wilkins auk þess sem Sigurður
Flosason flutti prófverkefni sitt frá Tónlistar-
skólanum, djassverk er Gunnar Reynir
Sveinsson skrifaði fyrir hann. Stefán S.
Stefánsson kom heim útskrifaður frá
Berklee og hélt ágæta tónleika í Norræna
húsinu. Þar flutti tíumanna-sveit fimm verk
eftir Stefán og var leikur þeirra með ágætum
og verkin hin áheyrilegustu.
Jazzvakning hefur starfað af krafti og
staðið fyrir tónleikum erlendra djassmeist-
ara ss. Lionel Hamptons, Gary Burtons,
Teddy Wilsons og John Scofields. Einnig gaf
félagsskapurinn út úrval af hljóðritunum
Gunnars heitins Ormslevs: Jazz í 30 ár
nefndust skífurnar tvær og má þar finna ís-
lenska djasssögu í hnotskurn. Seint á árinu
voru stofnuð ný samtök: Jazzklúbbur
Reykjavíkur, og mun hann beita sér fyrir
djammi eldri djassleikara. Á Akureyri starf-
ar djassklúbbur og einn var stofnaður í Vest-
mannaeyjum.
Ég tel að íslenskt djasslíf hafi ekki staðið
með slíkum blóma síðan á árunum kringum
1965 og nú er aðalatriðið að þeir ungu svein-
ar er nýlokið hafa námi og komnir eru heim
fái verkefni við hæfi. Það væri t.d. mikil
ógæfa ef tíumanna-sveit Stefáns S. fengi ekki
verkefni við hæfi. Þar gætu ríkisfjölmiðlarn-
ir hjálpað!
P.S. I því að þessi grein fer í prentun berast
þær fregnir að einn af helstu djassleikurum
Finna Jukka Linkola sé væntanlegur til ís-
lands í boði Nord-jazz og mun hann leika
með hijómsveit Stefáns á Hótel Borg næsta
fimmtudagskvöld. Linkola er hinn ágætasti
jazzpíanisti og góður útsetjari og verður
htmn með ný verk í farangrinum fyrir Stefán
og félaga.
HELGARPÓSTURINN 19