Helgarpósturinn - 01.11.1984, Blaðsíða 4

Pabbi fór til fjalla
☆ Yfirheyrslur Helgarpóstsins
vekja jafnan athygli, enda er
þar harðlega gengið á
viðmælendur um greið svör við
því sem efst er á baugi í
þjóðlífinu hverju sinni. En form
þessa efnisþáttar er knappt og
gerir það að verkum að oftlega
þarf að skera efnið niður. Þá er
reglan sú að útúrdúrar eru hinir
skemmtilegustu aflestrar og
verulega miður að þeir komu
ekki lesendum blaðsins fyrir
sjónir.
Best er að taka dæmi. I Yfir-
heyrslu við Steingrím
Hermannsson forsætisráðherra
í síðasta HP varð til dæmis
eftirfarandi efnisbútur að víkja
sökum plássleysis. Við birtum
hann orðréttan. Fyrst er það
spurning blaðamanns:
— Þegar þessar mestu
kjaradeilur hér á landi síðan
☆ Þ. 10. september s.l. hófst
verkfall Félags íslenskra bóka-
gerðarmanna og blöðin hættu að
koma út. Við á Helgarpóstinum
stöðvuðumst í eina viku. Síðan
hófum við útgáfuna að nýju,
flestum til mikillar undrunar, og
komum blaðinu út í þrjár vikur
eða þangað til verkfall BSRB
hófst og stöðvaði útgáfuna þang-
að til samningar við prentara
tókust. Þetta tímabil gengur
vanalega undir heitinu „Hollands-
ævintýrið" á ritstjórn HP.
Ástæðan er sú að blaðið var
prentað í Hollandi (en ekki í
Belgíu eins og margir héldu) en
sett og brotið um af einkaaðilum
hérlendis.
Menn sáu fram á langt verkfall
er prentarar lögðu niður vinnu.
Helgarpósturinn sem hefur
hvorki stjórnmálaflokk né fjár-
sterka einkaaðila eða fyrirtæki að
baki sér, var ekki ýkja vel búinn
undir það geysilega fjárhagstjón
sem við blasti. Við vorum ekki
undirbúin að bregðast trausti
lesenda okkar þegar öll pressa
landsins var múlbundin. Við
ákváðum að freista prentunar
utan landsteinanna án þess að
brjóta verkfallslögin í prentara-
deilunni.
Hollandsævintýrið hófst nánast
af tilviljun. Á borði ritstjórans lá
eintak af hollenska vikuritinu EW
sem er í broti líkt íslensku dag-
blöðunum. Einn blaðamannanna
1977—'78 voru í uppsiglingu,
þá varst þú fjarverandi og
almenningur gagnrýndi mjög
þessar utanlandsferðir, fannst
þú ekki taka á málunum?
„Á þeirri viku sem ég var í
Miðausturlöndum gerðist ekki
nokkur skapaður hlutur sem
breytti þessum málum. Auk
þess gegndi störfum fyrir mig
Halldór Ásgrímsson, sem ég
ber ákaflega mikið traust til. Ég
hef daglegt samband við þá
traustu menn sem ég er svo
heppinn að hafa í mínu liði,
hvort sem ég er erlendis eða
heima. Ég hef aldrei litið svo á
að einn maður sé ómissandi.
Mér finnst þessi gagnrýni um
að fjarvera mín merki að ég
taki ekki á hlutunum af alvöru,
vera á misskilningi byggð,
kannski tek ég á málunum af
of mikilli alvöru, sekk mér of
stakk upp á því að hringja til rit-
stjórans og spyrja um prent-
smiðjustað blaðsins. Það var gert
og lofaði ritstjórinn að koma
okkur í samband við prent-
smiðjustjórann sem hann sagði
að myndi hringja í okkur síðar
um daginn. Leið nú dagurinn án
þess að nokkuð gerðist. Við not-
uðum þó tímann og hringdum
um Evrópu að leita tilboða,
einkum í Belgíu, en án viðunandi
árangurs. Næsta dag hringdi hins
vegar prentsmiðjustjórinn, Wim
Kamp í Rotterdam í okkur og nú
fóru hjólin að snúast. Tilboð
hans var viðunandi en Ijónin
mörg á veginum; það þurfti að
útvega setningu, þar sem sam-
starfsmenn okkar í Leturvali voru
bundnir á höndum og fótum
(ekki síst eftir mikla aðför í upp-
hafi verkfalls), filmugerð varð að
útvega og síðast en ekki síst;
yfirstíga varð alla erfiðleika varð-
andi flutning á blaðinu frá Rotter-
dam til Luxemburgar og þaðan
til íslands. Allt varð þetta að
gerast án þess að verkfallsverðir
prentara skærust í leikinn — þó
svo að lögin væri okkar megin.
Þá var ekki heldur auðvelt að
skrifa blaðið marga daga fram í
tímann en flytja samt nýjar fréttir
af gangi mála í verkfallinu og
aðdraganda BSRB-verkfallsins.
Allt gekk þó að óskum með
fyrsta blaðið; setning fékkst hjá
einkaaðila úti í bæ, sem ekki var
Það er dálítið undarleg tilfinning að sjá Helgarpóstinn aeða á ógnarhraða í 30
þúsund eintökum út úr erlendri stórpressu. Steen tekur við eintökunum.
Hollandsævintýri Helgarpóstsins
HELGARPÚSTURINN
Lögmál markaðarins
Verkfallaruddunum römmum
skal refsað með vömmum og skömmum.
En hitt er þó rétt
og það hefi ég frétt
að hækki nú verðlag á ömmum.
Niðri
mikið í þau. Eg held það hafi
verið dálítið skynsamlegt sem
faðir minn gerði þegar svona
stóð á. Þá fór hann venjulega
til fjalla og kom til baka miklu
hressari í kollinum en þegar
hann fór."
— Já, en það var við
svipaðar aðstæður og þú fæst
við nú — logandi vinnudeilur
— sem ríkisstjórn Hermanns
Jónassonar, pabba þíns, þurfti
að fara frá haustið 1958.
„Jú, hún fór frá eftir að hann
leitaði til launþega um
samkomulag og því var hafnað.
Ég er svipaðrar skoðunar og
hann, að það sé ákaflega
mikilvægt fyrir allar ríkisstjórnir
að hafa gott samband við laun-
þega. Ég tel mig hafa lagt mig
fram um það."
Þar hafiði hann þennan,
útúrdúrinn.. .★
Steen auglýsingastjóri spókar sig í
einni stærstu blaðaprentsmiðju
Hollands.
Wim Kamp, hinn makalausi forstjóri
hollensku prentsmiðjunnar, skálar í
bjór á skrifstofu sinni.
í Félagi ísl. bókagerðarmanna og
átti setningartölvu, sömuleiðis
filmugerðin og umbrotið. Tveir
dyggir starfsmenn blaðsins,
Steen Johannsson auglýsinga-
stjóri og Björgvin Ólafsson útlits-
teiknari flugu með upplíming-
arnar út til Luxemburgar á þriðju-
dag og tóku lestina þaðan til
Rotterdam.
Wim Kamp, sem fljótlega
gekk undir nafninu Vimmi, tók
höfðinglega á móti útsendurum
HP og veitti þeim vel af bjór og
séníver sem hann hafði jafnan til-
tækan á rúmgóðri skrifstofu sinni
í Rotterdam — í einni stærstu
prentsmiðju Hollands. Jafnframt
starfaði forstjórinn ötullega og
annaðist alla fyrirgreiðslu. Þegar
prentun var lokið á
miðvikudagsnótt settust HP-
menn upp í einn af blaðatrukk-
um prentsmiðjunnar sem keyrði
1,8 tonn af Helgarpósti (25
þúsund eintök) til Luxemburgar.
Þaðan var haldið heim í flugi
Flugleiða, blöðin tollafgreidd á
hefðbundin hátt og dreift í bílana
sem óku blaðinu volgu á
markað. Fyrsta eintakið var
sérstaklega boðsent Magnúsi E.
Sigurðssyni, formanni Félags ísl.
bókagerðarmanna með kveðju
frá ritstjóra.
„. . .kannski tek ég á
málunum af of mikilli
alvöru, sekk mér of
mikið í þau. . ."
Næsta tölublað gekk hnökra-
laust fyrir sig. Hinn ódrepandi
Steen auglýsingastjóri pakkaði
töskunni í annað skipti og flaug
til Amsterdam ásamt Ingólfi Mar-
geirssyni ritstjóra. Nýtt vandamál
skapaðist þó; ritstjórninni barst til
eyrna að prentarar hefðu komist
að áætlun HP-manna og myndu
bíða í Keflavík eftir vélinni frá
Lux og gera upplagið upptækt.
Auðvitað gat þessi orðrómur
verið tóm della, en engin áhætta
var tekin. Helgarpósturinn
pantaði einkaflugvél hjá Helga
Jónssyni, og flaug hann við
annan flugmann til Rotterdam
með viðkomu í Glasgow. Van-
svefta HP-menn í Hollandi tóku á
móti flugkappanum úti á litlum
flugvelli í Rotterdam (ekki langt
frá prentsmiðjurini) og var vélin
hlaðin af Helgarpósti, alls einu
tonni eða um 10 þúsund ein-
tökum og þeim flogið sömu leið
til Islands. Blaðið var komið í
dreifingu um áttaleytið að
morgni fimmtudags 27. sept-
ember á útgáfudegi. Þetta var
veglegt blað 36 síður í fullum lit
sem reyndar tók af öll tvímæli að
blaðið hefði verið prentað
erlendis, því engin prentsmiðja á
íslandi — nema hjá
Morgunblaðinu — getur prentað
í fullum litaskala í þessum síðu-
fjölda. Fasteignasalar höfðu enn-
fremur komið auglýsingum sín-
um fyrir í blaðinu enda orðnir all-
taugaveiklaðir í blaðastoppinu.
Með afgang upplagsins, 20 þús-
und eintök, var flogið síðar um
daginn frá Luxemburg og þau
sett í rólegheitum á markað.
Af skiljanlegum ástæðum voru
prentarar orðnir hvekktir á tíðri
útgáfu blaðsins og ákváðu að
láta til skarar skríða. Kvöld og
aðfaranótt 1. október verða lengi
í minnum höfð á
Helgarpóstinum. Um kvöld-
verðarleytið bárust þær fréttir
upp á ritstjórn að hópur
verkfallsvarða prentara hefði
umkringt hús eitt í Mosfellssveit.
Höfðu prentarar grun um að hafa
fundið setningar- og
umbrotshreiður Helgarpóstsins
og ekki minnkaði grunur þeirra
er útlitsteiknari blaðsins, téður
Björgvin, gekk út úr bíl sínum
með umslag vænt í hendi og hélt
að húsinu. Var Björgvin meinuð
innganga i húsið með umslagið
og varð hann að skilja það eftir í
bílnum. Var honum þá heimiluð
innganga. Er Björgvin kom aftur
út úr húsinu og settist upp í bíl
sinn, sem er bæði eiturgrænn og
pínulítill, var búið að leggja
bifreiðum þétt bak við bílinn og
að framan, svo hann var orðinn
óhagganlegur eins og vilji
eigandans. Þá komu hverfisbúar
til hjálpar og lyftu bílnum upp og
báru út á miðja götu, og þeysti
Björgvin á brott og heim á
Lindargötu. Eltu prentararnir allir
á mörgum bílum og slógu
vígborg um heimili
útlitsteiknarans. Létu þeir í það
skína að í umslaginu leyndust
upplímdar síður HP. Var það
hrein firra, því í umslaginu voru
tvær teikningar, og önnur
reyndar af forystumanni BSRB,
Kristjáni Thorlacius. Prentararnir
gerðu nú víðreist um borgina og
umkringdu hina ólíklegustu staði
og heimili. Á sama tíma var upp-
límdum síðum Helgarpóstsins
safnað saman, þeim félögum
Steen og Björgvin ekið út á
Keflavíkurflugvöll í dögun og
þeim flogið enn eina ferðina til
Luxemburgar í flugvél Flugleiða.
Þá höfðu kapparnir (líkt og
flestallir starfsmenn HP) varla
sofið í þrjár vikur. Óvænt
aukavandræði höfðu þó skapast
um kvöldið og nóttina. Til að ná
nógu hraðri vinnslu í prentsmiðj-
unni svo tryggt væri að hægt
yrði að fljúga til íslands í tæka
tíð fyrir boðað BSRB-verkfall,
urðu þeir kumpánar Steen og
Björgvin að komast
viðstöðulaust með flugi til
Rotterdam frá Luxemburg. Engin
föst flugleið er þarna á milli. En
„Vimmi" kom enn einu sinni til
skjalanna. Aðfaranótt mánudags
vakti hann Ingólf ritstjóra af stutt-
um blundi og tilkynnti honum
lausnina: Einkaþota hollensku rík-
isstjórnarinnar var einmitt á leið
frá Amsterdam til Luxemburgar
þennan dag og yrði flogið tómri
til baka. Væri HP til í að taka
vélina á leigu fyrir Steen og
Björgvin og láta hana lenda í
Rotterdam á leiðinni aftur til
Amsterdam? Svarið var
umsvifalaust já. Þegar HP-félag-
arnir stigu út úr Arnarflugsvélinni
í Lux þennan mánudagsmorgun
beið því einkaþota hollensku
ríkisstjórnarinnar eftir þeim.
Blaðið var unnið og prentað á
mettíma í Rotterdam og var
komið á Keflavíkurflugvöll
aðfaranótt miðvikudags með
tveimur vélum. Það var prentað í
30 þúsund eintökum. BSRB-
verkfallið hófst næsta dag og
Flugleiðir þegar búnar að
endurskipuleggja flugáætlun
sína, m.a. með þeim afleiðingum
að Luxemburgar-flugið lokaðist.
Flugvélin sem flaug síðustu
eintökum Hollandsævintýrsins
heim til íslands, var sú sama og
flaug með áhafnir Flugleiða fyrr
um daginn til Luxemburgar í
beina flugið milli Evrópu og
Bandaríkjanna meðan á verkfalli
BSRB-manna stóð. Hún var
þarafleiðandi síðasta Lux-vélin til
Íslands fyrir verkfall. BSRB-verk-
fallið þýddi verkfall tollara og þar
méð var draumurinn úti.
Margir hafa spurt okkur: Borg-
aði þetta ævintýri sig? Við svör-
um því játandi. Auðvitað var
kostnaðurinn geysilegur, en við
gáfum blaðið út í mjög stóru
upplagi sem seldist vel. En það
er ekki meginmálið. Þetta Hol-
landsævintýri borgaði sig vegna
þess að Helgarpósturinn gat
staðið við loforðið sem það gaf í
leiðara fyrsta tölublaðsins sem
prentað var í Hollandi: „Lesendur
í frjálsu landi eiga ávallt heimt-
ingu á að fá að vita hvað er að
gerast á bak við tjöldin í stjórn-
mála- og atvinnulífinu. Þess
vegna komum við út í dag og
þess vegna munum við reyna að
halda útgáfunni áfram."^
4 HELGARPÓSTURINN