Helgarpósturinn - 04.07.1985, Blaðsíða 10

Önundur Björnsson, prestur og fjölmiðlamaður, í HP-viðtali:
eftir Eddu Andrésdóttur mynd Valdís Óskarsdóttir
Önundur Björnsson segist standa á tímamótum. Eftir þriggja
ára þjónustu íBjarnarnesprestakalli, hefur hann sótt um leyfi frá
hempu og prestakraga. Þess ístad œtlar hann aö helga sig morg-
unþœtti Ríkisútvarpsins og rekstri nýs fyrirtœkis, sem snýr aö
kynningarþjónustu og almenningstengslum. Biskupsemhættiö
hefur samþykkt umsókn Önundar um leyfiö, en grœna Ijósiö er
ekki enn komiö frá ráöuneytinu. Reyndar á umrœtt leyfi ekki aö
hefjast fyrr en 1. september nœstkomandi, og þá hlýtur maöur
aö spyrja hvort þaö fari ekki illa saman aö vera daglega í útvarp-
inu, og þjóna jafnframt heilu prestakalli austur á landi?
„Það fer kannski ekki svo illa saman, einkum
með tilliti til þess hver staðan var þegar ég tók
að mér morgunþáttinn. Ég var húsnæðislaus á
Höfn í Hornafirði, það var komið sumar, en á
þeim tíma eru minni annir í kirkju- og safnaðar-
starfi. Sem betur fer er líka um stuttan tíma að
ræða, þar til annar maður tekur við. Ég hafði fal-
ast eftir launalausu ársleyfi frá og með næsta
hausti. Auk þess hafði ráðuneytið ekki gert
nokkurn skapaðan hlut til að verða embættinu
úti um húsnæði fyrir viðkomandi prest.“
— Mætti kannski túlka þetta þannig að ráðu-
neytið vildi losna við þig?
„Ja, það læðist að mér sá grunur já, að þeir
væru ekkert ósáttir við það. Eg byggi það á því
að ég hef sótt fast að ná fram rétti prestakallsins,
sem er fólginn í embættisbústað og jörð. Ég hef
hvorki fengið tangur né tetur af þessum hlunn-
indum sem eiga að fylgja embættinu. Ég hef ver-
ið í leiguhúsnæði sem síðan var selt, og þar með
var ég húsnæðislaus. Þegar ég áttaði mig á því
að ráðuneytið hafði ekkert gert í þá veru að leita
eftir húsnæði fyrir mig, og ég stóð frammi fyrir
því að fara út á tjaldstæði, sá ég mitt óvænna og
flúði í næsta húsaskjól sem ég átti völ á. Það var
mitt eigið hús í Reykjavík."
— Hvernig gengur þá að sinna embættis-
skyldunum?
„Gárungarnir þar eystra segja að ég hafi aldrei
sinnt embættisskyldum mínum betur en eftir að
ég fór. Það er þeirra „húmor".
— í hverju liggur það?
„Ég held ég hafi reynt að sinna mínu fólki þar
eystra eins og mér hefur verið auðið, og leitast
við að vera lipur og liðlegur í öllum mínum
prestsverkum."
— Hvernig hefur þér samið við sóknarbörnin?
„Mér hefur samið mjög vel við þau. Ég held að
mér lyndi yfirleitt mjög vel við fólk. Mitt sóknar-
fólk fyrir austan hefur tekið mér ákaflega vel. Ég
hef ekki yfir neinu að kvarta."
— Nú er starf prestsins víðtækt. Fólk ætlast
ekki síst til að hann sé sálusorgari. Hvernig get-
urðu sinnt því þegar þú ert ekki til taks?
„Auðvitað hlýtur það að bitna skelfilega á
fólkinu að þarna er ekki prestur. En það er við-
tekin venja, að fólki finnist presturinn ekki gera
nokkurn skapaðan hlut; það sé nánast baggi á
samfélaginu að vera með presta, sérstaklega í
smærri byggðarlögum. Aftur á móti er eins og
fólk sakni einhvers þegar presturinn er ekki til
staðar. Það þarf líka að hygla sálarlífi fólks."
Ég vil fá að vera í friði
í minu einkalífi
— Hvert er hiutverk prestsins að þínu mati?
„Það er ákaflega víðtækt. Það snertir allar
hliðar mannlífsins. Ekki bara sorgina, heldur
líka gleðina. Presturinn á ævinlega erindi. Upp-
skrift fólksins getur þó verið öðruvísi en sú sem
ég gef hér. Sumir ímynda sér prestinn sem mann
sem ætti helst að vera á róli á milli himins og
jarðar, en ekki starfandi hér á jörðu. Slík hugsun
er mér ákaflega framandi og raunar hef ég
ímugust á fólki með þessar ranghugmyndir um
presta. Við erum ekkert annað en ósköp venju-
legir menn. En ég taldi mig eiga erindi út á þenn-
an akur til að liðsinna fólki, bæði í gleði þess og
sorg."
— En þurftirðu að verða prestur til þess?
Gastu ekki sinnt þessu á annan máta?
„Jú, það má segja. Ég held að ég hafi látið fjöl-
miðlastarf og prestskap haldast í hendur. Á und-
anförnum árum hef ég séð um útvarpsþætti sem
snerta þær hliðar mannlífsins, sem allflestir
hugsa einhvern tíma um en tala ekki um.“
— í framhaldi af því. Þeir þættir hafa snert til-
finningalíf fólks. Ertu tilfinningamaður sjálfur?
„Ég veit ekki hvað segja skal um það. Auðvit-
að er ég tilfinningamaður, en ekki endilega
mjög heitur. Þau málefni sem ég hef fjailað um
í mínum prestskap, eru þau sem mér eru mjög
hugleikin. Ég skynja tilveru okkar hér, en ekki
í efra, á meðan við erum hér enn. Og ef erindi
mitt nær því að geta hjálpað, sinnt eða þóknast
einhverjum, hvort heldur er í nútíð, þátíð eða í
framtíð, þá hef ég náð tilgangi mínum."
— Er séra Önundur þá ekki annar en Önundur
útvarpsmaður?
„Ég vil hiklaust aðskilja þetta tvennt. Ég vil
vera Ónundur í friði í mínu einkalífi, en aftur á
móti séra Önundur þegar ég sinni mínum opin-
beru skyldum; samanber lækni sem fær að vera
í friði í sínu einkalífi. Ef hann bregður sér á Þing-
völl eða á skemmtistað, er ekki litið á hann sem
lækninn, heldur manninn með þessa menntun."
— Hefurðu ekki fengið að vera í friði sem slík-
ur?
„Jú, en fólki hættir til að rugla saman starfi og
leik. Því finnst að séra Önundur sé mættur upp-
pússaður í hempu og kraga á skemmtistað — ef
hann fer þangað."
— Finnst fólki við hæfi að prestar sæki
skemmtistaði?
„Ég læt fólki eftir að ákveða eigin hugsanir og
reyni ekki að hafa áhrif á þær. En eitt er víst; ég
hef sjálfur ekki hugsað mér að gerast þræll smá-
borgaraálitsins."
— En nú líta margir þannig á að prestur eigi að
vera fyrirmynd. Flokkast þú undir það?
— Ég tók ekki að mér prestskap til að verða
fyrirmynd fólksins, heldur til að sinna mínu fólki
þegar það þarf á að halda, og þegar ég held að
fólk þurfi þess með."
—■ Þú stendur sem sagt fast á þínu, og lætur
ekki undan þrýstingi.
— Ég get upplýst þig um það, að daginn sem
ég gekk út úr dyrum heima hjá mér, áleiðis nið-
ur í Dómkirkju til vígslu, hét ég sjálfum mér því
að ef ég þyrfti — vegna embættisins — að breyta
mér á einn eða annan máta frá því sem ég hef
að mínu viti verið allar götur hingað til, þá hætfi
ég þann sama dag.“
Mér finnst gaman
að fara á skemmtistaði
— Ertu gleðimaður?
„Mér finnst lífið yndislegt, og það er smekks-
atriði hvaða farveg menn velja sér. Einhvers
staðar stendur að það væri vondur prestur sem
ekki benti á betri veg en hann fer sjálfur. En
hvað er gleði? Ég skil hana í mjög víðu sam-
hengi. I mínum huga er hún fullnægja þess lífs
sem maður kýs að lifa. Við getum tekið dæmi;
ég hef gaman af ferðalögum, og ég hef gaman
af því sem þú varst að höggva eftir áðan; að fara
á skemmtistaði og blanda geði við fólk. Ég dreg
enga dul á það.“
— Stundarðu þessa lífsins gleði umfram aðra
presta?
„Ég hef engan samanburð í þeim efnum.“
— Af því við erum komin út í þessa sálma
iangar mig að spyrja hvort þú hafir gaman af fal-
legum konum.
„Þar sem fegurðarsamkeppni er nýafstaðin,
og starfsbróðir minn séra Baldur Kristjánsson
gekk fram fyrir skjöldu í sjónvarpinu á dögunum
og rakkaði þetta niður, má ég til með að and-
mæla honum. Menn hafa frá örófi alda heillast
að fegurð, og ég á erfitt með að átta mig á að því
skyldi endilega hætt núna. Ég viðurkenni, og
finnst mér það fremur til hróss en lasts, að finn-
ast fallegt fólk fallegt, hvort heldur það eru kon-
ur eða karlar."
— Áttu erfitt með að standast freistingar?
„Sjáðu, freistingar. . . hvað sagði ekki Oscar
Wilde: „I can resist anything but temptation."
Þetta var þýtt á hálf kjánalegan máta; að freist-
ingar væru til þess að falla fyrir þeim. Ég fellst
hvorki á réttmæti þýðingar né skilnings. Vilji
manna stjórnar því í öllu falli hvort þeir falla eða
standa. Og ég held að mé'r takist að stjórna mér.
— Hefurðu góða stjórn á þér? Hefurðu náð
þessu „innra jafnvægi" sem margir leita að?
„Ég held að menn sem hafa náð innra jafn-
vægi hljóti að vera eitthvað athugaverðir. Svo
við víkjum að trúuðu fólki, þá eru þeir til sem
vakna á morgnana, jafnvel með tárin í augunum
yfir trú sinni, eru farnir að efast, — og það hefur
svo sannarlega komið oftar en einu sinni fyrir
mig. Það skynja ég sem jákvæða trú; leit að
sannleikanum — í eigin samvisku og hugarhólf-
um. Aftur á móti eru hinir sam hafa höndlað all-
an sannleikann, hafa þetta allt í vasanum, vita
best og geta allt í Drottins nafni."
— Er trúin stór þáttur í þínu daglega lífi?
„Já. Að öllu leyti. Minn skilningur er sá, að já-
kvæð störf, mín eða þín eða hvers sem verkast
vill, hljóti að vera þessi daglega guðsþjónusta
kristins manns. Guðsþjónustan þarf ekki nauð-
synlega að fara fram í kirkjunni. Hún getur farið
fram úti um allt. Ég er þar að tala um öll jákvæð
störf; sjómannsins, hjúkrunarkvenna jafnvel
blaðamannsins sem reynir að koma einhverju
jákvæðu á framfæri."
— Hvað um bissness?
„Ég held að það hljóti að falla undir þetta
sama, svo lengi sem heiðarleiki er hafður í
frammi, og er öllum til heilla."
— Áttu þér kierk að fyrirmynd?
„Nei, það get ég ekki sagt.“
— Áttu þér einhverja fyrirmynd?
„Ekki nema Önund.“
— Ánægður með hann?
„Já, ég er sáttur við þá báða; séra Önund og
Önund.
Fólk vill hafa prestinn í kassa
úti í horni
— Hver er kosturinn við að vera prestur og
fjölmiðlamaður? Boðarðu trúna í gegnum út-
varpið?
„Ég hef gert það. Að vísu ekki í morgunþátt-
unum. Þó hef ég þreifað talsvert á amstri stríð-
andi stétta í morgunútvarpinu, og það hefur gef-
ið mér ákveðið forskot til að kynnast betur og
nánar öðrum hliðum mannlífsins en ég hef
kynnst sem prestur. Það er oft á tíðum svo að
fólk setur upp annan svip og kemur öðru vísi
fram við presta en aðra menn. Þrátt fyrir allt vill
fólk ekki hafa presta eins og það samt gerir
kröfu til. Menn verða að sanna ágæti sitt á hvaða
vettvangi sem er. Þann vettvang velja þeir í sam-
ræmi við eigin áhuga og getu. Ég hef áhuga á
fjölmiðlun, skrifum og prestskap."
— Hvað af þessu á sterkust ítök í þér; ef þú
yrðir nú að velja á milli?
„Ég veit það ekki. Mér finnst mjög gaman að
vinna.Ég vil hafamikið að gera og langan vinnu-
dag.“
— Þú ert þá ekki latur?
„Jú, auðvitað er ég blóðlatur til þeirra verka
sem ég hef ekki áhuga á, en verð að gera. En
eins og ég sagði þér áðan hef ég gaman af að
vinna og uni mér vel við það. Hvort það hangir
á sömu spýtunni og leti, samkvæmt þínum skiln-
ingi, veit ég ekki.
Hitt er annað mál, að í prestskap er enginn
vandi að drepast bæði úr leti og leiðindum. Ef
menn komast upp með það að gera lítið, hirða
fátt um annað en sínar litlu sóknir, þótt þeir geri
það af vandvirkni og nákvæmni, held ég að
menn verði latir.
— Leiddist þér á Hornafirði?
„Nei, mér leiddist aðgerðarleysið."
— Á stórborgin betur við þig?
„Ég er borgarbarn."
Gæti vel hugsað mér
að fara í pólitík
— Var ekki Friðjón Guðröðarson, sýslumaður-
inn ykkar, að stríða þér svolítið í morgunþættin-
um um daginn? Hann sagði eitthvað á þá leið að
síðan þessi þáttur hóf göngu sína, hefði hann
heyrt að konur færu ekki fram úr rúmum sínum
fyrr en að honum loknum. Hvernig skildir þú
þetta?
„Nú, ég skildi það bara á einfaldan máta; að
konum þætti hlýlegt að heyra í Guðmundi Árna
samstarfsmanni mínum."
— Tókstu þetta ekki til þín?
„Nei, engan vegirm. En ætli Friðjóni þyki ekki
gott að lúra líka. Ég veit að hann er ákaflega
morgunsvæfur, og reikna fastlega með því að
hann hafi ekki haft neina viðleitni í frammi við
að fylgjast með því hvort konur halda sig í rúm-
um sínum fram yfir níu eður ei. Svona okkar á
milli veit ég að Friðjón lýgur eins og alkóhólisti
þegar á að vekja hann á morgnana, til þess eins
að fá að lúra lengur!
— Út í aðra sálma: Ertu metnaðargjarn?
„Já, ég er það. Ég held að menn séu gjörsam-
lega úr leik ef þeir eru ekki metnaðargjarnir.
Hvað verður um slíka menn?
— Á hvaða sviði liggur metnaður þinn helst?
— Að geta virkilega hlúð á einhvern máta að
náunganum, hvort sem er í fjölmiðlum, prest-
skap eða öðrum störfum."
— Þetta sýnir nú kannski mína treggáfu; en
hvernig ferðu að því í morgunútvarpinu?
„Með því einfaldlega að gera mönnum lífið
léttara í morgunsárið."
— Ertu nokkuð pólitískur?
„Já, ég gæti vel hugsað mér að fara út í póli-
tík.“
— Skiptir hún miklu máli hjá þér?
„Hún hefur ekki gert það síðan ég var ung-
lingur, en ég hef fylgst vel með og hef eðlilega
skoðanir á þeim vettvangi. Ef því væri að skipta
hefði ég fullan hug á að skipta mér af pólitík."
— Þannig að þú gætir sést á lista einhvern
tíma?
„Já; þess vegna."
— Á hvaða lista?
„Við skulum láta það liggja á milli hluta."