Helgarpósturinn - 17.01.1985, Blaðsíða 9

fremst verið að breyta skammtíma-
skuldum o.fl. í löng lán. Búnaðar-
bankinn er viðskiptabanki NT en
Hákon Sigurgrímsson viðurkennir í
samtali við HP að þeir hafi núna
fengið lán í Landsbankanum þó það
hafi ekki verið í slagtogi með öðr-
um. Hvernig stóð á því? Því er
ósvarað.
Gudrún Gudmundsdóttir fram-
kvæmdastjóri Þjóðviljans segir HP
að blaðið hafi nýlega fengið lán
uppá fjórar milljónir í sínum við-
skiptabanka, sem er Landsbankinn.
Hvort Landsbankinn hafi endurselt
lánið til Seðlabanka eða sá banki
hafi með einhverjum hætti bak-
tryggt þetta kvaðst hún ekki vita.
Ekki gaf hún upp lánakjör en eftir
öðrum leiðum höfum við fregnað
að hér hafi verið um að ræða lán til
10 ára og á góðum kjörum.
„Það eina sem ég veit um þetta er
að við fengum þarna breytt skuld-
um við Landsbankann upp á 4 millj-
ónir, en hvort Seðlabankinn endur-
keypti eitthvað af þessu veit ég bara
ekkert. Það getur vel verið að hann
hafi gert það en ég veit ekkert hvað
hin blöðin fengu," segir Svavar
Gestsson, form. Alþýðubandalags-
ins sem er jafnframt formaður út-
gáfustjórnar Þjóðviljans. Hann var
spurður hvort samstarf hefði verið
með blöðunum og kvað nei við því
og sagðist ekki hafa heyrt fyrr að
Morgunblaðið hefði fengið lán. „Ég
vissi um NT,“ segir hann, „við erum
saman í Blaðaprenti þannig að ég
hafði frétt af þeim.“
Þegar fjárhagsvandi NT var sem
mest til umræðu eftir verkfall var
talað um það í blaðstjórninni, að
taka þyrfti 10 milljón króna lán. Lán-
ið, sem fékkst með aðstoð Seðla-
bankans úr Landsbankanum, var í
kringum 8—9 milljónir. Þannig
nemur heildarlánið til NT og Þjóð-
viljans 12—13 milljónum króna.
Ekki er HP kunnugt um hversu hátt
það lán er, sem Morgunblaðið frest-
aði að taka eða hafnaði.
Réttar uppáskriftir
Umrætt lán kom aldrei til form-’
legrar umræðu í bankaráði Lands-
bankans en einn af meðlimum þess
segir HP að í byrjun desember hafi
bankaráðsmenn velt alvarlega
vöngum yfir því sem kallað var
„krísa" blaðanna. Bankastjórar og
háttsettir starfsmenn Landsbankans
voru sem lokuð bók þegar HP leit-
aði upplýsinga hjá þeim um málið
og báru fyrir sig lögboðna þagnar-
skyldu. Bankaráð Seðlabankans
mun ekki heldur hafa fjallað um
málið en einn þeirra er þar sitja
kvaðst þó minnast þess að hafa
heyrt um þetta mál milli jóla og ný-
árs. Annar fyrrverandi bankaráðs-
maður í seðlabankaráði kannaðist
ekki við þetta en sagði að eðlilegt
væri að bankaráði yrði gerð grein
fyrir afgreiðslu seðlabankastjórnar-
innar ef farið væri út fyrir troðnar
slóðir s.s. við endurkaup á víxlum
o.s.frv.
Aðstoðarbankastjórar Seðlabank-
ans, þeir Bjarni Bragi Jónsson og
Björn Tryggvason, könnuðust ekk-
ert við að Seðlabankinn hefði staðið
að baki lánveitingum til einkaaðila
enda væri það ekki innan venjulegs
ramma bankans. „Þetta er útilok-
að,“ sagði Björn Tryggvason um það
hvort bankinn hefði baktryggt slík
lán. Lán úr Seðlabankanum væru
innan mjög þröngs ramma og þá
helst til iðnþróunar o.s.frv. en alls
ekki til dagblaðanna. Ólafur Örn
Klemensson hjá lánadeild Seðla-
bankans sagði að bankinn hefði
aldrei lánað til prentverks eða iðn-
aðar á því sviði nema varðandi
prentun á tölvupappír. Hér gæti því
ekki verið um lán að ræða til iðnað-
ar, þ.e.a.s. blaðaprentsmiðju eða ein-
hvers slíks.
Eftir töluverða eftirgrennslan
komst HP loks að því hjá áreiðan-
legum heimildarmanni að umrætt
lán hefði beinlínis verið veitt úr
Seðlabankanum. Formlega séð hafi
Landsbankinn veitt lánið eftir að
forystumenn flokkanna höfðu haft
samband við bankastjóra Seðla-
bankans. Lausafjárstaða Lands-
bankans er mjög slæm og tjáir
reyndur bankaráðsmaður HP að nú
sé svo komið að um fjórðungur af
greiðslum Landsbankans komi frá
Seðlabankanum.
„Þetta lán fékkst ekki í Lands-
bankanum, heldur í Seðiabankan-
um, beinlínis þaðan," sagði traustur
heimildarmaður HP. Þessi maður,
eins og flestir aðrir sem HP hafði
samband við, þekkti málið vegna
pólitískra tengsla sinna. „Það var
ákaflega einkennilega að þessu
staðið," sagði annar heimildarmað-
ur blaðsins. Báðir bentu þeir á
Seðlabankann og báðir veltu þeir
fyrir sér hvernig þessi heildarláns-
fjárhæð til NT og Þjóðviljans væri
flokkuð. Þar lægi hundurinn graf-
inn. Þetta væri eins og leikverk, þar
sem aðalatriðið væri að hvergi
kæmi fram að Seðlabankinn hefði
komið þarna nálægt.
„En uppruni og uppspretta þess-
ara lána er í Seðlabankanum," sagði
heimildarmaður HP.
í stuttu máli lítur leikritið svona
út:
Eftir að formenn flokkanna (við
vitum ekki hver talaði við Seðla-
bankann) hafa aflað sér tryggingar
hjá seðlabankastjóra vegna lánsins
er gengið frá skuldabréfi upp á lánin
í Landsbankanum með réttum upp-
áskriftum og veðsetningum. Síðan
borgar Landsbankinn. En í fram-
haldi af því fær svo Landsbankinn
lánsfjárhæðina til baka frá Seðla-
bankanum, lánið er endurselt, og
skráð sem lán Seðlabankans til
Landsbankans.
I þessu samhengi er rétt að minna
á, að um miðjan síðasta áratug
varð uppvíst um lán sem Seðlabank-
inn baktryggði til einstaklinga og
var þáverandi utanríkisráðherra,
Einar Ágústsson, helst nefndur.
Háttsettur bankamaður segir HP, að
hlutir sem þessir hafi orðið sjaldgæf-
ari og öll seðlabankatengsl vegna
lána minnkað.
I bankaheiminum eru lán af þessu
tagi nefnd afskriftarlán. Undir tönn
tímans étast þau smátt og smátt upp
þar til þau eru orðin að engu.
Þarna er í sjálfu sér ekkert ólöglegt
á ferðinni, enda hafa bankastjórar
nokkuð frjálsar hendur til útlána ef
Flokksmálgögnin og ríkisstyrkurinn:
Fá 20 milljónir á ári
Á fjárlögum yfirstandandi árs er 13 milljónum veitt til dagbladanna
samkvœmt tillögu stjórnskipadrar nefndar. Par er um að rœda sömu
krónutöluupphœd og var á síðasta ári. Þetta blaðastyrkjakerfi er um
það bil 15 ára og hefur löngum verið umdeilt. Forsendur fyrir því að
blað geti hlotið slíkan styrk eru skv. upplýsingum A rndísar Steinþórs-
dóttur, fulltrúa í gjaldadeild fjármálaráðuneytisins, þœr, að um sé að
rceða dagblað og í ofanálag að blaðið eigi fulltrúa á þingi.
Skipting fjárins fer þannig fram
að fyrir það fyrsta er keypt áskrift
! að 200 tölubiöðum hvers blaðs á
hverjum degi til dreifingar í ríkis-
stofnunum og ráðuneytum. Af-
ganginum er svo skipt á tvennan
hátt. Hluta fjárhæðarinnar er
skipt jafnt milli þingflokkanna og
afganginum eftir styrkleika þeirra
á þingi, þ.e.a.s. eftir þingmanna-
tölu hvers flokks. Sérstakur liður
er svo á fjárlögum um fé til útgáfu-
starfsemi þingflokkanna. Þá hafa
þeir frjálsar hendur um ráðstöfun
þess fjár. í ár nemur sú upphæð 7
milljónum króna þannig að í heild
er um 20 milljónir að ræða sem
hið opinbera veitir til pólitískrar
útgáfustarfsemi og þar af fer meg-
inhlutinn til flokksmálgagnanna
Morgunblaðsins, NT, Þjóðviijans
og Alþýðublaðsins en DV hefur
löngum beðist undan því að fá
þarna nokkuð í sinn hlut, skv. upp-
lýsingum Kjartans Gunnarssonar,
framkvæmdastjóra Sjálfstæðis-
flokksins, sem veitir „úthlutunar-
nejndinni" forstöðu.
í leiðurum DV hefur þetta
styrkjakerfi verið gagnrýnt ótæpi-
lega en engu að síður nýtur það
þess með óbeinum hætti. Það eru
nefnilega keypt 200 eintök af blað-
inu til dreifingar innan opinbera
kerfisins. Fjárhæðin er aðeins
flokkuð undir öðrum fjárlagalið.
Umrædd nefnd, sem gerir tillög-
ur um upphæðir við gerð fjárlaga
hvers árs, er skipuð í umboði þing-
flokkanna og af fulltrúum þeirra.
Sú regla gildir ævinlega, að sá
flokkur sem hefur á að skipa fjár-
málaráðherra rikjandi ríkisstjórn-
ar á rétt til að skipa sinn mann í
formannssæti nefndarinnar. Nú er
það Kjartan Gunnarsson, eins og
fyrr er nefnt, en auk hans sitja í
nefndinni Kjartan Ólafsson fyrir
Alþýðubandalagið, Geir Gunn-
laugsson fyrir Alþýðuflokkinn,
Ágúst Einarsson fyrir Bandalag
jafnaðarmanna, Guðný Guð-
mundsdóttir fyrir Kvennalista og
Kristján Benediktsson fyrir Fram-
sóknarflokkinn.
Kvennalistinn og Bandalag jafn-
aðarmanna hafa eðli málsins sam-
kvæmt ekki notið þess fjár sem
veitt er til málgagnanna, þar sem
þá flokka skortir málgögn, en þeir
fá að sjálfsögðu hluta þeirra 7
milljóna sem varið er til útgáfu-
starfsemi þingflokkanna. BJ hefur
því gert tillögu um að tilhöguninni
verði breytt þannig, að öllu þessu
fé, þ.e.a.s. 20 milljónum í ár, verði
skipt milli þingflokkanna til út-
gáfustarfsemi í samræmi við kjós-
endahlutfall hvers og eins. Kjartan
Gunnarsson, formaður nefndar-
innar, sagði að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefði, með örfáum undantekn-
ingum hvað einstaka þingmenn
varðaði, ævinlega staðið gegn af-
greiðslu þessa þegar fjárlög væru
afgreidd á þingi og hvað Morgun-
blaðið varðaði þá stæði til að það
bæðist undan þessum styrkjum á
sama hátt og DV, þó það væri ekki
endanlega ákveðið. Sú breyting
væri fyrirhuguð hvað Morgun-
blaðið varðar.
Blöðin boða nú í auknum mæli
frjálsa og óháða ritstjórnarstefnu.
DV hefur sagt sig frjálst og óháð
um árabil, NT telur sig ekki háð
Framsóknarflokknum og Morgun-
blaðið hefur í seinni tíð lagt
áherslu á sjálfstæði sitt gagnvart
Sjálfstæðisflokknum. Engu að síð-
ur eru flokkaáhrifin sterk. Fjár-
veitingavaldið veitir blöðunum
styrki ef þau eiga fulltrúa á þingi,
svo sem sú regla er berlega orðuð.
Forystumenn flokkanna eru til-
búnir að taka höndum saman til
að útvega þeim lánafyrirgreiðslu í
ríkisbönkum þegar þröngt er í búi
til blaðaútgáfu á markaðinum,
eins og fram kemur í aðalgrein HP
í dag.
Ritstjárnarskrifstofur NT:
Hákon Sigurgrímsson stjórnarfor-
maður NT viðurkennir oð nú hofi lán
verið tekið úr Landsbankanum þó Bún-
aðarbankinn sé þeirra viðskiptabanki.
veð er fyrir lánunum. Eins og fyrr er
greint var bankastjórn Landsbank-
ans treg til að lána blöðunum upp-
haflega en greitt var fyrir afgreiðslu
þegar áhrifamenn í stjórnmálum
opnuðu „seðlabankaleiðina" fyrir
málgögn sín. Fyrir því eru fleiri
heimildir, bæði innan bankakerfis-
ins sem utan.
Það er auðvitað ekki hlutverk
Seðlabankans að greiða fyrir slíku
þar sem hann á að annast m.a.
seðlaútgáfu, efla og varðveita gjald-
eyrisvarasjóð sem nægi til þess að
tryggja frjáls viðskipti við útlönd og
fara með gengismál að öðru leyti,
annast bankaviðskipti ríkissjóðs og
vera þar til ráðuneytis, auk þess að
vera banki annarra banka og pen-
ingastofnana, án þess þó að hafa af-
skipti af einstökum viðskiptum
þeirra nema til eftirlits o.s.frv. Fyrir
þessu almenna hlutverki Seðla-
bankans er þó undantekning í seðla-
bankalögunum þar sem segir í 17.
grein að honum sé heimilt að reka
önnur bankaviðskipti, sem sam-
rýmanleg geta talist hlutverki hans
sem Seðlabanka, en hann skuli þó
yfirleitt hvorki skipta við almenning
né keppa um viðskipti við aðrar
lánastofnanir.
Ekki endurkeypt lán
„Við hjá Seðlabankanum höfum
ekki endurkeypt nein lán,“ segir Jó-
hannes Nordal, aðspurður um það
efni. „Seðlabankinn veitir ekki lán
til einkafyrirtækja,“ bætti hann við
og sagði bankann ekki kaupa papp-
íra af öðrum heldur. „Bara opinbera
pappíra eða víxla bankanna." Hann
sagði að Seðlabankinn endurkeypti
í sambandi við afurðalán. „Við höf-
um aldrei endurkeypt skuldabréf
vegna einkafyrirtækja eða sem gef-
in eru út af einkafyrirtækjum," sagði
hann. Aðspurður um hvort hann
kannisí við að Seðlabankinn hafi á
einhvern hátt baktryggt lán Lands-
bankans, sagði hann: „Við fylgjumst
ekkert með útlánum Landsbankans.
Hann skiptir við okkur sem banki
og ákveður sín útlán sjálfur. Við höf-
um ekki endurkeypt nein skulda-
bréf blaðanna," voru lokaorð hans.
„Blöðin gjalda þess að hafa ekki
neinn stofnlánasjóð til að ganga í
þegar illa árar,“ segir maður gjör-
kunnugur blaðaútgáfu. „Þessum
vesalings fyrirtækjum sem hafa orð-
ið fyrir miklum skakkaföllum í verk-
fallinu hefur aldrei verið hjálpað svo
nokkru nemi og sú fyrirgreiðsla sem
við fengum er ekkert öðruvísi en
þau þúsund fyrirtækja í landinu
njóta í sjávarútvegi, landbúnaði og
iðnaði sem hafa fengið að breyta
sínum lausaskuldum á undanförn-
um 3—4 árum,“ segir Hákon Sigur-
grímsson.
Það getur vel verið eðlilegt að
blöð njóti opinberrar fyrirgreiðslu
en það verður þá að ganga jafnt yfir
alla. Embættismenn eru bundnir
þagnareiði um svona afgreiðslu og
gáfu því lítið upp. Lítið fékkst einnig
frá stjórnmálamönnum. Endanlega
getur aðeins Alþingi svipt hulunni
alfarið af þessu máli.
HELGARPÓSTURINN 9