Helgarpósturinn - 17.01.1985, Blaðsíða 10

Guðrún S. Gísladóttir leikkona i Helgarpóstsviðtali
eftir Hallgrím Thorsteinsson mynd Jim Smart
Hann var á leiðinni að detta í dúnalogn þegar éa bankaði upp á hjá Guðrúnu Gísladóttur.
Gamla bakhúsið sem hún býr í við Skólastrætið hafði staðið af sér enn einn storminn og haldið
öllum sínum jDakplötum á sama tíma og bílar höfðu verið að hendast til á bílastæðinu annars
staðar á höfuðborgarsvæðinu. Húsið er 106 ára.
„Ég hef verið að berjast við að kaupa þessa
íbúð,“ segir Guðrún, „einu sinni farið á hausinn,
en ég er ákveðin í að halda áfram, þetta er gott
hús.“ Hún snarar sér upp stigann sem liggur úr
holinu til að sækja kápuna sína á meðan ég litast
snöggvast um niðri. Herbergjaskipan er undar-
leg — tilheyrir öðrum tíma. Baðherbergið til
dæmis, það snýr út að götunni og er álíka stórt
og rúmgott svefnherbergi og dyrnar á því ein-
kennilega þröngar, varla mikið meira en 40
sentimetra breiðar. Gamalt baðkar stendur út-
skeift í einu horninu. Frammi í holinu, á teppa-
hrúgu ofaná dökkbláum, gerðarlegum barna-
vagni frá stríðsárunum, sefur hvítur heimilis-
köttur í hring. Köttur í bóli bjarnar. Réttmætur
eigandi vagnsins síðustu tvö árin er Gísli Galdur,
sonur Guðrúnar, sem eyddi þessum laugardags-
eftirmiðdegi hjá ömmu sinni.
Guðrún smeygir sér í nýja íþróttaskó og eftir
25 sekúndur erum við sest við borð í næsta húsi,
á Torfunni. Hún pantar kaffi og Drambuie. Hún
er eins og heima hjá sér enda kemur á daginn
að hún hefur löngum verið með annan fótinn
þarna. Og haldið tryggð við staðinn. Hún segist
aldrei hafa komið á Lækjarbrekku!
— Aldrei?
„Aldrei."
— Af hverju ekki?
„Hér er mitt fólk, svona er ég.“
Þetta dökka
Guðrún Gísladóttir er með andlit sem maður
gleymir ekki eftir að hafa séð hana í fyrsta skipti.
Svipurinn er svo sterkur, andlit'sdrættirnir svo
hreinir og afgerandi. Þetta andlit fer einhvern
veginn sjálft fram á athygli, en hvers vegna er
erfitt að segja til um. Það er eins og það sé fullt
af einhverri ósýnilegri mótsögn. Það er bjart og
tært en líka dökkt og dulúðugt, hörkulegt en
blítt um leið, ungt en samt er eins og það hafi
alltaf verið til. Augnaráðið er hvasst, augun
dökk og djúp, en þó hlýleg. Þetta er mjög sérstök
fegurð.
„Kannski er ég hérna svo mikið vegna þess að
hér er ekkert amast við því að maður sé með
börn. Hér getur Gísli hagað sér eins og hann vill.
Annars er ekki talið æskilegt að fara með börn
út á kaffihús á þessu landi, maður finnur það.
Aftur á móti, Spánverjar, Grikkir, hjá þessu fólki
er yndislegt að vera með börn. Hér virðist vera
meiri fjandskapur út í börn. Maður fer helst ekki
með kerru niður í bæ eftir klukkan fimm, þá er
bærinn hreinsaður af börnum.
Gísli? Mér finnst hann vera alveg eins og ég,
nema hvað hann er ljós en ég dökk. Ég hef þetta
dökka úr föðurættinni. Föðurfjölskyldan mín er
öll dökk. Hún er úr Rangárvallasýslu. Móðurætt-
in er úr Húnavatnssýslu."
María, gódkynjuö norn
Tarkowskys
Eins og flestum er kunnugt sem á annað borð
fylgjast með listalífi þjóðarinnar, hefur Guðrún
verið valin til að leika hlutverk í næstu kvik-
mynd Andreis Tarkowskys, hins landflótta sov-
éska leikstjóra, sem nú býr á Ítalíu. Kvikmynda-
takan hefst þar í landi í maí.
„Þetta var þannig að Lárus Ýmir Óskarsson,
vinur minn, var úti í Svíþjóð í sumar. Hann sat
og spjallaði við væntanlegan aðstoðarleikstjóra
Tarkowskys, sem heitir Kerstin Eriksdotter. Talið
barst að hlutverkum í mynd Tarkowskys, sem
Kerstin átti að forvelja leikara í, nokkra fyrir
hvert hlutverk, þannig að hann gæti svo valið úr.
Og hvernig sem á því stóð datt Lárusi í hug að
ég ætti að leika eitt hlutverkið. Ég var svo beðin
að senda af mér myndir og þegar Tarkowsky sá
þær, var ég beðin að koma til Stokkhólms og svo
bað hann mig að leika þetta hlutverk. Það var
auðsótt mál. Myndin heitir Fórnin og ég leik
konu sem heitir María. Það mætti kannski segja
að hún sé einhvers konar góðkynja norn, sem
bjargar heiminum, a.m.k. þeim heimi sem
myndin lýsir."
Guðrún vill ekki fara mikið út í myndina,
finnst snemmt að fara að ræða þessa hluti núna,
mörgum mánuðum áður en þeir verða að veru-
leika. En hún er spennt fyrir verkefninu. „Ég
kann vel við Tarkowsky. Þetta er snaggaralegur
lítill karl."
— Veistu afhuerju hann valdiþig. Sagdi hann
nokkuö um það?
„Nei, hann sagði mér ekkert um ástæðurnar
fyrir því. En seinna fékk ég þá flugu í hausinn að
mamma hans hefði kannski verið freknótt, eins
og ég,“ segir Guðrún og skellir uppúr.
Hún segist hafa séð eina mynd eftir Tark-
owsky. „Það var Stalker, og hún hafði mögnuð
áhrif á mig, ég komst í einhvern allt annan og
óþekktan gír.“
Ætlaði í myndlist
Fórnin verður Frumraun Guðrúnar á hvíta
tjaldinu, en hún hefur leikið í tveimur sjónvarps-
leikritum, sjónvarpsútgáfunni af Stundarfriöi
Guðmundar Steinssonar í leikstjórn Stefáns
Baldurssonar, og í Stalín er ekki hér eftir Véstein
Lúðvíksson í sjónvarpsgerð Lárusar Ýmis Ósk-
arssonar. Seinna verkið verður páskaleikrit
sjónvarpsins, sýnt 8. apríl.
I leikhúsinu hefur ferill Guðrúnar sífellt stefnt
upp á við. Hann hófst hjá SÁL, sjálfstæða leiklist-
arskólanum sem drífandi áhugafólk rak fyrir
tæpum áratug þegar ördeyða ríkti í menntunar-
málum leikara. Meðal samferðafólks Guðrúnar
þar voru t.d. Viðar Eggertsson og Sigurður Sig-
urjónsson. SÁL gekk síðan í heild inn á 2. og 4.
ár Leiklistarskóla íslands þegar hann var stofn-
aður. Guðrún kom fyrst fram með Nemendaleik-
húsinu, m.a. í Hlaupuídd 6 eftir Sigurð Pálsson
„Ég man eftir því að sem krakki var ég búin
að ákveða að verða leikkona. En þetta breyttist.
Með SÁL var hugmyndin sú, að námið færi yfir
á sérhæfðar brautir eftir tveggja ára undirbún-
ingsnám og ég hugsaði mér að læra leiktjalda-
og búningagerð. Ég ætlaði að verða myndlistar-
manneskja á þessum árum. En það varð aldrei
úr þessu hjá SÁL, og ég fór að leika."
*
Utgeislun
Þegar ferill Guðrúnar er skoðaður er hins veg-
ar ekki að sjá að hún hafi eytt miklum tíma í það
að hafa skoðanir á búningum og leiktjöldum; um-
gjörð sýninga. Þvert á móti hefur hún mjög
gjarnan verið miðdepill þeirra. Eftir Nemenda-
leikhúsið lék hún hjá Þjóðleikhúsinu í Stundar-
friði og í Sumargestum eftir Gorkí. Síðan með
Alþýðuleikhúsinu — í Konu eftir Dario Fo,
Blómarósum eftir Ólaf Hauk Símonarson og Prí-
hjólinu eftir Arrabal. Síðan var hún ráðin til Leik-
félags Reykjavíkur og leiksigrunum hefur fjölg-
að: Salka Valka, Bros úr djúpinu. Nú getum við
séð hana í tveimur leikritum, Gísl og Agnesi,
barni Guðs í iðnó. Túlkun hennar á Agnesi,
nunnunni sem eignast barn innan klaustur-
veggja, hefur hlotið hástemmt lof gagnrýnenda.
Eitt blaðanna sagði t.d. að hún ein sér væri
ástæða til að missa ekki af sýningunni. Annar
gagnrýnandi sagði Guðrúnu leika af miklum
sannfæringarkrafti og með sterkri útgeislun. Ég
spyr Guðrúnu út í þennan hæfileika hennar og
hvort hann nýtist henni á sama hátt í kvik-
myndaleik.
„Ég geri mér varla grein fyrir því. Ég á eftir að
læra betur inn á þá hluti. Hingað til hef ég reynd-
ar haldið að ég sé einum of sterk í útliti og hegð-
un fyrir kvikmyndaleik, en þetta á eftir að koma
í ljós.“
— Hvernig nálgastu hlutverk, ertu fljótlega
ákveðin í því hvaða tökum þú ætlar að taka það?
„Nei, það gerist miklu frekar smátt og smátt.
Persónan síast inn í mig. En það getur líka komið
fyrir að ég taki ákvörðun um þetta of snemma
og lendi á rangri braut og ekkert annað komist
að. Ég leita inná við, ég er ekki sniðug í því að
taka hlutina utanfrá. Ég veit ekki hvort fólk áttar
sig á því en á sviði er maður ekki að vera einhver
annar. Maður er maður sjálfur og berar sig.
Skákar að vísu í skjóli hlutverksins, en þú ert að
horfa á mig allan tímann. Þetta er erfitt, auðvit-
að misjafnlega erfitt, og ég hef oft furðað mig á
því hvers vegna égstend í þessu. Kannski maður
verði smátt og smátt háður spennunni og
spennufallinu, líkt og eiturlyfjaneytandi. Eftir
frumsýningu er eins og unaðslegur heitur vökvi
streymi út um mann allan," segir hún og strýkur
annarri hendinni upp handlegginn á sér og upp
á axlirnar og hálsinn, „já, eins og dóp.“
— Minnkar spennan með aukinni reynslu?
Eða breytist þetta kannski ekkert vegna þess að
þú gerir auknar kröfur til sjálfrar þín?
„Já, maður gerir meiri kröfur kannski, en ég
held að nú orðið kunni ég betur en áður að not-
færa mér þessa spennu, sem stundum getur þó
verið manni til trafala."
Einkalíf í lokudu samfélagi
— Hefurðu erfitt skap?
„Já, ég hef alltaf átt erfiðast með að eiga við
sjálfa mig. Ég var erfiður unglingur. Nú orðið líð-
ur mér miklu betur. Ég veit betur hvað ég vil
gera og hvort ég er að gera eitthvað sem er þess
virði að gera. Ég er ekki hrædd við það að ég sé
að missa af einhverju í lífinu. Mér finnst frekar
að ég hafi meiri og meiri möguleika til að gera
það sem mig langar til heldur en að ég sé að
missa af tækifærum. Ég sé ekki eftir neinu, ég er
að gera það sem mig langar til og mig hefur sem
betur fer aldrei langað til að gera neitt annað en
það sem ég hef fengist við þá stundina. Ég er þrí-
tug núna og líður betur og betur."
— Hvað með einkalífið?
„Ég hef aldrei skilið þessa forvitni um einkalíf
leikara. Líf leikara er ekkert merkilegra en líf
annarra," svarar Guðrún, hér um bil snúðugt, en
samt í góðlátlegum alvörutón. Röddin verður al-
varleg, þessi hljómmikla, dökka og þrautþjálf-
aða rödd, og hún segir: „Leikarar eru viðkvæm-
ar manneskjur, með þunna skurn. Þeir eru
kannski stundum svolítið uppteknir af sjálfum
sér, en þetta er upp til hópa gott fólk. Mér finnst
fólk bara vita alveg nóg um mann. í alvöru.“
Hún segist vilja hafa sitt prívatlíf í friði og að
það verði sífellt mikilvægara fyrir sig. „Það er
nauðsynlegt fyrir mig, þar fyllir maður á sig,
eins og bíll á bensínstöð. Mér hefur kannski ekki
gengið nógu vel að taka ákveðna stefnu í einka-
lífinu hingað til. . . tekur maður einhverja stefnu
annars? Kannski, en einkalífið hefur oft þurft að
sitja á hakanum. Því miður, því það skiptir mig
meira og meira máli, ekki síst núna eftir að ég
átti Gísla. Fáir en góðir vinir fara líka að skipta
meira og meira máli eftir því sem árin líða. Þeir
eru partur af mér og mig langar ekkert frekar til
að kynnast fleira fólki. Það er eins og með þetta
veitingahús. Myndi bara setja mig út af laginu að
fara á hinn staðinn.
Mér líður best í litlu, lokuðu samfélagi, já,
svona eins og nunna. Stundum hefur mig langað
til að loka mig inni í leikhúsinu, bara vera þar og
hvergi annars staðar í einhvern tíma, í stað
þess að vera að láta reka mig heim á kvöldin
þegar ég kem þangað morguninn eftir hvort
sem er.“
Viðkvæm í bíó
— Hefurðu hugsað meira um trúna í sam-
bandi við Agnesi, barn Guðs?
„Helst vildi ég verða fyrir andlegri uppljóm-
un. Sjá alla tilveruna í hendingu, skilja allt eitt
augnablik og sjá það fyrir mér óskaplega ein-
falt."
— Fyrst talað er um sýnir, ferðu mikið í bíó?
„Ég er afskaplega viðkvæm gagnvart bíó-
myndum og fer ekki að sjá hvað sem er. Ef ég sé
eitthvað sem mér finnst vont þá verð ég alveg
eyðilögð og svo í skýjunum ef ég sé eitthvað
gott. Þess vegna fer ég ekki að sjá myndir eða
í leikhús nema til að sjá eitthvað gott. Ég er á því
að maður þurfi ekki að gera hvað sem er. Maður
á ekki að sjá eitthvað sem er lélegt. Það drepur
niður alla löngun og ég fer að skammast mín.
Skammast mín fyrir að vera í leiklist ef hún birt-
ist í lágkúrulegum myndum. Skilurðu, það er
ekki nóg að reyna sitt besta, ég geri ekki gott
leikhús ein. Sem leikari gerir maður svo lítið
einn.“
✓
Ohamingjusamur leikari
í sumarfríi
— Þú ert í leikhúsráði Alþýðuleikhússins.
Hvar stendur það núna?
„Það stendur þannig að Alþýðuleikhúsið er
húsnæðislaust leikhús. Við erum samt með eina
sýningu í fullum gangi núna og frumsýndum
fjórar í fyrra, hist og her um bæinn. Þetta kemur
náttúrulega afskaplega illa út — áhorfendur eru
svo lengi að átta sig á hvar leikið er í það og það
skiptið. Við erum enn að sýna Petru von Kant á
Kjarvalsstöðum, en það getur farið svo að við
þurfum að hætta við þá sýningu fyrir fullu húsi,
því við höfðum ekkert vilyrði fyrir svona löng-
um tíma þar, en þetta er þó ekki alveg afráðið.
Svo erum við að koma upp með aðra sýningu í
lok janúar, Top Girls, sem verður sennilega í Ný-
listasafninu.
Við erum semsagt á höttunum eftir húsnæði
en höfum ekki haft neitt upp úr krafsinu. Helst
af öllu vildum við fá Sigtún við Austurvöll, sem
er afskaplega lítið notað hús, nokkrir menn frá
Pósti og síma borða þar í hádeginu og á því
strandar. Þetta er einhver stífni, því við gætum
alveg leikið þarna á kvöldin. Við erum búin að
tala við hina og þessa hjá þeim í nokkur ár en
það hefur ekkert gengið enn.“
— Neitarðu stundum hlutverkum?
„Ég er lausráðin hjá Leikfélaginu núna og ræð
þess vegna sjálf hvað ég tek og hverju ég hafna.
En ef maður ræður sig í sýningu þá er maður
hvort sem er búinn að missa umráðaréttinn á
sjálfum sér til leikhússins. Þá verður maður oft
að neita öðrum sýningum.
Ég vann of mikið í fyrra. Og mér fannst það
mannskemmandi. Núna mundi mér finnast al-
veg nóg að vinna eitt hlutverk á ári. Mér finnst
slæmt að vinna svona mikið, eins og leikarar
niðri í Iðnó þurfa gjarnan að gera. Þeir vinna al-
veg óskaplega, ég segi fyrir mig að ég held að
til að geta lifað svoleiðis af endi það með því að
maður fari ekkert lengra en að miðlínu, skil-
urðu. Ég get ekki farið alla leið sex kvöld í viku
til lengdar.
Mér finnst gott að fá frí, en það má heldur ekki
vera of langt. Það er til orðtak: Hún er eins og
óhamingjusamur leikari í sumarfríi...“
— Þér er hún þá hjartans mál, þessi vinna?
„Já, ég hugsa að hún verði að vera það, að
minnsta kosti meðan maður er að þessu. Maður
vinnur þessa vinnu með hjartanu."
— Hvað finnst þér um þessa fyrirsögn á viðtal-
ið: Unnið með hjartanu? Guðrún horfir smá-
stund útum gluggann og segir svo, „Á hjartanu,"
og hlær djúpum stríðnishlátri.