Helgarpósturinn - 04.07.1985, Blaðsíða 9

bætti síðan Guðmundur Pálmason
við: „Það er alveg ljóst hvaða tól
og tæki eiga að stjórnast af þeim
krafti sem þarna er verið að mæla.
Enginn vafi er á því að þessa vit-
neskju má nota í hernaðarlegum
tilgangi. Rannsóknirnar skila nið-
urstöðum sem hafa mikla hernað-
arlega þýðingu."
Sverrir Haukur Gunnlaugs-
son, sendifulltrúi í varnarmála-
deild utanríkisráðuneytisins, sagði
einnig aðspurður: „Svona mæl-
ingar hafa þýðingu í leiðsögu-
tækni — „inertial system" — og
auka mjög nákvæmni varðandi
staðsetningu skipa og flugvéla."
Nálgast menn þá nokkuð kjarna
málsins. Og enda þótt ísienskum
embættismönnum hafi ekki þótt
viðeigandi að spyrja Bandaríkja-
menn og fulltrúa þeirra í samn-
ingagerð um margnefnda rann-
sókn, þá þótti Helgarpóstinum
það ekkert tiltökumál, og hafði því
samband við Dan Simpson hjá
bandaríska sendiráðinu hérlendis,
sem var einn helsti fulltrúi Banda-
ríkjamanna við að koma málinu
áfram hérna megin hafsins. Spurn-
ing Helgarpóstsins var: Hvers
vegna eyða Bandaríkjamenn 60
milljónum króna í rannsóknir af
þessu tagi fyrir landmælingadeild
bandaríska hersins?
Aukin marksækni
kjarnorkueldflauga
Og Dan Simpson svaraði: „Þau
not sem við höfum af þessum
rannsóknum eru fyrst og síðast á
sviði siglingafræðinnar. Þyngdar-
aflið vegur þungt í því sambandi
og snertir því nákvæma staðsetn-
ingu á flugvélum og skipum, og þá
vitanlega líka á herflugvélum og
herskipum. Aðalatriðið er að þetta
mun gera okkur kleift að stunda
nákvæmari og öruggari siglinga-
fræði.“
— Þessar rannsóknir koma þá
að miklu gagni varðandi mark-
sækni og stýringu meðaldrægra
og langdrægra kjarnorkueld-
flauga?
„Já, þær lúta lögmálum sigl-
ingafræðinnar," sagði Dan Simp-
son.
Hann sagði einnig að þessi at-
hugun hérlendis væri liður í um-
fangsmiklum athugunum Banda-
ríkjamanna af þessu tagi víðar í
heiminum. Kortlagning þyngdar-
svæða ætti sér stað á öllu Atlants-
hafssvæðinu.
Samkvæmt áliti fræðimanna á
þessu sviði má skipta hagnýti
þessara þyngdarsviðsrannsókna
fyrir Bandaríkin í þrjá flokka. Ailir
eru þeir á vettvangi siglingafræð-
innar.
í fyrsta lagi er verið að mæla ná-
kvæmlega brautir gervihnatta
sem hafa því hlutverki að gegna
m.a. að staðsetja skip og flugvélar.
Með yfirstandandi þyngdarsviðs-
mælingum er fengin fullvissa fyrir
legu þeirra brauta er gervihnett-
irnir fara um og eykst við það ná-
kvæmni að miklum mun, er stað-
setja skal flugvélar og skip. En
hvers vegna er þessi mikla nauð-
syn á nákvæmum staðsetningar-
punktum? Jú, úr herskipum og
herflugvélum er nú unnt að skjóta
eldflaugum hundruð og þúsundir
kílómetra, og marksækni eld-
flaugasprengjanna, sem sumar
hverjar eru með kjarnaoddum,
ræðst af fullkominni vitneskju um
þann stað sem sprengjunum er
skotið frá. Með orðinu marksækni
er átt við hittni flauganna; mögu-
leika á því að þær hitti skotmark-
ið.
í öðru lagi ætla menn að lang-
drægum og meðaldrægum kjarn-
orkueldflaugum á borð við Persh-
ing og Cruise séu ætlaðar leiðir yf-
ir Norðurhöf, og þannig lofthelgi
íslands, á leið sinni til skotmarka í
austri, ef til ófriðar kemur. Brautir
þeirra um loftin blá yfir landinu er
nauðsyniegt að kortleggja ná-
kvæmlega fyrirfram með áður-
greinda marksækni í huga. Að-
dráttarafl jarðar hefur áhrif á ferð
flauganna og því þarf að taka tillit
til þess þegar leið bombunnar að
markinu er kortlögð. Rannsóknir
Orkustofnunar fyrir Defence
Mapping Agency eru því veiga-
miklar í því sambandi.
í þriðja lagi eru rannsóknirnar
mikilvægar fyrir þá tegund eld-
flaugahernaðar, þar sem stýri-
flaugar eru notaðar, en þær fljúga
mjög iágt, nánast skríða upp og
niður fjallshlíðar og því þurfa
mjög nákvæmar þyngdarsviðs-
rannsóknir að liggja fyrir.
Endurtekið efni —
eða hvað?
Þetta notagildi Bandaríkjahers
af athugunum Orkustofnunar dró
enginn viðmælenda blaðsins í efa.
Ymsir bentu á, að svipaðar þyngd-
arsviðsrannsóknir hefðu verið
gerðar áður og það sýndi, að hér
væri ekkert nýtt á ferðinni sem
ógn stafaði af. Bæði Sverrir Hauk-
ur Gunnlaugsson hjá varnarmála-
deild utanríkisráðuneytisins og
Guðmundur Pálmason hjá Orku-
stofnun rifjuðu upp rannsókn af
svipuðu tagi, sem Bandaríkja-
menn stóðu að á árinu 1967—1971
og sögðu ástæðuna fyrir endur-
tekningunni nú vera þá, að núna
væri rannsóknin öll fullkomnari.
„Það er verið að þétta þetta net,“
sagði Guðmundur Pálmason.
Dan Simpson hjá bandaríska
sendiráðinu tók í sama streng og
sagði siglingafræði hafa tekið stór-
stígum framförum frá því sem var
fyrir rúmum 15 árum og nú væri
unnt að auka til muna nákvæmni
með fullkomnari tækjabúnaði við
gagnasöfnunina, sem á að ljúka
20. júlí n.k.“
Nokkrir viðmælendur HP bentu
hins vegar á, að mikilvægi lang-
drægra og meðaldrægra kjarn-
orkueldflauga í hernaði hefði auk-
ist að miklum mun á síðustu árum,
og af þeim sökum væri þörfin á
haldbetri upplýsingum um að-
dráttaraflið og þyndarsviðið til-
komin. Þess vegna væri lögð
áhersla á þessar rannsóknir nú.
Vilhjálmur Lúðvíksson hjá
Rannsóknaráði ríkisins lagði
áherslu á, að algengt væri að er-
lendir vísindamenn leituðu hing-
að til lands í rannsóknaskyni. Sov-
étmenn væru t.a.m. mjög áber-
andi í þeim efnum, sérstaklega
hefði það verið fyrir nokkrum ár-
um. „Við leggjum hins vegar það
mat eitt á slík rannsóknastörf er-
lendra aðila hérlendis, að við ís-
lendingar getum sjálfir haft hag af
slíkum rannsóknum, enda er yfir-
leitt gengið frá því að við fáum
gögn og niðurstöður til könnunar.
T.d. höfum við lagt í talsverðan
kostnað við að þýða úr rússnesku
niðurstöður rannsókna sovéskra
vísindamanna hér á iandi."
Aðrir viðmælendur blaðsins,
eins og Guðmundur Pálmason og
Oddur Sigurðsson hjá Orkustofn-
un, lögðu einnig áherslu á þennan
þátt málsins og sögðu algengt að
samstarf væri haft við erlenda
rannsóknaraðila. Þeir iögðu einn-
ig mikið upp úr því, að samkvæmt
samningi Defence Mapping Ag-
ency og Orkustofnunar færu öll
gögn rannsóknarinnar um hendur
íslenskra aðila. Aðspurðir sögðu
þeir einnig, að gagnasöfnun væri
þó aðeins hluti heildardæmisins
og að endanlegar niðurstöður
bandariskra sérfræðinga, hugsan-
lega á hernaðarsviðinu, væru
náttúrlega ekki sendar íslenskum
aðilum til skoðunar síðar meir.
I þessu sambandi sagði Guð-
mundur Pálmason einnig: Það er
ekki okkar hlutverk að meta það,
hvernig Bandaríkjamenn hugsa
sér að nýta gagnasöfnun okkar í
þessu tilviki. Þið talið um eldflaug-
ar í þessu sambandi. En sprengi-
efni er notað til margs konar nyt-
samlegra hluta. Við nutum einnig
aðstoðar erlendra aðila við korta-
gerð hérlendis á sínum tíma og
landakort eru jú notuð í hernaði,
ekki satt? Það þýðir hins vegar
ekki að menn hætti að gera kort.“
Og Guðmundur bætti við að
Orkustofnun nyti góðs af þessum
rannsóknum út frá vísindalegu
sjónarmiði. „Við fáum verðmætar
upplýsingar hvað varðar berg-
grunnið undir landinu og sömu-
leiðis varðandi rannsóknir okkar á
jarðhitasvæðum."
Oddur Sigurðsson, verkefnis-
stjóri hjá Orkustofnun, sagðist
hafa heyrt einhvers staðar að 90%
allra vísindalegra rannsókna í
heiminum flokkuðust undir hern-
aðarútgjöld. Það segði því ekki ailt
um eðli rannsókna hver borgaði
brúsann hverju sinni.
Ekki virðist svo sem Varnarliðið
á Keflavíkurflugvelli sé með í ráð-
um varðandi þessar rannsóknir,
a.m.k. sagði Fridþór Eydal, blaða-
fulltrúi bandaríska Varnarliðsins,
að þessi mál væru á engan hátt á
þeirra vegum. „Við vitum hins
vegar af málinu,“ sagði hann.
Er þetta sjálfgefið?
En er engin heildstæði stefnu-
mörkun í þessum efnum hjá ís-
lenskum stjórnvöldum? Er sama
af hvað tagi vísindalegar rann-
sóknir erlendra aðila hérlendis
eru, bara ef íslendingar geta haft
eitt eða annað, beint og óbeint,
gagn af? Vilhjálmur Lúðvíksson,
framkvæmdastjóri Rannsókna-
ráðs ríkisins, sagði: „Við höfum
enga pólitík í hernaðarleyndar-
málum. Við búum á viðkvæmu
svæði, og þá einkanlega vegna
herstöðvarinnar á Keflavíkurflug-
velli. En ísland er opið land og við
höfum ekkert að fela — engin
hernaðarleyndarmál."
Spurningin er þó eftir sem áður:
„Er það nánast sjálfgefið að ís-
lendingar stuðli að og framkvæmi
jafnvel rannsóknir í mikilvægu
hernaðarlegu tilliti, eins og t.d.
þær sem miða að aukinni mark-
sækni kjarnorkueldflauga, aðeins
vegna þess að Orkustofnun gat vel
þegið aukaverkefni og meiri fjár-
ráð, auk þess að geta hagnýtt sér
aðra þætti rannsóknarinnar í eigin
þágu?
Sverrir Hermannsson iðnaðar-
ráðherra:
„Enginn hefur sagt
þetta fyrr í mín eyru
##
,,Huad segirdu; rannsóknir til herfrœdilegra nota
fyrir Bandaríkjamenn? Þad hef ég ekki heyrt. Enginn
hefur sagt þetta fyrr í mín eyru," sagði Sverrir Her-
mannsson iðnadarrádherra í símtali vid Helgar-
póstinn. „Orkustofnunarmenn mœltu eindregid meö
þessu og töldu sig geta nýtt þessar rannsóknir t eigin
þágu. Þad réd minni afstöðu. Nú, annars kom þetta
fyrst frá utanríkisráduneytinu. Taladu vid það," sagði
Sverrir.
NÚSKINSÓUN BJÖRTÁ BENIDORM
andi, kitlandi diskótek eða rökkvaða og róman-
tíska dansstaði. Allt þetta er í einu orði:
BENIDORM'COSTA BLANCA
Njótið þess að fara til Benidorm á ströndina
hvítu, í ósvikna 3ja vikna sólarlandaferð á eina
bestu baðströnd Spánar. Blessuð sólin skín allan
daginn og það er bara ekkert notalegra en að láta
hana baka sig brúnan og sætan. Gleðjið sál og
Kkama og kynnist götulífinu með kaffihúsum og
söiubúðum, yndislegri kvöldstemmingunni með
fjölbreyttum matsölustöðum og fínum veitinga-
húsum. Rannsakið næturlífið: Klúbba, blikk-
Beint leiguflug og gisting í íbúðum eða hótelum.
Verð: Ibúðagisting frá 23.910 kr. pr. m.
Hjón f íbúð með tvö börn frá kr. 17.175 pr. m.
Brottfarardagar: 10. júlí (laus sæti), 31. júlí (upp-
selt), 21. ágúst (fáein sæti laus), 11. sept. (laus
sæti), 2. okt. (laus sæti).
FERÐAMIÐSTOÐIN
AÐALSTRÆTI9
SÍM128133
HELGARPÖSTURINN 9