Helgarpósturinn - 05.09.1985, Blaðsíða 20

Sameining Isbjarnarins og BUR:
PÓLITÍSK REDDING EÐA
RAUNVERULEG ÚRLAUSN?
Helgarpósturinn kannar trúnaðarskýrsluna
um sameiningu Bæjarútgerðarinnar og ísbjarnarins —
og kannar hvað liggur að baki öllu málinu.
Verða sex hundruð milljón króna skuldir og fimm
hundruð milljón króna skuldir að plústölu, þegar þessar
upphæðir eru lagðar saman? Er það gamla reikningsregl-
an að þegar tveir mínusar eru lagðir saman verði útkoman
plús?
Þessum spurningum hafa margir velt fyrir sér á liðnum
dögum, í umræðum um hugmyndir að sameiningu Bæj-
arútgerðar Reykjavíkur og ísbjarnarins — tveggja stærstu
útgerðar- og fiskvinnslufyrirtækja í Reykjavík. Það var
Davíð Oddsson sem hleypti sameiningarhugmyndunum
í gang, en fleiri munu hafa átt hlut að máli.
Það er langt í frá að allir séu á eitt sáttir um ágæti þess-
ara hugmynda. Sumir halda því fram að hér sé á ferðinni
pólitískt yfirklór Davíðs borgarstjóra, sem sé í vandræð-
um með BÚR vegna komandi borgarstjórnarkosninga,
aðrir segja Landsbankann vera ákveðinn samnefnara
áhugamanna um sameiningu og ýmsir nefna Ólíuverslun
íslands sem áhugasaman hagsmunaaðila vegna olíu-
skulda ísbjarnarins. Og svo eru það þeir, sem telja að allar
breytingar séu til bóta; núverandi ástand boði einfaldlega
hrun beggja fyrirtækjanna.
Þessi mál og önnur skyld kannar Helgarpósturinn.
„Rekstrarafkoma beggja fyrir-
tækjanna hefur verið afar slæm
undanfarin ár.
Samkvæmt ársreikningum nam
tap Bæjarútgerðar Reykjavíkur
141,4 milljónum króna á árinu 1983
og 48,6 milljónum króna á árinu
1984 og hafði þá söluhagnaður að
fjárhæð 55 milljónir króna verið
tekjufærður. Tap Isbjarnarins á ár-
inu 1983 nam 54,9 milljónum króna
og 81,6 milljónum króna á árinu
1984. Þessi slæma afkoma hefur
leitt til skuldasöfnunar og rýrnandi
eiginfjárstöðu, en Reykjavíkurborg
lagði BÚR til um 25 milljónir króna
á árinu 1983 og um 60 milljónir
króna á árinu 1984, ilið á verðlagi
hvors árs.“
Þannig segir orðrétt í mjög um-
ræddri „skýrslu hugsanlega
sameiningu eða samvinnu fyrir-
tækjanna" ísbjarnar :s og Bæjarút-
gerðar Reykjavíkur. Þessi skýrsla
var tekin saman af h.ríu endurskoð-
unarskrifstofu Ólafs Nilssonar og er
dagsett í júlí sl. og með henni fylgir
hagkvæmniathugun á sameiningu
eða samvinnu fyrirtækjanna
beggja, sem Bergur Ólafsson tækni-
fræðingur og Elías Gunnarsson
verkfræðingur hafa tekið saman.
Þessi samantekt var gerð að ósk
borgarstjórnarmeirihlutans, borgar-
stjórans, Davíðs Oddssonar. Skýrsl-
unni var fyrir skömmu dreift til
nokkurra útvalinna sem trúnaðar-
máli, enda þótt nokkur efnisatriði
hennar séu þegar komin í fjölmiðla-
umræðu. En Helgarpósturinn hefur
skýrsluna undir höndum og ýmis-
legt fróðlegt er þar að finna, sem
ekki hefur verið sérstaklega haldið
á lofti í umræðum um þessi mál upp
á síðkastið. HP tekur þessi mál til at-
hugunar, fjárhagslegar forsendur
sameiningar og þá ekki siður þær
pólitisku flækjur sem eru að baki.
Skuldasöfnun
í stórum stíl
Það hefur ekki verið neitt laun-
ungarmál, að Bæjarútgerð Reykja-
víkur og ísbjörninn, eins og raunar
fjölmörg önnur fyrirtæki á sviði
sjávarútvegs, hafa gengið á afturfót-
unum; hafa safnað skuldum í stór-
um stíl. Kunnugir telja að ísbjörninn
sé ekki langt frá rekstrarstöðvun, ef
ekki verður gripið til róttækra ráð-
stafana. Ástandið hjá Bæjarútgerð-
inni er litlu skárra. Og samkvæmt
margnefndri trúnaðarskýrslu sér-
fræðinganna, þá er Ijóst að rekstrar-
afkoman fyrstu sex mánuðina er
„mjög slæm“. Orðrétt segir í skýrsl-
unni: „Ekki liggja fyrir nákvæmar
upplýsingar um afkomuna fyrstu
sex mánuðina, en áætlað er að tapið
hafi ekki verið langt frá 50 milljón-
um króna hjá hvoru fyrirtæki."
Þetta segir að tapið á fyrirtækjun-
um i samanburði við liðin ár fer síst
minnkandi. En hverju bjargar það
að skella þessum tveimur fyrirtækj-
um í eina sæng? Mun það eitt leysa
nokkurn vanda? Viðmælendur
Helgarpóstsins voru langt frá því á
eitt sáttir um gildi þessara „björgun-
araðgerða" og þá þaðan af síður um
ástæður þessara hugmynda um
sameiningu fyrirtækjanna. Hér er
vitanlega um stórpólitískt mál að
ræða, enda hefur Bæjarútgerðin
löngum verið bitbein reykvískra
stjórnmálamanna.
Nú liggur það fyrir, að seglin hafa
Davíð Oddsson borgarstjóri: Eitthvað
varð að gera ímálum BÚR fyrir kosningar.
verið dregin saman í rekstri BÚR á
síðustu þremur árum. Þegar mest
var, voru skip BÚR sjö talsins, en nú
eru þau fjögur: Snorri Sturluson,
Hjörleifur, Jón Baldvinsson og Ottó
N. Þorláksson. Síðasttalda skipið er
merkilegt fyrir margra hluta sakir.
Það hefur fiskað mjög vel og lagt úr
höfn á mánudögum og jafnan kom-
ið í höfn eins og klukka viku síðar
með fullfermi. En þrátt fyrir það eru
skuldir á skipinu nálægt þrjú hundr-
uð milljónum, en matsverð þess að-
eins rúmur helmingur þess — i
kringum 160 milljónir.
Og margir viðmælendur HP
spurðu: Hvaða glóra er í því að
fækka skipunum um þrjú og koma
svo stuttu síðar og segja að nú þurfi
af hagræðisástæðum að sameinast
öðru fyrirtæki sem hefur yfir að
ráða öðrum þremur togurum?
Og víst er það svo, að í skýrslu sér-
Þórður Ásgeirsson forstjóri OLÍS: Isbjörn-
inn stórskuldugur en Vilhjálmur í stjórn
OLÍS.
Jónas Haralz: Var hann orðinn áhyggju-
fullur vegna erfiðrar skuldastöðu ísbjarn-
arins?
fræðinganna er það talinn einn
kostur fyrirtækjasamvinnunnar, að
útgerðin verði upp á sex eða sjö skip
og gefist þá betra tækifæri en ella að
stjórna hráefnisöflun.
Kosningaloforð
Davíð Oddsson borgarstjóri og
hans menn lofuðu því fyrir síðustu
sveitarstjórnakosningar, að málefni
Bæjarútgerðarinnar yrðu tekin föst-
um tökum, þannig að útsvarsgreið-
endur í borginni þyrftu ekki að sjá á
bak tugmilljónum króna til að borga
taprekstur hennar. Davíð hefur hins
vegar ekki tekist að efna þessi lof-
orð. Eins og fyrr greinir, þá var fram-
lag borgarinnar til BÚR 25 milljónir
'83, 60 milljónir '84 og reiknað er
með 40 milljón króna framlagi í fjár-
hagsáætlun ársins í ár. Og þetta hef-
ur gerst enda þótt eignir hafi verið
seldar og sölutekjur komið inn í fyr-
irtækið — 55 milljónir á síðasta ári.
Viðmælendur Helgarpóstsins töldu
margir, að sjálfstæðismenn sæju
það fyrir, að eitthvað yrði að gera í
málum BÚR fyrir sveitarstjórna-
kosningarnar næsta vor. Með því að
leggja niður Bæjarútgerðina, sam-
eina hana einkafyrirtæki á sama
sviði og búa til nýtt hlutafélag, væri
málum komið í annað horf. Hins
vegar er það deginum ljósara, og
það undirstrikuðu allir þeir er Helg-
arpósturinn talaði við vegna þessa
máls, að Reykjavíkurborg er langt
frá því laus undan skuldbindingum
vegna BÚR, þótt af sameiningu
verði og stofnun nýs fyrirtækis. Allt
bendir til þess að borgin yrði meiri-
hlutaeigandi í slíku fyrirtæki og þótt
ábyrgð borgarinnar yrði þar með
óbein, þá er altént fyrirliggjandi, að
hið nýja fyrirtæki mun ekki eiga
nokkra möguleika á því að finna fast
land undir fótum, án verulegrar að-
stoðar á fjármálasviðinu. Og þá
Guðmund Árna Stefánsson|
benda menn gjarnan á, að borgin
yrði mjög sennilega að taka á sig
erfiðustu skuldirnar á BÚR, skamm-
tímaskuldirnar. Hugsanlegt er að
heilar 200 milljónir af erfiðustu
skuldum BÚR yrðu þannig skildar
eftir hjá borginni, en létt af hinu
nýja fyrirtæki — ÍSBÚR, nú eða
BURÍS.
En áfram með vangaveltur varð-
andi ástæður og grundvöll þessara
sameiningarhugmynda. Nokkrir
viðmælenda HP lögðu ríka áherslu
á það, að Davíð og co vildu samein-
ast ísbirninum, en ekki öðru sam-
svarandi fyrirtæki í Reykjavík. Og
það er rétt, að engir aðrir á þessu
sviði hafa komið inn í myndina.
Skyldi það ráða nokkru um áhuga
manna á sameiningu, að eigendur
ísbjarnarins og framkvæmdastjórar,
bræðurnir Jón og Vilhjálmur Ingv-
arssynir, eru af gömlum og grónum
ættum sjálfstæðismanna? Faðir
þeirra bræðra, Ingvar Vilhjálmsson,
setti fyrirtækið af stað fyrir hálfri
öld og var umsvifamikill á fjölmörg-
um sviðum atvinnulífsins. Faðirinn
er nú aldraður og kemur ekki mikið
nærri beinum rekstri ísbjarnarins,
en mun þó líta til með rekstrinum
eftir því sem heilsa og kraftar leyfa.
Keðjuverkun
Margir urðu ennfremur til að
benda á einn samnefnara í þessum
málum, sem lítið hefur komið fram
í sviðsljósið í þessum umræðum.
Það er Landsbankinn. Öll hlutaðeig-
andi fyrirtæki eru í viðskiptum við
þennan ríkisbanka — Isbjörninn,
Bæjarútgerð Reykjavíkur og
Reykjavíkurborg. Enn er þá ótalinn
einn óbeinn aðili þessa máls sem
einnig er viðskiptaaðili Landsbank-
ans. Olíuverslun íslands — OLÍS —
er nefnilega að margra mati þess
mjög fýsandi að af samningum BÚR
og ísbjarnarins geti orðið. OLÍS hef-
ur viðskipti við mjög mörg fyrirtæki
á sviði sjávarútvegs og vegna erfiðr-
ar stöðu á þeim vettvangi, hafa olíu-
skuldir hlaðist upp. Eigendur ís-
bjarnarins eru eignaraðilar í OLÍS
og annar bræðranna, Vilhjálmur
Ingvarsson, situr í stjórn hennar.
Helgarpósturinn fékk það ekki stað-
fest, en fleiri en einn viðmælenda
blaðsins, sem þessum málum eru
nákunnugir, fullyrti að skuldir ís-
bjarnarins við OLÍS væru vel yfir
100 milljónir króna. Þessar skuldir
og fleiri gengju svo aftur í viðskipt-
um OLÍS við sinn viðskiptabanka,
Landsbankann, þannig að heildar-
skuldir Olíuverslunar Islands væru
frá einum tíma til annars um 500
milljónir króna.
I ofanálag sögðu kunnugir að Is-
björninn væri í virkilega erfiðri
stöðu í Landsbankanum og skuldir
þar væru á þriðja hundrað milljónir
og stór hluti þeirra gjaldfallinn. Ekki
tókst að fá þessar tölur staðfestar
20 HELGARPÓSTURINN