Helgarpósturinn - 05.09.1985, Blaðsíða 8

Þ. 29. júlí sl. var haldinn fundur í
framkvæmdastjórn Alþýðubanda-
lagsins. A fundinum var m.a. rætt
um kosningaundirbúning flokksins.
Skoðanakannanir á þessu ári höfðu
ekki beinlínis gefið tilefni til
fagnaðarláta. Formaðurinn Svavar
Gestsson hafði sérstakar áhyggjur af
hrapandi fylgi Alþýðubandalagsins,
ekki síst meðal ungs fólks og á þess-
um fundi gerði hann áhugaleysi
æskunnar á hugsjónum sósíalism-
ans að umræðuefni. Þessar óform-
legu vangaveltur enduðu með upp-
ástungu formannsins þess efnis, að
skipuð yrði nefnd til að fjalla um Al-
þýðubandalagió og unga fólkið.
Leitað yrði svara við þeim spurn-
ingum hvers vegna flokkurinn ætti
lítils fylgis að fagna meðal ungs
fólks og hvernig flokkurinn gæti
náð til þessa hóps. Þrjár konur voru
valdar í nefndina: Guðrún Helga-
dóttir þingmaður, Kristín Á. Olafs-
dóttir og Rannveig Traustadóttir
bæjarfulltrúi í Hafnarfirði. Þegar
hér var komið sögu, kom athuga-
semd frá nokkrum konum sem sátu
fundinn að þegar ræða ætti vanda
ungmennanna, væru konur iðulega
fengnar í þá nefnd, og því væri ráð-
legast að kalla nefndina „mæðra-
nefnd". í þeirri nafngift fólst að sjálf-
sögðu ákveðinn broddur. Það þótti
því ráðlegt að bæta karlpeningi við
nefndina.
Úr varð að Svavar Gestsson bauð
sig fram í nefndina og var það sam-
þykkt. Ennfremur var reynt að
þrýsta á Össur Skarphéðinsson, rit-
stjóra Þjóðviljans, að taka þátt í
störfum nefndarinnar en hann
baðst undan því vegna þess að hann
væri á förum til útlanda í sumar-
Ieyfi. Síðar meir þótti skynsamlegt
að bæta við ungu fólki í nefndina og
voru þau Guðný Túlíníus og Hrann-
ar Arnarson, formaður Æskulýðs-
fylkingar Alþýðubandalagsins í
Reykjavík valin í nefndina.
Konurnar móta plaggið
Svavar Gestsson mætti á fyrsta
starfsfundinn. Síðan heltist formað-
urinn úr lestinni. Ungmennin Guð-
ný og Hrannar komu lítið við sögu
nefndarinnar, þó Guðný sýnu meir
og sat fleslalla fundi sem ráðgefandi
aðili fyrir ungt fólk í Alþýðubanda-
laginu. Það kom því í hlut kvennanna
þriggja að móta og skjalfesta
hugmyndir og ályktanir varðandi
vanda Alþýðubandalagsins. Fljót-
lega komust konurnar að því að hér
væri ekki einangrað vandamál
flokksins gagnvart ungu fólki á ferð-
inni, heldur væri hér um að ræða
vanda flokksins varðandi kjósendur
almennt. Flokkurinn yrði því að
skoða niðurstöður nefndarinnar
sem alhliða vandamál Alþýðu-
bandalagsins.
Um störf nefndarinnar segir
Rannveig Traustadóttir við HP: „Við
fengum það verkefni að velta þess-
um vandamálum fyrir okkur. Við
unnum þetta verk á skömmum
tíma. Það er því ekki hægt að tala
um neinar ákveðnar niðurstöður,
við drógum ályktanir hvernig flokk-
urinn og starf hans liti út í augum
ungs fólks og kjósenda almennt.
Meginmarkmiðið með störfum
nefndarinnar var að vekja umræðu
innan flokksins um vanda hans.“
Guðrún Helgadót'ir segir við HP:
„Flokkurinn hafði dalað í skoðana-
könnunum. Það var því um að gera
að gera sér grein fyrir hvar skórinn
kreppti og vekja umræðu um vand-
ann.“
Forystan sett út í horn
Og umræða fylgdi störfum nefnd-
arinnar.
Nefndin skilaði áliti á tiltölulega
skömmum tíma; innan tveggja
vikna höfðu stöllurnar fest hug-
myndir sínar á blað og Rannveig
vélritaði plaggið sem fyllti rúmar
tvær síður. Á framkvæmdastjórnar-
fundi þ. 12. ágúst hafði Rannveig
framsögu fyrir nefndinni. Vandi
nefndarinnar var margþættur. í
fyrsta lagi var nefndin að viðra þær
hugmyndir og gagnrýniraddir sem
einkum höfðu heyrst í kvennaliði
flokksins, meðal unga fólksins og
sést á prenti hjá andspyrnuhreyiing-
unni á Þjóðviljanum. En það varð að
setja þessar hugmyndir fram á þann
hátt að þær hleyptu ekki illu blóði í
forystusveit Alþýðubandalagsins og
umræðan dytti dauð niður í hefð-
bundnum ásökunum forystunnar
um „svik við málstaðinn" „óraun-
hæfa gagnrýni sem væri vatn á
myllu afturhaldsaflanná' og þar
fram eftir götunum. Nefndin varð
að skila máli sínu þannig, að niður-
stöðurnar vektu áhyggjur hjá
flokksforystunni og ráðamönnum
flokksins, þeir tækju mark á gagn-
rýninni og væru fúsir að hefja opna
umræðu um þann vanda sem Al-
þýðubandalagið stæði frammi fyrir.
Álit nefndarinnar var ljósritað og
því dreift meðal fundarmanna sem
voru yfir tuttugu talsins. Með þessu
móti gátu stöllurnar neglt hug-
myndir sínar betur niður og gefið
þeim meiri þyngd. Rannveig var
„diplómatísk" í framsögu sinni, hún
gætti þess að draga heldur úr gagn-
rýni á viðkvæmum stöðum og út-
skýra vel og vendilega alla þá þætti
ályktunarinnar sem gætu valdið
hræðslu og ótta flokksforystunnar.
Kannski mætti segja að hún hafi
beitt karlpunga kvenlegri slægð.
Hvað um það, meðal kvennanna
þriggja gætti töluverðs ótta við að
forystan hrykki í baklás vegna hins
skýra og beinskeytta tóns skýrsl-
unnar. En þær fengu óvænta aðstoð
á fundinum. Eftir tölu Rannveigar
reis úr sæti Ólafur Ólafsson, sem
unnið hefur hjá Máli og menningu.
Hann hefur vegið þungt í Æskulýðs-
fylkingunni og valdamenn Alþýðu-
bandalagsins hafa ávallt ljáð honum
eyra. I tölu sinni lýsti Olafur því yfir,
að fyrir hönd ungs fólks í flokknum
vildi hann segja að plagg þetta gæti
ekki litið öðruvísi út. Og enn bættist
við óvænt himnasending fyrir stöll-
urnar. Upp stóð Helgi Guðmunds-
son, fyrrum bæjarfulltrúi á Akureyri
og núverandi ASÍ-starfsmaður.
Helgi lýsti yfir fullum stuðningi við
niðurstöður nefndarinnar og þar
með var lóð verkalýðshreyfingar-
innar komið á vogina. Nú var for-
ystan sett út í horn og neydd til op-
innar umræðu um vandann á for-
sendum ályktana „mæðranefndar-
innar". Onefndur fundarmaður seg-
ir við HP: „Þetta er í fyrsta skipti
sem flokksforystan tekur þátt í um-
ræðu og gagnrýni á eigin vinnu-
brögð.“
Verkalýðsmálum sleppt
Skýrsla nefndarinnar var skorin-
orð: Flokkurinn er staðnaður,
kerfisbundinn karlaflokkur,
leiðinlegur og ólýðræðislegur. í
augum flestra hefur hann brugðist
því að berjast fyrir bættum kjörum
launafólks og eyðir kröftum sínum í
að verja það sem er eða það sem
var. Flokkurinn setur upp ieiktjöld
þar sem ábúðarmiklir karlar standa
fremst á sviðinu og tala niður til
fjöldans í kansellístíl. Um
verkalýðsmál fjölyrða ekki
nefndarmenn. Þáð er gert af ráðn-
um hug: Karpið um verkalýðspólitík
flokksins hafði fest í ófrjóu fari —
deilum milli Alþýðubandalags og
ASÍ, og til lítils að sökkva sér í það
fen. Maður sem gegnir
trúnaðarstörfum fyrir
Alþýðubandalagið segir við HP:
„Verkalýðsumræðan i forystusveit
flokksins er að verða óþolandi.
Leiksýningar Guðmundar J. Guð-
mundssonar eru þess eðlis að mað-
ur veit ekki hvort eigi að hlæja eða
gráta. Hann situr á fundum, þungur
í herðum, hrærir í neftóbaksdós-
unum og tuldrar. Síðan á hann til að
belgja sig upp við einhverjar gagn-
rýniraddir, stökkva upp og skella
hurðum.“ „Mæðranefndin" vildi því
halda umræðunni um flokkinn fyrir
utan allar leiksýningar og uppá-
komur.
En auðvitað líkaði ekki forystu-
sveitinni allt sem stóð í nefndar-
ályktuninni. Svavar Gestsson og
aðrir fundarmenn flokksins deildu
harðlega á margt sem þar stóð, og
undirstrikuðu það við fundarmenn
að fara varlega með þetta plagg.
Kristín Á. Ólafsdóttir: „Umræðan er
komin inn í framkvæmdastjórn. Það
er stór sigur. Það hefur verið erfitt
hingað til að fá framkvæmdastjórn
til að taka þátt í gagnrýnni umræðu.
Tilhneigingin hefur verið sú, að for-
ystusveitin berji sér karlmannlega á
brjóst og segi: Við erum stórir og
sterkir! Nú er umræðan hins vegar
komin á skrið upp í forystunni og
þar af leiðandi von um að starfandi
sé í flokknum."
En ber að líta á niðurstöður nefnd-
arinnar sem vantraust á forystu Al-
þýðubandalagsins?
„Þetta er ekki vantraust á foryst-
una,“ segir Guðrún Heigadóttir við
HP. „Við viljum einfaldlega ekki
vera eins og hinir flokkarnir. Við
viljum ekki að einn eða örfáir menn
komi fram fyrir hönd flokksins og
segi mönnum utan og innan flokks
hvaða pólitík Alþýðubandaíagið rek-
ur. Við viljum opna umræðuna og
flokkinn þar með.“
Um þetta atriði segir Kristín Á.
Ólafsdóttir við HP: „Þetta er ekki
vantraustsyfirlýsing. Við berum
hins vegar traust til félaga okkar í
framkvæmdastjórn og að hægt sé
að ræða við þá um vanda flokksins."
Nefnd með þyngd
Eftir miklar og frjóar umræður á
þessum fundi framkvæmdastjórnar
Svavar Gestsson, formaður Alþýðubandalagsins svarar ásökunum „mæðra-
nefndar“ í viðtali við Helgarpóstinn:
„Fjarstæða, algjör fjarstæða!“
— ískýrslu svonefndrar mœðra-
nefndar segir að ungt fólk viti lítið
um stefnu Alþýðubandalagsins,
hugmyndafræði, baráttumál, hug-
sjónir o.s.frv. Flokkurinn hafi ver-
ið of upptekinn af því að verja
kerfið og fyrri gerðir sínar í ríkis-
stjórnum og borgarstjórn. Ertu
sammála þessu?
„Kjarni vandans í íslenskri póli-
tík er veik staða vinstri hreyfingar.
Hægri öflin hafa gert klofning
þessarar hreyfingar að hornsteini
sóknarinnar. Pólitískir andstæð-
ingar vinstri aflanna hafa pundað
á gerðir okkar í ríkisstjórnum og
borgarstjórn og við þurft að verja
þær.“
— Mœðranefnd kemst að þeirri
niðurstöðu að Alþýðubandalagið
sé eins og gömlu kerfisflokkarnir:
Leiðinlegur, ólýðrœðislegur og
staðnaður kerfisflokkur sem fyrst
og fremst eyðir kröftum sínum í að
verja það sem er eða það sem var.
„Þetta er „smagsag" — smekks-
atriði. En Alþýðubandalagið er
lýðræðislegur flokkur. Það er
óumdeilanlegt atriði. Um hitt má
þrátta. En auðvitað gætir óánægju
í röðum flokksmanna varðandi
dræma þátttöku. Við hefðum ósk-
að okkur meiri þátttöku í flokkn-
um.“
— Því er haldið fram að I augum
flestra hafi Alþýðubandalagið
brugðist í því að berjast fyrir bœtt-
um kjörum launafólks?
„Þetta er fjarstæða, algjör fjar-
stæða. Alþýðubandalagið er eini
flokkurinn sem hefur barist fyrir
kjörum launafólks!"
— I beinu áframhaldi af þessu
atriði segir: ,,íofanálag er flokkur-
inn karlaflokkur; þeir sem koma
fram fyrir hönd flokksins eru karl-
ar á miðjum aldri eða þar yfir."
„Pólitískur aldur manna er mjög
afstæður. Hins vegar tek ég ekki
undir þá gagnrýni að Alþýðu-
bandalagið sé karlaflokkur. Al-
þýðubandalagið hefur fleiri virkar
konur innan sinna vébanda en
nokkur annar íslenskur stjórn-
málaflokkur."
— Nefndin heldur því fram í
greinargerð sinni að það sé afar
lítið í starfi flokksins og stefnumál-
um sem sé spennandi, skemmti-
legt, nýtt, ferskt og aðlaðandi í
augum ungs fólks.
„Ég er ekki í nokkrum vafa um
að flokkurinn þarf að vera frísk-
legri í málflutningi sínum. Við
þurfum að kynna sjónarmið okkar
á nýrri og ferskari hátt og vinna
m.a. þannig að því að gera flokk-
inn sterkari en hann er í dag.“
— Sem dœmi um misheppnaða
tilraun til að breyta ímynd flokks-
ins nefnir nefndin að á síðasta
landsfundi Alþýðubandalagsins
voru tvœr konur kosnar í mið-
stjórn Alþýðubandalagsins en
þœr hafi ekki sést eða heyrst stðan.
„Þetta er algjör fjarstæða! Báðár
þessar konur, Margrét Frímanns-
dóttir og Vilborg Harðardóttir, eru
virkar í starfi flokksins. Margrét er
oddviti á Stokkseyri og varaþing-
maður á Suðurlandi. Vilborg er
varaformaður flokksins og for-
maður miðstjórnar. Nær væri að
spyrja hvernig sé með konur sem
koma fram fyrir hönd annarra
stjórnmálaflokka. Helmingur mið-
stjórnar Alþýðubandalagsins er
skipaður konum. Hins vegar eru
of fáar konur atvinnupólitíkusar í
flokknum. En ef athugaður er sá
fjöldi kvenna sem er i trúnaðar-
störfum fyrir Alþýðubandalagið
og situr í sveitar- og bæjarstjórn-
um fyrir flokkinn, þá vantar að-
eins herslumuninn á að þingflokk-
ur Alþýðubandalagsins verði að
hálfu skipaður konum og að hálfu
körlurn."
— Alvarlegasta ásökun nefnd-
arinnar er kannski sú að Alþýðu-
bandalagið komi ekki til dyranna
eins og það er klœtt. Orðrétt segir:
,,Það þýðir ekki að setja upp leik-
tjöld. Ef gefa á mynd af skemmti-
legum, lýðrœðislegum flokki með
bjarta framtíðarsýn, heilsteypta
hugmyndafrœöi og skýra stefnu —
þá verður flokkurinn að vera
þannig í raun." Hvað viltu segja
um þetta atriði?
„Þetta er hárrétt. Það þýðir ekki
fyrir flokk sem er lýðræðislegur
að setja upp leiktjöld. Ég tel ekki
að Alþýðubandalagið hafi sett upp
leiktjöld. Þvert á móti hefur flokk-
urinn lagt sig fram. Ég vil ekki gefa
flokksfélögum mínum þá einkunn
að þeir hafi verið úlfar í sauðagær-
um. Þeir hafa unnið störf sín af
mikilli einlægni. — Umræðan er í
fullum gangi í öllum flokknum —
eldfrísk umræða sem á eftir að
skila okkur verulegum árangri."