Helgarpósturinn - 05.04.1984, Blaðsíða 18

22. grein í Hafnarfirði:
„Létt ádeiluverk“
Leikfélag Hafnarfjarðar reis upp
af löngum duala síðastliðið haust
með rómaðri uppsetningu á leik-
uerkiJónasarÁrnasonar, Þið mun-
ið hann Jörund.
Félagið er nú aftur tekið að iða
aflífi, að þessu sinni í Hafnarfjarð-
arbíói undir stjórn Karls Agústs
Úlfssonar. Hann þýddi einnegin
uerkið sem tekið er til meðferðar.
Og það er eftir Ameríkanann
Joseph Heller, kunnan skáld-
sagnahöfund uestra. Leikritið er
leikgerð hans upp úr frœgustu
skáldsögunni sem hann hefur látið
frá sér fara, Catch 22.
Þeir kalla verkið Tuttugustu og
aðra grein, í Hafnarfirði. Karl Ágúst
segir verkið fjalla um ungan flug-
mann í bandaríska flughemum
sem sinnir sinni herskyldu á Ítalíu
seinni heimsstyrjaldarinnar. Það-
an er hann sendur vítt og breitt til
að sprengja. Það er hinsvegar hans
heitasta ósk að lifa að eilífu. „Grey-
ið er því ekki í heppilegasta starf-
inu sem hann getur valið sér,“ eins
og Karl Ágúst orðar það.
Leikritið segir síðan frá ýmsum
tilraunum þessa ólánssama manns
til að losna undan herskyldunni,
sem illa tekst sakir 22. greinar her-
lagcinna sem enginn veit hvort til
er, en yfirmenn nota samt óspart.
„Þetta er ansi létt ádeiluverk,"
segir Karl Ágúst okkcir. „Broddur-
inn beinist að ákveðnum brestum í
mannlegu eðli sem koma í ljós þeg-
ar maðurinn fær einhver völd í
hendur, ég tala nú ekki um þegar
aðstaðan er orðin eins öfgafull og
þegar komið er út í stríð milli
þjóða.“
Alls taka tuttugu leikarar þátt í
uppfærslunni, sem sýnd verður al-
menningi frá og með morgundeg-
inum.
-SER.
BOKMENNTIR
Þrœlauppreisnir íKaríbahafi
Alejo Carpentier:
Ríki afþessum heimi.
Guðbergur Bergsson þýddi.
Skáldsaga (139 bls.)
Iðunn 1983.
Alejo Carpentier sem lést fyrir u.þ.b. 3
árum var Kúbumaður og um langt árabil
meðal virtustu rithöfunda Suður-Ameríku.
Þetta er fyrsta sagan eftir hann sem þýdd er
á íslensku og raunar fyrsta skáldsaga frá
Karíbahafinu sem ég man eftir að komið
hafi út í íslenskri þýðingu.
Ríki af þessum heimi kom út á frummál-.
inu árið 1949. Sagan fjallar að nokkru leyti
um sögulega viðburði á Haítí á síðari hluta
18. aldar fram til um 1820. Átök þræla og
nýlenduherra eru þungamiðja scigunnar.
Fyrst segir af uppreisn einhenta mandinga-
negrans Mackandcils sem heyr baráttu sína
með eitri og fomum vúdúgaldri.En Mackan-
dal næst og er brenndur á báli en svertingj-
ar trúa að hann lifi og hafi brugðið sér í
dýralíki. Þannig verður hann hluti af þjóð-
sagnaheimi þeirra.
Næstur á sjónarsviðið er Jcimcúkcininn
Bouckman sem skipuleggur uppreisnarlið
þeldökkra og berst fyrir jafnréttishugmynd-
um frönsku stjórncirbyltingarinncU'. Þessi
uppreisn fer þó út um þúfur líka. Það fellur
hins vegar í hlut matreiðslumeistarans
Henrí Christophe að stofna ríki svartra sem
sniðið er að evrópskri fyrirmynd með
íburðarmikilli hirð, smíði gríðarlegra
mannvirkja og miskunnarlausara þræla-
haldi en þekkst hafði meðal hinna hvítu
landeigenda.
Alla þessa atburði fær lesandinn að horfa
á með augum hins óbreytta alþýðumanns
Ti Noels. I upphafi sögunnar er hann þræll
á sama búgarði og Mackandal. Hann þvæl-
ist inn í þær uppreisnir sem hér segir frá,
þrælar um tíma við virkisgerð Henrí Christ-
ophe. En þegar negrciríkið hrynur býr Ti
Noel um sig í rústum af búgarði fýrrverandi
húsbónda síns. Þar stoínar hann sitt eigið
ríki af þessum heimi og sendir skipcinir út í
loftið. „En þetta voru skipanir friðsæls
stjórnarfars, vegna þess að hvorki hvítt né
svart kúgunarvald virtist ógna frelsinu".
(bls. 110). En Ti Noel fær þó ekki lengi að
vera í friði. í lok sögunnar eru það fulltrúar
síðeiri tíma heimsvcddastefnu, landmæl-
ingcunennimir, sem hrekja hann úr ríki
sínu. Hann grípur þá til þess ráðs að breyta
sér í gæs og lifa meðal gæsa á landareign
sinni en finnur fljótlega að þar er hann óvel-
kominn. Enda er tilgangur hamskipta hans
annar en hjá goðsagnapersónunni Mackan-
dal sem brá sér í dýralíki til að þjóna mönn-
unum en ekki til að flýja mannheima.
Andstæður tveggja ólíkra menningar-
heima, hins evrópska og hins afríska, birt-
ast hvarvetna í bókinni og oft í skoplegu
ljósi. Ég minni hér á gluggasýninguna í upp-
hafi bókarinnar þar sem strax eru gefnir til
kynna ýmsir þeir meginþættir sem frásögn-
in er ofin úr. Hið cifkáralega í menningar-
samruncinum birtist gleggst í persónu mat-
reiðslumeistarans og einræðisherrans
Henrí Christophe en einnig í neyðarlegum
uppákomum eins og þegar misheppnaða
leikkonan ungfrú Floridor þylur dauða-
drukkin stóru hlutverkin sem hún fékk
aldrei að leika fyrir svarta þræla sína.
En það sem öðru fremur auðgcir frásögn
Carpentiers er notkun hans á sagnahefð
negrcUina og goðsagnaheimi. Má þar nefna
furðusögur Mömmu Loí og Mackaindals þcir
sem hinni fomu ættjörð í Afríku er lýst í
hillingarljóma og hamskipti og ýmis yfir-
náttúrleg stórmerki komavið sögu.
Málfarið á þýðingunni er einfalt og þrótt-
mikið og fellur vel að efninu. Þýðandinn,
Guðbergur Bergsson, ritar auk þess ítarleg-
an eftirmála. Það er mjög þarft verk við
þýðingar sem þessa þar sem þá er leitast
við að tengja verkið þeirri menningarhefð
sem það er sprottið úr. Hins vegar er ég
ekkert ýkja hrifinn cif skoðunum Guðbergs
um óbreytanlegt eðli uppreisna og alþýðu
sem verða homsteinninn í útleggingu hans
á sögunni. En hvað um það, í lok eftirmála
síns tjáir Guðbergur okkur að þessi bók sé
ásamt sögu Gabriel Garcia Marquez, Frá-
sögn um margboðað morð, hluti af nýrri
röð af bókum eftir fremstu höfunda læida
Suður-Ameríku í íslenskri þýðingu. Slíkar
útgáfur em mikill hvalreki á f jömr íslenskra
lesenda.
SIGILD TONLIST
Afbragð í öllum deildum
Það vom fallegir tónleikar í Hallgríms-
kirkju í fyrrakvöld. Þar var flutt barrokk-
músík frá því um 1700, sónötur og konsert-
ar fyrir flautur og fiðlur ásamt „continuo",
af fólki sem sannarlega kunni vel til verka.
Þó var þetta án minnsta yfirlætis og eins
eðlilegt og átakalaust og vorblærinn sem
andar nú loks á okkur eftir draugalegan
vetur. Listvinafélag Hallgrímskirkju hafði
fengið til sín nokkra músíkanta: fiðluleikar-
ana Þórhall Birgisson og Kathleen Bearden,
flautuleikarana Guðrúnu S. Birgisdóttur og
Martial Nardeau, Guðrúnu Þórarinsdóttur
lágfiðluleikara, Ingu Rós Ingólfsdóttur
sellóleikcira, Ioan Stupcanu bassaleikara og
prýðilegan semballeikara sem ég hef ekki
heyrt áður, Eh'nu Guðmundsdóttur.
Einleikur var í höndum og munni fiðlu-
og flautuleikara og var hann allur í háum
gæðaflokki. Því miður heyrði ég ekki nema
lokaþátt fyrstu sónötunnar, .JCrýningu
Maríu“ eftir Heinrich Franz Biber, sem
Kathleen Bearden lék ásamt „continuo"
þeirra Ingu Rósar og Elínar. En það var
skrítin og skemmtileg músík og svo kom
yndislegur flautudúett með þeim hjónum
Guðrúnu og Martial, sem léku ekki aðeins
fágað og fínt, heldur einnig af sannri músík-
innlifun og krafti. Mest fannst mér þó til um
sónötu eftir franska flautusnillinginn.
Michel Blavet, sem Martial lék ásamt þeim
Ingu Rós og Elínu. Músík Frakkanna frá
þessum tíma (og öðrum) er svo skemmti-
lega ólík því sem við erum vönust frá þýsk-
um og svo er Martial ótrúlega skýr og fágað-
ur flautuleikari, ekki aðeins með óbrigðula
tækni, heldur stíl sem er sannfærandi og
sterkur án þess að vera ágengur um of.
Þórhallur og Kathleen voru einleikarar í
konsert fyrir tvær fiðlur og strengi eftir
Hándel og þarna kom í spilið gamla góða
morgunútvarpssveiflan og ekki versnaði
skapið við að heyra lokaverkið: Konsert fyr-
ir tvær flautur og strengi eftir Vivaldi, sem
líklega var hápunktur tónleikanna og jók
verulega á magn hlýrra tilfinninga í garð
Listvinafélagsins og annarra viðstaddra og
var þó ærið fyrir.
Ekki er ég hinsvegcir viss um magn hlýrra
tilfinninga eftir síðustu sinfóníutónleika, í
það minnsta ekki fyrir hlé. Þcir voru komnir
miklir snillingar á píanó og á stjómanda-
palli, Roger Woodward frá Ástralíu og
Robert Henderson frá Bandaríkjunum. Tón-
leikarnir hófust að vísu með, eftir því sem
ég gat best heyrt, góðum flutningi á „Þjóð-
vísu“ Jóns Ásgeirssonar, fallegu og vel unnu
tónverki í þjóðlegum stíl. Síðan kom Wood-
ward með Andante Spinato og Grand
Póloneisu eftir Chopin, og þá fór heldur að
káma gamanið. Woodward er auðvitað
,)ieimsvirtuós“, en það er ekki þar með sagt
eftir Leif Þórarinsson
að hann sé listamaður sem sé kjörinn til að
flytja fagnaðareiindi fegurðarinnar einsog
manni finnst að Chopin hafi alltaf verið að
reyna að skrifa (og tekist oftar en ekki).
Woodward er hræðilega harðhentur og
mætti líkja leik hans í póloneisunni við
hnefaleika. Slíkur leikstíll átti betur við í
fyrsta píanókonsert Prokofieffs, sem var
næstur á dagskrá, en þá var hraðinn svo
mikill á köflum að maður missti þráðinn,
gott ef flytjendur gerðu það ekki líka, næst-
um. En það er þó staðreynd að margir hcifa
gaman af svona „pianoboxing" og við því er
auðvitað ekkert að segja.
Geta Hendersons sem hljómsveitarstjóra
var skýr og klár í bæði Þjóðvísu og konsert
Prokofieffs en hann blómstraði þó fyrst í
lokaverkinu, hljómsveitarkonsert Bartóks,
þessari makalausu sinfóníu í hérumbilöll-
um stílum. Þar var hljómsveitin afbragð í
öllum deildum.
18 HELGARPÓSTURINN